به گزارش همشهری آنلاین زنان روستا در تاریکی شب، دبه‌های خالی آب را بر دوش گرفته‌اند و راهی روستای دیگری می‌شوند تا برای روز آینده و گذران روزمره اهل خانه به قدر حداقل نیازهای حداقلی آب داشته باشند. محمدکریم عزیزی، رئیس اداره آب و فاضلاب شهرستان قصر قند به همشهری می‌گوید که روستای گزی‌زهی در انتهای خط شبکه آبرسانی قرار دارد و گاهی با تنش آبی مواجه می‌شود.
گزی‌زهی کجاست؟
در ۳ هفته اخیر نام شهرستان قصرقند معمولا با دمای بین ۴۲ تا ۴۷ درجه در فهرست گرم‌ترین مناطق کشور ثبت شده است. هنوز بیش از یک ماه تا آغاز فصل تابستان مانده که بی‌آبی این‌طور بر روستای گزی‌زهی پنجه انداخته‌است. روستا در بخش تلنگ شهرستان قصرقند و در همسایگی چابهار است و جمعیتی حدود ۳۴ خانوار دارد که روی هم رفته کمی بیشتر از ۱۰۰ نفر می‌شوند. بین خانه‌های روستا یکی در میان کپرها جا خوش کرده‌اند. اسم روستا را در سیل سال ۱۳۹۸ و اسفند ۱۴۰۲ شنیده‌ایم.
در روستای گزی زهی هم ساخت هوتک به عنوان یک دانش سنتی به جا مانده از گذشتگان که با دستان خود به حفر گودال برای جمع‌آوری آب در هنگام باران و ذخیره آن برای کشاورزی و شست‌وشو می‌پرداختند، رواج دارد.
هوتک‌ها یا همان گودال‌های آب هنوز هم کاربری خود را حفظ کرده‌اند، اما در یک دهه گذشته، خشکسالی و کمبود آب آشامیدنی، جوابگوی نیاز آبی برخی از روستاها نیست. بماند که همین هوتک‌ها چه خاطرات تلخی از غرق شدن کودکان در هوتک یا دست و پنجه نرم کردن با گاندوهایی که برای رفع تشنگی یا فرار از گرما راهی هوتک شدند، در ذهن اهالی باقی گذاشته‌است.
شبکه آبرسانی در روستاهای جنوب استان سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر روند تکمیلی داشته، اما هنوز به همه چالش‌ها فائق نشده‌است.
در انتهای شبکه آبرسانی
روستای گزی‌زهی به دلیل قرار گرفتن در انتهای خط شبکه آبرسانی گاهی با تنش آبی روبه‌رو می‌شود و تا برقرار شدن آبرسانی سیار با تانکر، اهالی برای تامین آب به روستاهای همجوار می‌روند.
مدیر آب و فاضلاب شهرستان قصر قند با بیان اینکه ۵۳ روستا در شهرستان قصرقند در انتهای خط شبکه آبرسانی هستند به همشهری می‌گوید: «یکی از دلایل کاهش میزان آب برداشت آب زیاد در ایستگاه‌های پمپاژ اول خط است که باعث می‌شود در ادامه مسیر افت فشار آب به وجود بیاید و حتی در انتهای خط جریان آب در شبکه قطع شود.»
محمدکریم عزیزی می‌افزاید: «هنوز برخی از روستاها در طرح شبکه آبرسانی قرار نگرفته‌اند و آبرسانی به روستاها طبق برنامه به صورت سیار با تانکر انجام می‌شود. در شرایط بحرانی مثل این روزهای روستای گزی‌زهی، علاوه بر آبرسانی به روستاهایی که شبکه ندارند، روستاهایی که با تنش موقتی آب هم روبه‌رو هستند در طرح آبرسانی سیار قرار می‌گیرند. روستای گزی‌زهی در طرح جهاد آبرسانی قرار ندارد، زیرا شبکه آبرسانی دارد و از نظر زیرساخت شبکه آبرسانی هم مشکلی ندارد.»
مدیر آب و فاضلاب شهرستان قصر قند برای کنترل و نظارت بر شبکه آبرسانی روستا به کمبود نیرو اشاره می‌کند و می‌گوید: «تعداد افرادی که برای کنترل خطوط شبکه آبرسانی روستایی مشغول کار هستند، کافی نیست. گاهی افراد سر خود شیرآلات را دستکاری می‌کنند و جریان آب کمتر و بیشتر می‌شود و در خطوط آبرسانی اختلال ایجاد می‌شود و به روستاهای انتهای خط آب نمی‌رسد.»
