پول های ایران راهی خزانه ملی شد
افزایش ترانزیت ریلی برای ایران نه‌تنها یک اولویت اقتصادی، بلکه یک راهبرد ژئوپلیتیکی محسوب می‌شود. ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فردش، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین حلقه‌های ارتباطی شرق و غرب، و شمال و جنوب جهان تبدیل شود. اما این موقعیت استراتژیک زمانی بالفعل خواهد شد که زیرساخت‌های ریلی به شکلی هدفمند توسعه یافته و با کشورهای همسایه هم‌افزایی صورت گیرد. در جهان امروز، مزیت ترانزیت صرفاً به داشتن مسیر عبور محدود نمی‌شود، بلکه به چابکی، امنیت، هزینه کمتر و سرعت حمل‌ونقل بستگی دارد که شبکه ریلی در مقایسه با سایر روش‌های حمل‌ونقل، از این منظر برتری قابل توجهی دارد.
توسعه خطوط ریلی و پیوند آن با شبکه ریلی کشورهای همجوار، می‌تواند حجم عبور کالا از خاک ایران را به‌طور چشمگیری افزایش دهد و به یکی از منابع پایدار ارزآوری تبدیل شود. اما این امر نیازمند اعتمادسازی منطقه‌ای و تدوین توافق‌نامه‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهایی نظیر ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه، پاکستان، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس است. نبود این همکاری‌ها، مسیرهای جایگزین را در اختیار رقبا قرار می‌دهد و فرصت‌های طلایی عبور کالا را از ایران سلب می‌کند.
در شرایط تحریمی نیز، ترانزیت ریلی یکی از معدود حوزه‌هایی است که می‌تواند مستقل از فشارهای خارجی عمل کند و درآمدزایی مطمئنی برای کشور داشته باشد. اما لازمه این استقلال، تقویت دیپلماسی اقتصادی، کاهش بروکراسی‌های مرزی، توسعه ایستگاه‌های مشترک و افزایش ظرفیت ناوگان ریلی است. علاوه بر این، هماهنگی تعرفه‌ها، ساده‌سازی مسیرهای عبور و فراهم‌سازی امکان عبور یکپارچه قطارها در کشورهای منطقه، از ضرورت‌های جدی این مسیر راهبردی است.
افزایش ترانزیت ریلی به ایران قدرت چانه‌زنی بیشتری در معادلات منطقه‌ای می‌بخشد و می‌تواند به بستری برای گفت‌وگو، صلح و همکاری اقتصادی بین کشورهای همسایه تبدیل شود. این مسیر نه‌تنها به ارتقای زیرساخت‌ها و بهبود وضعیت حمل‌ونقل داخلی منجر می‌شود، بلکه نوعی بازتعریف نقش ایران در اقتصاد منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود. چنین تغییری نیازمند نگاه فراتر از مرزها و تعریف منافع جمعی با همسایگان است، جایی که اقتصاد، جای رقابت‌های فرسایشی را به همگرایی پایدار بدهد.
مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران از برنامه‌ریزی برای افزایش ترانزیت ریلی بین ایران و ترکمنستان به سالیانه چهار میلیون تن خبر داد.
جبارعلی ذاکری روز چهارشنبه با اشاره به برگزاری هجدهمین اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و ترکمنستان افزود: ترانزیت بار بین ایران و ترکمنستان در حال حاضر در بهترین وضعیت خود قرار دارد.
افزایش ترانزیت ریلی ایران و ترکمنستان به ۴میلیون تن
وی گفت: سال گذشته بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن بار ترانزیتی بین دو کشور جابه‌جا شد و در نظر داریم افق همکاری‌های بین دو طرف را به سالیانه چهار میلیون تن افزایش دهیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: پیش‌بینی می‌کنیم با حل مشکلات مرزی دو کشور در سرخس، لطف آباد و اینچه‌برون، مراودات ریلی طرفین افزایش خواهد یافت.
وی اظهار داشت: در کمیسیون مشترک اخیر که به میزبانی تهران در حال برگزاری است، در خصوص رفع موانع و مشکلات موجود از قبیل تردد واگن‌های ایرانی در راه آهن ترکمنستان و فعال کردن پایانه مرزی لطف‌آباد بحث و تبادل نظر شده است.
ذاکری خاطرنشان کرد: در پایانه مرزی لطف‌آباد تخفیف ویژه‌ای برای حمل بار ترانزیت بار به تجار، صاحبان بار و فورواردرها ارائه می‌شود و پیش بینی می‌کنیم بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار تن بار از پایانه مرزی لطف آباد به حمل و نقل ریلی اضافه شود که برای نخستین بار اتفاق می‌افتد و حجم قابل توجهی از حمل بار از این پایانه انجام خواهد شد.
فورواردر (Forwarder) در حمل و نقل به یک شخص و فعالیت ویژه اشاره دارد که فرآیند چگونگی حمل و نقل کالا از مبدا به مقصد نهایی را طراحی و برنامه‌ریزی می‌کند.
