حتما شما هم از قدیمی‌ها شنیده‌اید که خوردن همزمان خربزه و عسل خیلی خطرناک است و می‌تواند شکم را سفت و شبیه سنگ کند و حتی خطر مرگ را به دنبال دارد. خوراکی‌های دیگری هم هستند که از کودکی به ما هشدار داده‌اند که هرگز اینها را با هم نخورید. مثل ماهی و ماست یا دوغ، شیر و گوشت، ماست و ترشی و ... . اما آیا این موضوع پایه علمی دارد یا تنها یک باور عامیانه است که سینه به سینه به ما رسیده است؟ آیا طب ایرانی، این موارد را تایید می‌کند؟
طبابت ۵۰ ساله من می‌گوید نه
واقعیت این است که در طب سنتی، هر ماده غذایی دارای یک «مزاج» است و ترکیب مواد غذایی با مزاج‌های متضاد به دلیل تضاد طبع، سرعت هضم متفاوت یا ایجاد سوءمزاج، مضر شناخته شده است. مثلا مزاج خربزه سرد وتر است. در حالی که عسل دارای مزاج گرم و خشک است و گفته می‌شود که ترکیب این دو می‌تواند باعث باعث ایجاد مواد سفت و غیرقابل هضم در معده و درنتیجه دل‌درد، نفخ و اختلال در هضم شود.
در بعضی از منابع طب سنتی آمده که «خوردن خربزه با عسل می‌تواند باعث ایجاد قولنج، دل‌درد شدید یا حتی تشنج شود.» گاهی این باورها به صورت اغراق‌شده در فرهنگ عامه به «مرگ» تعبیر شده‌اند. وگرنه از نگاه طب رایج، خوردن این مواد خوراکی با هم نمی‌تواند باعث مرگ یک فرد شود.
به گفته پزشکان، مشکلات ناشی از مصرف همزمان دو خوراکی مثل خربزه و عسل می‌تواند برای افراد دارای آلرژی یا مبتلا به بیماری‌های گوارشی پیش بیاید. مثلا مصرف همزمان آنها ممکن است باعث واکنش های آلرژیک، نفخ یا هضم دیرهنگام شود و این بستگی به شرایط جسمی و سن و سال فرد هم دارد.
علم پزشکی چنین ترکیبی (خوردن خربزه و عسل با هم) را خطرناک یا مرگ‌آور نمی‌داند و هیچ مدرک علمی یا مطالعه آزمایشگاهیِ معتبری وجود ندارد که نشان دهد خوردن خربزه و عسل با هم باعث مرگ می‌شود. طبق تجربه ۵۰ سال طبابت و همچنین طبق تجربه شخصی‌ام می‌گویم که چنین چیزی صحت ندارد.
به گفته دکتر خسرونیا، موارد دیگر مثل گوشت و شیر و ماهی و ماست و ... هم همین طور است. در کتاب‌ها، متون و مقالات چیزی راجع به این موضوع نوشته نشده است. ممکن است کسی آلرژی داشته باشند و ترکیب این مواد باعث تشدید آلرژی در او شود. یا مثلا اگر کسی مبتلا به بیماری‌های گوارشی است، امکانش هست که با خوردن بعضی خوراکی‌ها اذیت شود. اما این که مصرف ترکیبی این خوراکی‌ها می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد، خیر این طور نیست.
ترکیبات خطرناک از نگاه طب سنتی
خیلی از خوراکی‌ها یا مواد غذایی هستند که طبق باور قدیمی‌ها و طبق رویکرد طب سنتی، مصرف همزمان آنها با هم می‌تواند برای سلامت مضر باشد.
هر دو طبع سرد دارند و ممکن است موجب سردی مزاج، فلج موقتی یا بثورات پوستی شوند. این باور به خصوص درباره کودک یا افراد با مزاج سرد جدی‌تر گرفته می‌شود.
در طب سنتی، مصرف همزمان ماست و ترشیجات به شدت نهی شده است. چون هردو طبع سرد دارند و ترکیب‌شان باعث سردی زیاد معده، ضعف هضم، نفخ و تولید اخلاط مضر می‌شود. از نظر طب سنتی همچنین مصرف مکرر این ترکیب می‌تواند باعث بروز لک‌های پوستی، پیسی یا برص و تغییر رنگ چهره شود.