سفر شبانه
از وضعیت مدیریت شبکه آبرسانی روستاهای قصر قند که بگذریم، وضعیت زنان روستای گزی‌زهی حتی اگر به طور موقت و برای چند روز هم که باشد، ناگوار است. زنان برای پر کردن دبه‌های آب، شبانه راهی روستای عورکی، یکی از روستاهای همجوار گزی‌زهی می‌شوند.
فعال اجتماعی سیستان و بلوچستان این‌طور به همشهری می‌گوید: «در روستای عورکی آتش می‌بارد. راه رفتن در روستای عورکی در این روزها یعنی فقط عرق ریختن. هوای بسیار گرم و داغ روستای عورکی سبب می‌شود تا زنان گزی‌زهی برای پر کردن دبه‌های آب تا شب منتظر بمانند. شب هوا کمی بهتر است.»
سید خلیل موسوی‌نیا می‌گوید که علت اصلی کم‌آبی در روستای گزی زهی و روستاهای مشابه کم‌بارش بودن سال گذشته است.
به گفته او، هوتک‌ها خالی است و به همین با کوچکترین تنش آبی و قطع شدن آب شبکه آبرسانی، اهالی مجبورند خودشان برای تامین آب دست به کار شوند تا آبرسانی با تانکر به روستا برسد.
مسئولیت سنگین زنان روستا
«بلوچ‌ها برای تامین آب به هم کمک می‌کنند. زنان روستای گزی‌زهی با هم پای پیاده چند کیلومتر را طی می‌کنند تا به روستای عورکی برسند و دبه‌های آب را پر کنند.» این را سید خلیل موسوی نیا، فعال اجتماعی سیستان و بلوچستان می‌گوید و درباره اینکه چرا تامین آب به عنوان مسئولیتی سخت و طاقت‌فرسا وظیفه زنان و مادران روستا شده، ادامه می‌دهد: «جامعه روستایی بلوچ هنوز شکل و شمایل سنتی دارد. معمولا مردهای خانه برای کار به شهر و روستای دیگری رفته‌اند یا اینکه اکثرا مشغول سوخت‌بری هستند. در این جامعه سنتی معمولا مرد خانه دو سه روزی برای سوخت‌بری در خانه نیست. برای همین هم مسئولیت خواه ناخواه به دوش زنان می‌افتد. زنان و مادران هم برای تامین آب‌آشامیدنی فرزندان و تهیه خوراک مجبورند به سراغ تامین آب بروند و نمی‌توانند تا رسیدن تانکر آبرسانی منتظر بمانند.»
شبکه آبرسانی در دست تکمیل است
گرمای هوا از نیمه بهار در سیستان و بلوچستان آغاز و مصرف آب بیشتر می‌شود. مجری طرح آبرسانی روستاهای سیستان و بلوچستان در این باره به همشهری می‌گوید: «روستای گزی‌زهی در بخش تلنگ شهرستان قصر قند به شبکه آبرسانی مجهز است، اما تنش آبی به دلیل مصارف بالای آب در شبکه و وارد شدن فشار مضاعف به شبکه آبرسانی و همچنین قرارگیری روستا در انتهای خط ایجاد می‌شود.»
مصطفی سیاسر ادامه می‌دهد: «برخی از روستاهای استان هنوز به شبکه آبرسانی وصل نشده‌اند و شبکه آبرسانی برخی روستاها فرسوده شده‌است. توسعه شبکه آبرسانی و همچنین اصلاح و نوسازی شبکه آبرسانی موجود در برنامه آبرسانی روستاهای استان دیده شده‌است.»
آبرسانی سیار در ۱۲۰۰ روستا
آمار نشان می‌دهد بیش از ۱۲۰۰ روستا از ۳۴۴۲ روستای بالای ۲۰ خانوار سیستان و بلوچستان با تانکر آبرسانی می‌شود و ۵ نقطه استان دارای تنش آبی است. منصور بیجار، استاندار سیستان و بلوچستان از پیشرفت ۳۲ درصدی طرح انتقال آب از چابهار به زاهدان خبر داده‌است که تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد. با تکمیل این طرح آب پایدار به زاهدان و شهرستان‌های دیگر استان می‌رسد و علاوه بر رفع کم‌آبی، رونق کشاورزی و جلوگیری از مهاجرت را به دنبال دارد.
فیلم این گزارش را ببینید:
بیشتر بخوانید:
یک کولبری متفاوت و زنانه + تصاویر
این زنان و کودکان در ایران «کولبری آب» می‌کنند!
نگاهی به کار عجیب و دشوار زنان روستا در یک روز جهانی
