به گزارش همشهری آنلاین، تیروئید، غده کوچکی که نقش بزرگی در سلامت بدن دارد، به‌ویژه در زنان که پنج تا هشت برابر بیشتر در معرض بیماری‌های آن هستند، اهمیت زیادی دارد. شناخت انواع بیماری‌های تیروئید، علائم هشداردهنده و عوامل خطر، همراه با سبک زندگی سالم، کلید پیشگیری و درمان موثر این بیماری‌هاست.
تیروئید، این غدهٔ کوچک و پروانه‌ای شکل در جلوی گردن، نقشی حیاتی در تنظیم عملکردهای اساسی بدن ایفا می‌کند.
هرچند ابعاد آن کوچک است، اما اثرات آن بر متابولیسم، رشد، انرژی و سلامت عمومی انسان بسیار گسترده و تعیین‌کننده است. اختلالات این غده می‌توانند به شکل کم‌کاری یا پرکاری بروز کنند و طیفی از علائم جسمی و روانی را به همراه داشته باشند که در صورت تشخیص‌ندادن به‌موقع، ممکن است کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند.
تیروئید با ترشح هورمون‌هایی حیاتی مانند T۳ (تری‌یدوتیرونین) و T۴ (تیروکسین)، نقشی اساسی در تنظیم سرعت متابولیسم، دمای بدن، ضربان قلب، رشد جسمی و ذهنی، و حتی سلامت روان ایفا می‌کند. عملکرد صحیح این غده به‌نوعی موتور محرک بدن است و اختلال در آن می‌تواند بر اغلب دستگاه‌های حیاتی اثر منفی بگذارد.
اختلالات تیروئید از جمله کم‌کاری و پرکاری تیروئید، بیماری گریوز، تیروئیدیت و گواتر می‌توانند با علائم پنهان یا گمراه‌کننده‌ای همراه باشند. این علائم ممکن است از خستگی، افزایش یا کاهش وزن، اضطراب، اختلال در خواب، تا ناباروری و مشکلات قلبی متغیر باشند. ازاین‌رو، شناخت به‌موقع این علائم، اهمیت انجام آزمایش‌های تشخیصی مناسب و آگاهی از راهکارهای درمانی مؤثر، گام‌هایی کلیدی در حفظ سلامت فردی و عمومی به شمار می‌آید.
در مصاحبه‌ای با دکتر لطف‌الله ساعد، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم، با نگاهی دقیق و علمی به ساختار و فیزیولوژی غده تیروئید، انواع اختلالات مرتبط با آن، شیوه‌های تشخیص بالینی و آزمایشگاهی، روش‌های درمانی رایج و همچنین نقش سبک زندگی در پیشگیری از بیماری‌های تیروئیدی می‌پردازیم.
- نشانه‌های پرکاری و کم کاری تیروئید را بشناسید | تاثیر تیروئید بر ناباروری
لطفاً قبل از هر سوالی درباره اهمیت غده تیروئید در بدن توضیح دهید.
غده تیروئید یک غده کوچک اما بسیار حیاتی است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده بخشی از سیستم غدد درون‌ریز بدن است و با ترشح هورمون‌هایی، نقش کلیدی در تنظیم عملکرد بسیاری از سیستم‌های بدن ایفا می‌کند. ترشح این هورمون‌ها نیز توسط هورمون TSH که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، کنترل می‌شود.
بیماری‌های تیروئید شامل چه مواردی می‌شوند و چه افرادی بیشتر در معرض آن هستند؟
بیماری‌های تیروئید به‌طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند: اختلالات عملکرد تیروئید شامل کم‌کاری و پرکاری تیروئید، بیماری‌های ساختاری مانند گواتر، گره‌ها و سرطان تیروئید، و بیماری‌های التهابی مانند التهاب تحت حاد تیروئید. زنان به‌ویژه ۵ تا ۸ برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری‌ها هستند.
عوامل خطر شامل سابقه خانوادگی، بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع یک و لوپوس، مصرف برخی داروها، سن بالای ۶۰ سال، بارداری، و سابقه درمان‌های مرتبط با تیروئید است.
این بیماری‌ها چه علائمی دارند و چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
برخی از بیماری‌های تیروئید ممکن است بدون علامت باشند و به‌طور اتفاقی شناسایی شوند. در صورت بروز علائم، آن‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: علائم سیستمیک مانند افزایش یا کاهش وزن، خستگی، افسردگی، خشکی پوست و مو، یبوست و اختلالات قاعدگی و علائم موضعی مثل بزرگ شدن غده (گواتر)، درد، قرمزی و فشار بر بافت‌های مجاور برای تشخیص، ابتدا شرح حال و معاینه گردن انجام می‌شود، سپس آزمایش خون و در صورت نیاز تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی و اسکن تجویز می‌شود.
درمان بیماری‌های تیروئید چگونه است؟
درمان بستگی به نوع بیماری دارد. در کم‌کاری تیروئید از هورمون‌های جایگزین استفاده می‌شود، در پرکاری داروهای ضد تیروئید تجویز می‌شود، و در موارد خاصی مثل گواترهای بزرگ یا احتمال سرطان، جراحی انجام می‌شود. همچنین در موارد کمبود ید، درمان با ید خوراکی و در بیماری‌های التهابی داروهای ضد التهاب کاربرد دارد.
برای پیشگیری چه اقداماتی پیشنهاد می‌دهید؟
اگرچه برخی عوامل مانند ژنتیک قابل کنترل نیستند، اما سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، پرهیز از دخانیات و کاهش استرس می‌تواند تأثیر زیادی در پیشگیری یا کاهش شدت بیماری‌های تیروئید داشته باشد.
همچنین توصیه می‌کنم در گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، زنان باردار و کودکان، نظارت بیشتری بر سلامت تیروئید صورت گیرد.
و اما با توجه به آمارهای ارائه‌شده، شیوع سرطان تیروئید در ایران پایین است، اما کم‌کاری تیروئید، به‌ویژه در نوزادان، یکی از نگرانی‌های اصلی حوزه سلامت محسوب می‌شود.
اجرای برنامه‌های غربالگری منظم و پوشش گسترده آن‌ها نقش مهمی در شناسایی زودهنگام و درمان مؤثر این بیماری‌ها ایفا می‌کند.