وی یادآور شد: در این مرز حدود یک‌هزار و ۸۰۰ متر خط آهن داریم و پس از آن جابه‌جایی‌ها باید به صورت حمل و نقل ترکیبی و جاده‌ای انجام شود.
مدیرعامل راه‌آهن گفت: حل مسائل گمرکی دوجانبه، افزایش ظرفیت در پایانه سرخس در ایران و سرخس در ترکمنستان، توسعه پایانه اینچه برون و توسعه تعویض بوژی در سرخس (که ما ۴۰۰ واگن در روز را به طور مشترک پیش‌بینی کرده بودیم و می‌خواهیم آن را به روزانه ۶۰۰ واگن افزایش دهیم تا بتوانیم واگن با تعویض بوژی را در دو کشور سیر بدهیم)، در برنامه مذاکرات دو طرف قرار دارد.
زائران از مرو با قطار به مشهد می‌آیند
جباری با بیان اینکه موضوع حمل مسافر از طریق ریلی بین دو کشور مطرح شده است، گفت: با توجه به استقبال زائران اهل مرو ترکمنستان از حضور در مشهد، پیشنهاد حمل مسافری ریلی از مرو به مشهد را داریم که یکی از برنامه‌های توسعه حمل و نقل بین دو کشور خواهد بود.
وی همچنین با اشاره به برگزاری اجلاس شش‌جانبه ایران، ترکمنستان، ازبکستان، چین، ترکیه و قزاقستان در تهران در هفته گذشته، یادآور شد: یکی از مباحث مطرح شده در این اجلاس، توسعه ترانزیت شرق به غرب با استفاده حداکثری از ظرفیت سرخس و افزایش روزانه تعداد واگن‌ها از ۴۰۰ به ۶۰۰ واگن بود که امیدواریم با فعال شدن راه آهن ترکمنستان و استقبال آنها از این طرح، عملیات ما موفقیت آمیز باشد.
مدیرعامل راه آهن بیان داشت: در ترانزیت ایران و چین، موضوع یک‌طرفه بودن بار به عنوان یک معضل جدی مطرح است که افزایش هزینه‌ها را به همراه دارد؛ به عبارتی کانتینرهایی که از چین به ایران بار حمل می‌کنند وقتی خالی برمی‌گردند به معنای افزایش هزینه‌های حمل بار ریلی است.
وی گفت: البته در این زمینه فورواردرهایی در ایران و چین فعال هستند تا بتوانند بخشی از بار که از طریق دریا به چین جابه‌جا می‌شود را جذب کنیم و کار را دو سربار کنیم؛ به این ترتیب هم میزان مراودات ما با چین افزایش یافته و هم هزینه‌های حمل و نقل ریلی کاهش می‌یابد.
منافع مالی کلان در جیب ایران
کارشناسان معتقدند که افزایش ترانزیت ریلی می‌تواند برای ایران منافع مالی کلان به همراه داشته باشد؛ و این موضوع فقط یک فرضیه نیست، بلکه یک ظرفیت بالفعل و اثبات‌شده در بسیاری از کشورهاست که ایران هم می‌تواند از آن بهره‌برداری کند.
ایران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی‌اش، درست در تقاطع مسیرهای ترانزیتی مهم بین آسیای میانه، قفقاز، شبه‌قاره هند، خلیج فارس و اروپا قرار دارد. این موقعیت، ایران را به یک مسیر عبوری بالقوه و جذاب برای کالاهای بین‌المللی تبدیل می‌کند. استفاده هوشمندانه از این موقعیت از طریق توسعه ترانزیت ریلی، می‌تواند میلیاردها دلار درآمد ارزی پایدار برای کشور ایجاد کند؛ درآمدی که برخلاف نفت، با نوسانات شدید بازار جهانی یا تحریم‌ها کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
علاوه بر درآمد مستقیم حاصل از عوارض عبور کالا، ترانزیت ریلی باعث رونق اقتصاد محلی در شهرهای مسیر، اشتغال‌زایی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌های لجستیکی برای تجارت داخلی می‌شود. همچنین، چون هزینه حمل‌ونقل ریلی به‌طور میانگین بسیار کمتر از جاده‌ای است و آلودگی زیست‌محیطی کمتری دارد، بسیاری از کشورها تمایل دارند کالاهای خود را از طریق ریل جابه‌جا کنند، به‌ویژه اگر مسیر سریع، امن و ارزان باشد.
در دنیای امروز، کشورهایی مانند ترکیه، قزاقستان، آذربایجان و حتی چین از فرصت‌های ترانزیتی به‌عنوان ابزار قدرت اقتصادی بهره می‌برند. اگر ایران با نگاهی راهبردی، سرمایه‌گذاری در خطوط ریلی بین‌المللی (مانند کریدور شمال-جنوب یا راه‌آهن شرق به غرب) را در اولویت قرار دهد و با همسایگان برای تسهیل عبور و توافق‌های تعرفه‌ای همکاری کند، می‌تواند سهم بزرگی از بازار ترانزیت منطقه را تصاحب کند — و این به‌معنای درآمد چند میلیارد دلاری سالانه، صرفاً از محل عبور کالاها از خاک ایران خواهد بود.
