بیشتر از ۲۵ هزار نفر در ایران، در صف پیوند عضو هستند که از این تعداد روزانه حدود ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو مناسبِ پیوند فوت می‌کنند و دلیلش هم نبود عضو است. دلیل نبود عضو هم این است که خانواده‌های افراد مرگ مغزی، به اهدای اعضای عزیز خود رضایت نمی‌دهند. این در حالی است که هر فرد مرگ مغزی می‌تواند ۸ نفر را از مرگ حتمی نجات دهد.
سالانه ۵ تا ۸ هزار نفر در ایران به دلیل مرگ مغزی می‌میرند که حدود ۳ هزار نفر از آنها قابلیت اهدای عضو دارند. اما فقط اعضای ۱۰۰۰ نفر از آنان به اهدا می‌رسد. خیلی از خانواده‌ها نمی‌توانند و نمی‌خواهند باور کنند که عزیزشان از دست رفته و دیگر راه برگشتی به زندگی ندارد. برای همین به اهدای اعضای عزیزشان رضایت نمی‌دهند.
رضایت ندادن خانواده‌ها ۲۰ دلیل دارد
و در حالی که ایران در بین کل کشورهای آسیایی، رتبه اول اهدای عضو را دارد، اما همچنان با جایگاه مناسب فاصله دارد و یکی از مواردی که این مسیر را هموار می‌کند، استمرار فرهنگسازی برای همراه کردن خانواده‌هایی است که عزیزشان با مرگ مغزی فوت کرده اما آنها نمی‌خواهند این موضوع را باور کنند. آنها اجازه می‌دهند جسم عزیزشان به خاک سپرده شود اما نمی‌توانند برای اهدای اعضای او به موقع تصمیم بگیرند. به همین دلیل است که سالانه ۸۰۰۰ عضو سالم زیر خاک می‌رود.
رضایت ندادن خانواده‌ها ۲۰ دلیل دارد که ۲ دلیل، مهم‌ترین آنها است؛ عدم باور مرگ مغزی عزیزان به عنوان مرگ قطعی و بی‌اطلاعیِ خانوده از نظر خود متوفی درباره اهدای عضو.
قبادی با بیان این که اهدای عضو در ایران رسما از سال ۱۳۸۱ کلید خورد، می‌گوید: از آن زمان تاکنون بیش از ۱۰ هزار خانواده به اهدای عضو عزیزان خود رضایت داده‌اند و ما توانسته‌ایم در این بازه زمانی برای ۷۰ هزار ایرانی پیوند عضو انجام دهیم اما همچنان با ایده‌ال فاصله داریم.
طبق گفته‌های نائب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان، اولویت بیماران نیازمند پیوند به ترتیب کلیه، کبد، قلب، ریه و بعد لوزالمعده و روده است. بیشترین مرگ و میر بیماران پیوند عضو هم متعلق به بیماران نیازمندِ قلب و ریه است. نه فقط در ایران، بلکه در تمام دنیا این طور است. بیشترین بیماران نیازمند پیوند هم بیماران پیوند کلیه هستند.
رتبه جهانی ایران در اهدای عضو/ در آسیا مقام اول را داریم
طبق گزارش انجمن اهدای عضو ایرانیان، شاخص اهدای عضو ایران که با PMP مشخص می‌شود، در سال ۱۳۷۹ دودهم (۰.۲) بود. در سال ۱۳۹۸ و قبل از شروع کرونا به ۱۴.۳ PMP رسید و ۷۰ برابر شد و ایران در دسته‌بندی جهانی در زمره کشورهای خوب قرار گرفت. بعد از شیوع کرونا این شاخص در ایران افت کرد و تا ۷.۹ PMP هم رسید. البته به گفته مسئولان انجمن، سایر کشورها هم در اوج کرونا ۳۰ تا ۷۰ درصد افت اهدای عضو داشتند. در سال ۱۴۰۰ ایران توانست دوباره در این زمینه رشد کند و این شاخص به ۱۱.۷۲ رسید و حالا در سال ۱۴۰۴ به گفته دکتر قبادی، نائب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان، شاخص اهدای عضو کشورمان روی ۱۳.۹ PMP است.
به گفته قبادی، ایران در بین کشورهای آسیایی هنوز رتبه اول اهدای عضو را دارد و در دنیا هم رتبه ۳۱ را به خود اختصاص داده است. او می‌گوید: اسرائیل رتبه دوم، کره‌جنوبی رتبه سوم و امارات رتبه چهارم اهدای عضو را در آسیا دارند.
خیلی از خانواده‌ها گریه می‌کنند که اعضای عزیزشان اهدا شود اما دیر است
یکی از دلایل عدم رضایت خانواده‌ها به اهدای عضو عزیز مرگ مغزی‌شان، بی‌اطلاعی از تفاوت مرگ مغزی و کما است. خیلی از آنها تصور می‌کنند عزیزشان تنها در کما فرو رفته و بالاخره چشم باز می‌کند و به زندگی برمی‌گردد. اما هیچ امکانی برای بازگشت افراد مرگ مغزی به زندگی وجود ندارد. مرگ مغزی و کما آن قدر به هم شبیه‌اند که ما تشخیص مرگ مغزی را بر عهده هر پزشکی نمی‌گذاریم. پزشک تشخیص باید کاملا خبره باشد.
به گفته دکتر قربانی، تازه بعد از تشخیص آن پزشک، ۴ پزشک دیگر با حکم وزیر بهداشت برای تشخیص نهایی و تایید تشخیص پزشک قبلی بر بالین فرد مرگ مغزی حاضر می‌شوند. یعنی اعلام مرگ مغزی به خانواده‌ها به این آسانی صورت نمی‌گیرد. و خب طبیعی است که بسیاری از خانواده‌ها هم اطلاعی از تفاوت کما و مرگ مغزی ندارند و برای همین باور نمی‌کنند.
به گفته قائم مقام واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بعد از تشخیص مرگ مغزی، هرچقدر خانواده دیرتر به اهدا رضایت دهد، تعداد اعضایی که قابلیت اهدا دارند، کم و کمتر می‌شود. اولین عضوی هم که از بین می‌رود و دیگر قابل اهدا نیست، ریه است.
قربانی می‌گوید: تعداد خانواده‌هایی که زود راضی به اهدای اعضای عزیزان خود می‌شوند، کم نیست ولی خانواده‌هایی هم هستند که تا آخرش راضی به این کار نمی‌شوند و بعضی‌ها وقتی رضایت می‌دهند که کار از کار گذشته است. آنها با گریه خواهش می‌کنند که اعضای عزیزشان اهدا شود. ولی موضوع این است که حفظ ارگان‌های حیاتی فرد مرگ مغزی، یک زمان طلایی دارد که نباید از دست برود.
