ماجرای اختلاف دو خانواده هندی بر سر میراث میلیاردر مسلمان در مکه چیست؟
در ایام حج، گوشه‌ای قدیمی از شهر مکه هزاران کیلومتر آن‌سوتر در هند جنجالی به پا کرد به دلیل دعوایی پنجاه ساله بر سر ارث و میراث. در کانون این ماجرای مناقشه‌برانگیز، مهمان‌خانه «کی‌یی روباث» قرار گرفته؛ ساختمانی از قرن نوزدهم که در دهه ۱۸۷۰ میلادی به‌دست «مایان‌کوتی کی‌یی»، تاجر ثروتمند هندی اهل مالابار (کرالای کنونی) ساخته شد، که قلمرو امپراتوری تجاری‌اش از مومبای تا پاریس گسترده بود. این ساختمان که در نزدیکی مسجدالحرام قرار داشت، در سال ۱۹۷۱ به‌منظور توسعه شهر مکه تخریب شد. دولت عربستان مبلغ ۱.۴ میلیون ریال سعودی (حدود ۳۷۳ هزار دلار به ارزش امروز) را به‌عنوان غرامت به خزانه‌داری کشور واریز کرد، اما اعلام کرد که در آن زمان هیچ وارث قانونی برای این ملک شناسایی نشده است.
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
بی بی سی: در ایام حج، گوشه‌ای قدیمی از شهر مکه هزاران کیلومتر آن‌سوتر در هند جنجالی به پا کرد به دلیل دعوایی پنجاه ساله بر سر ارث و میراث.
در کانون این ماجرای مناقشه‌برانگیز، مهمان‌خانه «کی‌یی روباث» قرار گرفته؛ ساختمانی از قرن نوزدهم که در دهه ۱۸۷۰ میلادی به‌دست «مایان‌کوتی کی‌یی»، تاجر ثروتمند هندی اهل مالابار (کرالای کنونی) ساخته شد، که قلمرو امپراتوری تجاری‌اش از مومبای تا پاریس گسترده بود.
این ساختمان که در نزدیکی مسجدالحرام قرار داشت، در سال ۱۹۷۱ به‌منظور توسعه شهر مکه تخریب شد. دولت عربستان مبلغ ۱.۴ میلیون ریال سعودی (حدود ۳۷۳ هزار دلار به ارزش امروز) را به‌عنوان غرامت به خزانه‌داری کشور واریز کرد، اما اعلام کرد که در آن زمان هیچ وارث قانونی برای این ملک شناسایی نشده است.
پس از چند دهه، آن مبلغ که هنوز در خزانه عربستان باقی مانده، باعث ایجاد مناقشه‌ای تلخ بین دو شاخه گسترده از خانواده کی‌یی شده است که هر کدام تلاش می‌کنند اصل و نسب خود را اثبات کرده و سهمی را که حق خود می‌دانند، به دست آورند.
در تمام این سال‌ها هیچ یک از دو خانواده نتوانسته‌اند به نتیجه‌ای برسند و تلاش‌های پیدرپی دولت‌های مختلف هند، چه در مرکز و چه در کرالا، برای پایان دادن به این اختلاف قدیمی بی‌ثمر مانده است.
هنوز روشن نیست که آیا دولت عربستان اصولاً تمایلی به پرداخت این غرامت دارد یا نه؛ چه رسد به اینکه بخواهد آن را با احتساب تورم پنجاه ساله افزایش دهد. در عین حال، برخی از اعضای خانواده معتقدند ارزش واقعی این پول امروز شاید از یک میلیارد دلار هم فراتر رفته باشد.
کسانی که این پرونده را پی‌گیری می‌کنند می‌گویند که این ملک «وقف» بوده و از این‌رو، وارثان حق مالکیت آن را ندارند و صرفاً می‌توانند آن را اداره کنند.
«سازمان کل اوقاف» عربستان به درخواست بی‌بی‌سی برای اظهارنظر پاسخی نداد و دولت عربستان هم تاکنون هیچ موضع‌گیری رسمی و عمومی در این‌باره نداشته است.
این سکوت اما نتوانسته جلوی گمانه‌زنی‌ها را بگیرد ـ چه درباره اصل مبلغ، و چه درباره اینکه این پول در واقع حق چه کسی است.
اطلاعات چندانی از خودِ این مهمان‌خانه در دست نیست، اما اعضای خاندان کی‌یی می‌گویند ساختمان در چند قدمی مسجدالحرام قرار داشته و دارای ۲۲ اتاق و چند تالار بود، و در زمینی به وسعت یک و نیم جریب ساخته شده بود.
بر اساس روایت‌های خانوادگی، کی‌یی برای ساخت این مهمان‌خانه از مالابار به مکه چوب فرستاد و مدیری اهل مالابار را نیز برای اداره آن منصوب کرد؛ اقدامی بلندپروازانه، هرچند در آن زمان چندان غیرمعمول نبود.
عربستان سعودی در آن زمان کشوری نسبتاً فقیر بود؛ میادین نفتی عظیم این کشور چند دهه بعد کشف شدند.
با توجه به اهمیت حج و جایگاه شهر مکه در اسلام، مسلمانان هندی معمولاً برای حمایت از زائران هم‌وطن خود کمک‌های مالی می‌کردند یا بناهایی برای خدمت‌رسانی به آنها می‌ساختند.