طب سنتی می‌گوید ماست طبع سرد دارد و گوشت قرمز طبع گرم و این تضاد ممکن است باعث ضعف در هضم، نفخ یا سردی مزاج شود و مخصوصاً برای معده‌های ضعیف توصیه نمی‌شود.
ترکیب شیر با مواد ترش و اسیدی مثل خیارشور، سرکه، لیمو و سایر ترشی‌ها باعث بریدن شیر در معده و بروز سوءهاضمه یا دل‌پیچه می‌شود.
این حرف‌ها پایه علمی ندارد
یکی از مواردی که همیشه از کودکی می‌ترسیدیم دچار آن شویم و بزرگ‌ترها همواره ما را از آن بر حذر می‌داشتند، لک و پیس ناشی از خوردن همزمانِ ماست و ترشی بود. موضوعی که طب رایج یا پزشکی مدرن، آن را رد می‌کند. درباره این ادعا که ترکیبی مثل ماست و ترشی باعث بروز لکه، کک و مک، پیس یا بثورات پوستی می‌شود، می‌گوید: «این حرف اصلا پایه علمی ندارد و در هیچ مطالعه‌ای مورد بحث قرار نگرفته و مصرف همزمان ماست و ترشی یا شیر و ترشیجات و ... هیچ آسیبی به پوست نمی‌رساند و باعث بروز لکه‌های پوستی و ... نمی‌شود.»
این حرف، خرافه نیست
متخصصان طب سنتی اما معتقدند که مصرف همزمان بعضی خوراکی‌ها که طبع متفاوتی دارند، می‌تواند روی سلامت فرد تاثیر بگذارد و حتی بیماری‌زا باشد. از دیدگاه طب سنتی، برخی غذاها با یکدیگر ناسازگارند و نباید با هم یا در فاصله زمانی کوتاه مصرف شوند. یک علتش این است که هضم این دو ماده غذایی با هم متفاوت است و یکسان نیست و باعث می‌شود که بعد از خوردن غذا، آن اخلاط یا موادی که در بدن تولید می‌شوند، مواد مناسبی نباشند. همچنین مصرف دو ماده غذایی که از نظر سردی و گرمی با هم سازگاری ندارند (مثلا یک ماده غذایی خیلی سرد است و دیگری خیلی گرم)، می‌توانند در بدن عارضه ایجاد کنند.
این متخصص طب سنتی ایرانی ادامه می‌دهد: البته باید توجه داشت که این اثرات و عوارض در همه افراد اتفاق نمی‌افتد و فقط در بعضی‌ها رخ می‌دهد. ولی درکل، این موضوع از دیدگاه طب سنتی واقعیت دارد و فقط باور عمومی نیست. برخی غذاها واقعاً با هم سازگار نیستند. برای مثال، گفته می‌شود بهتر است عسل و خربزه به‌صورت همزمان مصرف نشوند. ممکن است همین عسل و خربزه هم در برخی افراد مشکلی ایجاد نکند، اما چون نحوه هضم این دو ماده متفاوت است، بهتر است با هم خورده نشوند.
به گفته دکتر مکبرنژاد، خوردن عسل و خربزه کُشنده نیست اما تحقیقی هم در این رابطه انجام نشده و برای این که بتوانیم به جواب دقیق برسیم، لازم است تحقیقات علمی - حتی در سطح آزمایش‌های حیوانی - انجام شود. تا الان نه تحقیق جامعی در این زمینه صورت گرفته و نه گزارشی از مرگ ناشی از چنین ترکیب‌هایی ثبت شده است.
رئیس انجمن علمی طب سنتی ایران در مورد اثرات مصرف همزمان ماست و ترشی روی پوست صورت هم می‌گوید: این دو ماده غذایی به دلیل طبع سردی که هردو دارند، نباید با هم مصرف شوند و این باور که می‌گوید مصرف همزمان آنها ممکن است باعث ایجاد لک و پیس یا برص در پوست شود، بین مردم وجود دارد ولی از نگاه طب سنتی، مصرف مکرر ماست و ترشی با هم، ممکن است برای برخی افراد بیماری‌زا باشد و مشکلات پوستی هم ایجاد کند. هرچند این عوارض لزوما فقط لکه‌های پوستی نیست.
