چرا نسل جدید ایران برای اداره کشور آماده نیست؟
وزارت آموزش و پرورش، نهادی که باید آینده‌سازان ایران را تربیت کند، امروز درگیر مشکلات عمیقی است که کیفیت آموزش و پرورش نسل جدید را به خطر انداخته است. تغییرات مکرر مدیریتی، سیاست‌گذاری‌های سلیقه‌ای و ضعف در اجرای ماموریت‌های اصلی این وزارتخانه، نسلی را پرورش داده که نه‌تنها از نظر سواد کلاسیک ضعیف است، بلکه فاقد مهارت‌های اجتماعی و تربیتی لازم برای ایفای نقش در خانواده و جامعه است.
مرتضی کیارسی، کارشناس پدافند غیرعامل، با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی این وزارتخانه، آن را یکی از حساس‌ترین نهادهای دولتی توصیف کرد که مسئولیت مستقیم تربیت نسل‌های آینده را بر عهده دارد. او اظهار داشت: «وزارت آموزش و پرورش مانند خمیری است که هر شکل به آن بدهید، همان را می‌گیرد. این نهاد باید فرزندان ما را در دو بعد آموزش و پرورش به بهترین شکل آماده کند تا بتوانند مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی را به عهده بگیرند.»
تغییرات مدیریتی؛ پاشنه آشیل آموزش و پرورش
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این وزارتخانه، بی‌ثباتی مدیریتی است. کیارسی اشاره کرد که از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴، این وزارتخانه ۱۵ وزیر و سرپرست را تجربه کرده است. این تغییرات مکرر، سیاست‌های آموزشی را به ورطه سلیقه‌ای شدن کشانده و باعث تغییرات غیرعلمی در کتب درسی، اسناد آموزشی و برنامه‌های تربیتی شده است. این موضوع بارها از سوی کارشناسان، مردم و حتی مقام معظم رهبری مورد انتقاد قرار گرفته است.
کیارسی با اشاره به ابعاد عظیم این وزارتخانه افزود: «بیش از یک میلیون نفر در این نهاد مشغول به کار هستند که حدود ۳۶۰ تا ۳۷۸ هزار نفر از آن‌ها فقط در ستاد فعالیت می‌کنند.» اما به گفته او، مشکل اصلی نه در تعداد کارکنان، بلکه در کیفیت مدیریت و سیاست‌گذاری است که آموزش و پرورش را از مسیر اصلی خود منحرف کرده است.
دو ماموریت اصلی؛ آموزش و پرورش در بحران
کیارسی دو ماموریت کلیدی وزارت آموزش و پرورش را این‌گونه تشریح کرد:
۱. آموزش سواد کلاسیک: ارائه دانش و اطلاعات پایه به دانش‌آموزان.
۲. آموزش سواد اجتماعی: پرورش مهارت‌های لازم برای ایفای نقش موثر در خانواده و جامعه.
او معتقد است که این وزارتخانه در هر دو حوزه عملکرد ضعیفی داشته است. در بخش آموزش، میانگین نمرات دانش‌آموزان در پایان سال تحصیلی نشان‌دهنده ضعف‌های جدی در کیفیت آموزش است. اما نگرانی بزرگ‌تر او، ناکامی در بخش پرورش است که به گفته او، وزارت آموزش و پرورش در این زمینه «مردود» بوده است.
نسلی ناآماده برای آینده
کیارسی هشدار داد که نسلی که امروز از نظام آموزشی خارج می‌شود، طی پنج سال آینده وارد دانشگاه‌ها و جامعه خواهد شد، اما نه وزارت آموزش و پرورش و نه وزارت علوم نتوانسته‌اند بستر مناسبی برای تربیت این نسل فراهم کنند. او گفت: «این نسل که با سواد کلاسیک و اجتماعی ضعیف وارد جامعه می‌شود، باید جایگزین نسل‌های قبلی شود. اما چگونه می‌توان به افرادی که حتی توانایی نگارش یک نامه اداری ساده را ندارند، مسئولیت‌های کلیدی در ادارات، بخش خصوصی و خانواده سپرد؟»
او به تجربه تاریخی اشاره کرد و گفت: «در ابتدای انقلاب و دوران جنگ، جوانانی که به جبهه‌ها رفتند، محصول نظام آموزشی ترکیبی آن زمان بودند که حس مسئولیت‌پذیری و تعهد را در آن‌ها تقویت کرده بود. اما امروز، نظام آموزشی ما فاقد چنین توانمندی‌هایی است.»
انتقاد از سیاست‌های سلیقه‌ای و نگاه کمّی
کیارسی از تغییرات غیرعلمی در کتب درسی انتقاد کرد و گفت: «این تغییرات نه به‌روزرسانی علمی، بلکه نتیجه نگاه‌های سلیقه‌ای بوده است. امکان بازگشت و اصلاح آموزش‌های گذشته برای این نسل وجود ندارد.» او همچنین به نگاه کمّی به آموزش اشاره کرد: «از زمانی که مدرک‌گرایی معیار استخدام شد، باید می‌دانستیم که سواد واقعی و توسعه کشور به خطر افتاده است. امروز شاهد فارغ‌التحصیلانی با مدارک بالا هستیم که حتی مهارت‌های پایه‌ای مانند نگارش یا ارتباط موثر را ندارند.»
ضرورت ورود دستگاه‌های نظارتی
کیارسی خواستار ورود جدی دستگاه‌های نظارتی و قضایی به موضوع شد و اظهار داشت: «باید از ۱۵ وزیر و سرپرست این وزارتخانه و افرادی که در انتخاب آن‌ها نقش داشتند، بازخواست شود. خسارت این وضعیت جبران‌ناپذیر است و ما یک نسل را از دست داده‌ایم.» او بر ضرورت توجه به سواد اجتماعی، عاطفی، ارتباطی، تربیتی و مالی تاکید کرد و گفت: «این‌ها شاخص‌های یک فرد باسواد طبق استانداردهای یونسکو هستند، اما چند نفر از دانش‌آموزان ما این ویژگی‌ها را دارند؟»
راهکار؛ اصلاحات بنیادین
کیارسی در پایان بر لزوم اصلاحات بنیادین در وزارت آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی تاکید کرد. او معتقد است که بدون تغییر نگرش و عملکرد این نهادها، توانایی‌ها و مهارت‌های لازم برای اداره کشور و جامعه در نسل آینده شکل نخواهد گرفت. این اصلاحات باید شامل بازنگری سیاست‌های آموزشی، کاهش تغییرات مدیریتی، و تمرکز بر کیفیت به جای کمیت باشد تا آینده ایران به دست نسلی توانمند و مسئولیت‌پذیر سپرده شود.