ضیاءالدین سردار، تاریخ‌نگار، در کتاب خود به نام «مکه: شهر مقدس» (۲۰۱۴) اشاره می‌کند که در نیمه دوم قرن هجدهم، شهر مکه چهره‌ای کاملاً هندی به خود گرفته بود و اقتصاد و رونق مالی آن به مسلمانان هندی وابسته بود.
سردار می‌نویسد: «تقریباً ۲۰ درصد از جمعیت شهر که بزرگ‌ترین گروه قومی را تشکیل می‌دادند، هندی‌تبار بودند؛ مردمانی از گجرات، پنجاب، کشمیر و دکن که در مکه به طور کلی «هندی» نامیده می‌شدند.»
با افزایش ثروت نفتی عربستان در قرن بیستم، پروژه‌های توسعه‌ای گسترده‌ای چهره مکه را متحول کرد. مهمان‌خانه کی‌یی روباث سه بار تخریب شد که آخرین بار در اوایل دهه ۱۹۷۰ بود.
به نظر می‌رسد از همان زمان سردرگمی‌ها درباره غرامت آغاز شده است.
بر اساس گفته‌های «ب م جمال»، دبیر پیشین شورای مرکزی اوقاف هند، کنسولگری هند در جده در آن زمان نامه‌ای به دولت ارسال کرد و خواستار دریافت مشخصات وارث قانونی «مایان‌کوتی کی‌یی» شد.
آقای جمال می‌گوید: «تا جایی که من می‌دانم، مقامات به‌دنبال این بودند که از میان وارثان کسی را برای مدیریت ملک تعیین کنند، نه اینکه غرامت را بین آنها توزیع کنند.»
اما دو گروه پا پیش گذاشتند: کی‌یی‌ها که خانواده پدری مایان‌کوتی بودند، و آراکل‌ها، خانواده‌ای سلطنتی از کرالا که او با یکی از اعضای این خانواده ازدواج کرده بود.
هر دو خانواده به طور سنتی از نظام ارث‌بری مادری پیروی می‌کردند؛ اما این رسم در قانون عربستان به رسمیت شناخته نمی‌شود و همین موضوع بر پیچیدگی‌های پرونده افزوده است.
خانواده کی‌یی ادعا می‌کنند که مایان‌کوتی بدون فرزند فوت کرده و بنابراین فرزندان خواهرش طبق سنت ارث‌بری مادری، وارثان قانونی او هستند.
اما خانواده آراکل می‌گویند که او یک پسر و یک دختر داشته، و بنابراین طبق قانون هند، فرزندانش وارثان قانونی او هستند.
با ادامه یافتن اختلاف، ماجرا شکل تازه‌ای به خود گرفت. در سال ۲۰۱۱، پس از انتشار شایعاتی درباره ارزش میلیون دلاری غرامت، بیش از ۲۵۰۰ نفر به یکی از دفاتر منطقه‌ای کنور هجوم آوردند و خود را وارثان کی‌یی معرفی کردند.
یک عضو ارشد خانواده کی‌یی، که نخواست نامش فاش شود، به بی‌بی‌سی گفت: «برخی ادعا می‌کردند که اجدادشان در کودکی مربی مایان‌کوتی بوده‌اند و برخی دیگر می‌گفتند که اجدادشان چوب‌های لازم برای ساخت مهمان‌خانه را تأمین کرده‌اند.»
پس از آن، موجی از کلاهبرداری‌ها به راه افتاد. مسئولان دولتی اعلام کردند که در سال ۲۰۱۷ برخی افراد کلاهبردار با وانمود کردن به اینکه از نوادگان کی‌یی هستند، ساکنان محلی را فریب داده و مبالغی از آنها دریافت کردند، و وعده پرداخت سهمی از غرامت را به آنها دادند.
این پرونده تا امروز به نتیجه‌ای نرسیده است.
برخی از اعضای خاندان پیشنهاد می‌کنند بهترین راه برای پایان دادن به این اختلاف این است که از دولت عربستان خواسته شود تا مبلغ غرامت را، طبق نیت مایان‌کوتی کی‌یی، صرف ساختن مهمان‌خانه‌ای دیگر برای زائران حج کند.
اما شماری دیگر با این پیشنهاد مخالفت می‌کنند و استدلال‌شان این است که مهمان‌خانه، ملک خصوصی بوده و بنابراین هرگونه غرامتی، حق قانونی و مسلم خانواده است.
برخی می‌گویند حتی اگر خانواده بتواند نسبت خود را با مایان‌کوتی کی‌یی اثبات کند، تا زمانی که سندی رسمی دال بر مالکیت در دست نداشته باشند، بعید است چیزی نصیبشان شود.
برای محمد شهاد، یکی از ساکنان کنور که کتابی درباره تاریخ خاندان‌های کی‌یی و آراکال نوشته، این دعوا فقط بر سر پول نیست ـ بلکه پای حفظ ریشه‌های خانوادگی در میان است.
«اگر هم غرامتی نصیب خانواده نشود، همین‌که نقش آنها و منطقه‌شان در این اقدام بزرگ به‌طور رسمی به رسمیت شناخته شود، خود به‌تنهایی ارزش دارد.»
