۶۰۰ میلیون دلار خسارت در یک روز | قلب ایران به درد آمد
گسترش نیوز: در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳، انفجار مهیبی در محدوده انبار کانتینرهای اسکله شماره ۲۲ بندر شهید رجایی رخ داد که به آتش‌سوزی گسترده و انفجارهای پیاپی منجر شد. لرزش‌های ناشی از این حادثه تا شعاع ۳۰ کیلومتری احساس شد و تأسیسات بندری به شدت آسیب دید. این بندر که بیش از ۸۱ درصد عملیات کانتینری و ۵۶ درصد صادرات کشور را بر عهده دارد، به یکباره در کانون توجه قرار گرفت. اما فراتر از آمار، داستان‌های انسانی این تراژدی، مانند تلاش شجاعانه حسن رنجبر برای خاموش کردن آتش، قلب‌ها را به درد آورد.
تلفات انسانی: چهره‌ای از شجاعت و اندوه
مجتبی قهرمانی، رئیس کل دادگستری استان هرمزگان، اعلام کرد که با شناسایی آخرین مفقود، حسن رنجبر، تعداد جان‌باختگان این حادثه به ۵۸ نفر رسید. رنجبر که در ویدئوهای منتشرشده با کپسول آتش‌نشانی در دست در حال مبارزه با شعله‌ها دیده می‌شود، به نمادی از فداکاری تبدیل شده است. کشف دسته‌کلید او در محل حادثه، روایتی تلخ از پایان زندگی او را تکمیل کرد.
علاوه بر این، بیش از ۱۵۰۰ نفر در این حادثه مجروح شدند که طبق گزارش پزشکی قانونی تا چند روز پیش، جراحات ۴۷۵ نفر به صورت رسمی ثبت شده است. مقامات اعلام کردند که دیه ۵۸ جان‌باخته به حساب مشخصی واریز شده و خانواده‌هایی که مدارک خود را تکمیل کرده‌اند، غرامت دریافت کرده‌اند. این اقدامات، اگرچه گامی برای تسکین است، اما نمی‌تواند جای خالی عزیزان از دست‌رفته را پر کند.
پیامدهای اقتصادی: ضربه‌ای به شریان حیاتی ایران
برآورد اولیه خسارات این حادثه، رقم سرسام‌آور ۱۵۹ هزار میلیارد ریال (حدود ۶۰۰ میلیون دلار) را نشان می‌دهد. این هزینه‌ها شامل موارد زیر است:
-
پرداخت دیه و حمایت‌های درمانی و روانی: تا ۸۰۰۰ میلیارد ریال
-
بازسازی تأسیسات و زیرساخت‌ها: حدود ۳۵۰۰۰ میلیارد ریال
-
تعمیر تجهیزات بندری: بیش از ۲۰۰۰ میلیارد ریال
-
خسارات کانتینرها و محموله‌ها: حدود ۹۹۷۵۰ میلیارد ریال
-
خسارات خودروها: ۶۳۰۰ میلیارد ریال
-
اجرای برنامه‌های ایمنی: ۷۵۰۰ میلیارد ریال
-
هزینه‌های پشتیبانی: ۵۰۰ میلیارد ریال
شاکری‌زاده، یکی از مقامات مسئول، تأکید کرد که این ارقام صرفاً برآوردهای مقدماتی هستند و گزارش نهایی پس از ارزیابی دقیق توسط دستگاه‌های دولتی و کارشناسان رسمی دادگستری منتشر خواهد شد. شرکت‌های بیمه سینا و البرز در حال بررسی خسارات هستند، اما ارزش‌گذاری دقیق کانتینرها و محموله‌ها نیازمند همکاری گمرک و سازمان بنادر است.
درس‌هایی از جهان؛ تکرار تاریخ در بنادر
حادثه بندر شهید رجایی یادآور فجایع مشابه در جهان است که می‌تواند راهنمای عمل باشد:
-
انفجار بندر بیروت (۲۰۲۰): نگهداری ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم به مدت شش سال، بیش از ۲۰۰ کشته و خسارتی بین ۳.۸ تا ۴.۶ میلیارد دلار به جا گذاشت.
-
انفجار تیانجین چین (۲۰۱۵): انفجار نیترات آمونیوم با ۱۷۳ کشته و خسارتی بالغ بر ۲.۵ تا ۳.۵ میلیارد دلار، منجر به اصلاح قوانین ایمنی شد.
-
انفجار نبراسکا آمریکا (۲۰۲۳): نزدیکی مخازن سوخت به مواد شیمیایی، ۱۲ کشته و ۵۰۰ میلیون دلار خسارت به همراه داشت و قوانین جدیدی را به دنبال آورد.
این حوادث نشان می‌دهد که ذخیره‌سازی نامناسب مواد خطرناک و ضعف در مدیریت ریسک، عواملی مشترک در چنین فجایعی هستند. ایران می‌تواند با الگوبرداری از استانداردهای جهانی، مانند بازرسی‌های منظم و برنامه‌های اضطراری، از تکرار این حوادث جلوگیری کند.
چالش‌های بنادر ایران؛ از تمرکز بیش از حد تا دپوی کالا
بندر شهید رجایی و بندر امام خمینی بیش از حد بار تجارت ایران را به دوش می‌کشند، در حالی که بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی کشور، با ظرفیت یک میلیون تن صادرات، عملاً بلااستفاده مانده است. این عدم توازن، فشار را بر بنادر اصلی افزایش داده و ایمنی را به خطر انداخته است.
دپوی طولانی‌مدت کالا به دلیل فرآیندهای ناکارآمد گمرکی و نبود سیستم ریلی نیز یکی دیگر از مشکلات است. در سال ۱۴۰۱، ۵۰۰ هزار تن کالای رسوبی به ۳ میلیون تن کالای انباشته‌شده در بندر امام خمینی اضافه شد. این وضعیت، با ذخیره‌سازی مواد خطرناک در کنار کالاهای عادی، بنادر را به بمب ساعتی تبدیل کرده است.
فرصتی برای تغییر
حادثه بندر شهید رجایی زنگ خطری برای ایران است. این فاجعه نشان داد که ضعف در زیرساخت‌ها، مدیریت ناکارآمد و بی‌توجهی به ایمنی می‌تواند هزینه‌های جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. دولت باید با اجرای سریع برنامه‌های توسعه‌ای، مانند آنچه در قانون برنامه هفتم پیش‌بینی شده، و سرمایه‌گذاری در بنادر، از تکرار این تراژدی جلوگیری کند. این لحظه، نه‌تنها زمان سوگواری، بلکه فرصتی برای بازسازی و تحول است. در ادامه، جدیدترین ویدئو از اسکله شهید رجایی را پس از گذشت یک ماه از حادثه انفجار مشاهده می‌کنید.
