همشهری آنلاین - گروه سیاسی: یسرائیل کاتس وزیر دفاع اسرائیل امروز به‌طور رسمی مسئولیت ترور ۸ ماه قبل اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در تهران را برعهده گرفت. ایران دهم مهرماه ۱۴۰۳ در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در تهران و سیدحسن نصرالله و عباس نیلفروشان در لبنان، عملیات وعده صادق ۲ را انجام داد. با وجود سکوت قبلی اسرائیل، ایران مسئولیت ترور هنیه در تهران را که برای مراسم تحلیف مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم به ایران آمده بود، متوجه اسرائیل می‌دانست. صحبت‌های وزیر دفاع اسرائیل تاییدی بر این ادعای ایران بود. اسماعیل هنیه ۱۰ مردادماه سال گذشته در اقامتگاهش طی انفجاری به شهادت رسید. لاپید این اقدام را بخشی از استراتژی دفاعی اسرائیل علیه تهدیدات ایران و متحدانش خواند.
این افشاگری، در کنار پذیرش مسئولیت برخی عملیات‌های دیگر مانند پاسخ به عملیات وعده صادق ۲، اما سکوت درباره عملیات وعده صادق ۱، ترورهای متخصصان هسته‌ای، انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز و آتش‌سوزی تسا (تاسیسات سانتریفیوژ ایران) در سال‌های قبل‌تر، الگویی پیچیده از رفتار اسرائیل را آشکار می‌کند.
مرور عملیات و الگوی افشاگری
اسرائیل از اواخر دهه ۱۳۸۰ شمسی با عملیات متعددی در ایران، از ترورها تا خرابکاری، نقش برجسته‌ای داشته است. ترور محسن فخری‌زاده در ۷ آذر ۱۳۹۹ (۲۷ نوامبر ۲۰۲۰) توسط نیویورک‌تایمز به موساد نسبت داده شد، اما اسرائیل رسما آن را نپذیرفت. انفجار نطنز در ۱۲ تیر ۱۳۹۹ (۲ ژوئیه ۲۰۲۰) و آتش‌سوزی تسا در ۲ تیر ۱۴۰۰ (۲۳ ژوئن ۲۰۲۱)، که توسط رویترز و الجزیره به اسرائیل منتسب شدند، نیز بدون تایید رسمی باقی ماندند. در مقابل، پاسخ ۵ آبان‌ماه ۱۴۰۳ اسرائیل به عملیات وعده صادق ۲ ایران که سامانه‌های اس۳۰۰ ایران و برخی مواضع دیگر را هدف قرار داد، تایید رسمی اسرائیل را به دنبال داشت. اما پاسخ عملیات وعده صادق ۱، بدون پذیرش رسمی باقی ماند. پذیرش اخیر ترور هنیه توسط لاپید، که امروز از سوی تایمز اسرائیل گزارش شد، نشان‌دهنده تغییر در رویکرد اطلاع‌رسانی است.
دلایل پذیرش یا عدم پذیرش مسئولیت
اندیشکده واشنگتن اینستیتوت روز پنج‌شنبه تحلیل کرد که اسرائیل مسئولیت را زمانی می‌پذیرد که عملیات دیگر از نظر اطلاعاتی حساسیت خود را از دست داده باشد. ترور هنیه، پس از گذشت حدود ۹ ماه و با کاهش تنش‌های فوری، اکنون به‌عنوان دستاوردی استراتژیک نمایش داده می‌شود. در مقابل، ترورهایی مانند ترور احسان قدبیگی در ۴ خرداد ۱۴۰۱، که نیویورک‌تایمز به اسرائیل نسبت داد، به دلیل حفظ منابع جاسوسی و جلوگیری از افشای تکنیک‌ها، بدون تایید رسمی باقی مانده‌اند. رویترز پس از انفجار ۱۲ تیرماه ۱۳۹۹ نطنز گزارش داده بود که انفجار نطنز به دلیل پیچیدگی حمله سایبری، که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آن را تایید کرد، همچنان محرمانه نگه داشته شده است.
شرایط افشاگری و نقش مقامات مختلف
افشاگری‌ها معمولا زمانی رخ می‌دهد که عملیات به اهداف استراتژیک خود رسیده و حساسیت امنیتی آن کاهش یافته باشد. تایمز اسرائیل روز شنبه نقل کرد که لاپید با پذیرش ترور هنیه، به دنبال تقویت جایگاه سیاسی خود در آستانه انتخابات است. این الگو با اظهارات یوسی کوهن، رئیس سابق موساد، در ۲۰۲۱ درباره فخری‌زاده و ادعای بنی گانتس، وزیر دفاع سابق، درباره نطنز در ۲۰۲۲، که هاآرتص آن را پوشش داد، سازگار است. این تنوع در منابع افشاگری، از مقامات سیاسی تا نظامی، نشان‌دهنده استراتژی هماهنگ اما غیرمتمرکزی است که به اسرائیل انعطاف‌پذیری می‌دهد.
تحلیل روند و علل
واشنگتن اینستیتوت در ۱۵ مه استدلال کرد که اسرائیل با تاخیر در افشاگری، از واکنش‌های فوری ایران و متحدانش، مانند حزب‌الله اجتناب می‌کند. پذیرش ترور هنیه پس از آرامش نسبی در جبهه مقاومت، که رویترز در ۱۶ مه گزارش داد، این نظریه را تقویت می‌کند. همچنین، زمانی که عملیات به‌عنوان بازدارنده‌ای موفق تلقی شود، مانند حمله به کنسولگری دمشق، افشاگری می‌تواند پیام قدرت را منتقل کند. عدم پذیرش ترورهای هسته‌ای ممکن است به دلیل حفظ برتری اطلاعاتی و جلوگیری از انتقام ایران باشد، که رسانه‌های غربی آن را محتمل می‌دانند.
واکنش ایران به ترورهای منتسب به اسرائیل نیز قابل توجه است. ایران اخیرا محسن لنگرنشین را به اتهام جاسوسی برای موساد و نقش در ترور حسن صیاد خدایی، سرهنگ سپاه پاسداران، که در ۱ خرداد ۱۴۰۱ (۲۲ مه ۲۰۲۲) مقابل خانه‌اش در تهران توسط موتورسواران مسلح ترور شد، اعدام کرد.
اسرائیل با الگوی انتخابی در افشاگری، از حساسیت اطلاعاتی محافظت می‌کند و زمانی مسئولیت را می‌پذیرد که عملیات دیگر تهدیدی ایجاد نکند یا به اهداف سیاسی منجر شود.
