پشت پرده میانجی‌گری عمان میان ایران و آمریکا/ از عمل گرایی تا مولفه تلاش برای حفظ امنیت تنگه هرمز؛ کدام یک از دو عامل برای مسقط در اولویت قرار دارد؟

به گزارش اقتصادنیوز، مدرن دیپلماسی با انتشار یادداشتی مدعی شد، سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به خاورمیانه از ۱۳ تا ۱۶ مه ۲۰۲۵ که طی آن از سه کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس — عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی — بازدید کرد، به‌درستی توجه جهانی را به خود جلب کرده است.نخستین مقصد ترامپ عربستان سعودی بود. در جریان این سفر، رئیس‌جمهور آمریکا چندین توافق‌نامه دوجانبه با مقامات سعودی به امضا رساند. ایالات متحده موفق شد تعهداتی به ارزش ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری از ریاض دریافت کند و توافقی به ارزش ۱۴۲ میلیارد دلار در حوزه فروش تجهیزات دفاعی منعقد کند.همچنین، در جریان سفر ترامپ به عربستان، نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در ریاض نیز برگزار شد.ترامپ از بحرین و امارات متحده عربی به‌دلیل امضای توافقنامه‌های ابراهیم با اسرائیل در سال ۲۰۲۰ که به عادی‌سازی روابط انجامید، تمجید کرد.او همچنین با احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، دیدار کرد و بدین‌ترتیب نخستین رئیس‌جمهور ایالات متحده در ۲۵ سال گذشته شد که با رهبر شام ملاقات می‌کند. ترامپ در تاریخ ۱۳ مه ۲۰۲۵ اعلام کرد که تحریم‌ها علیه سوریه لغو خواهد شد. او همچنین در جریان این دیدار، سوریه را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل ترغیب کرد.

معمای ایران برای ترامپ

این وبگاه در ادامه آورد، در جریان سفر رئیس‌جمهور آمریکا به قطر، قراردادهایی به ارزش بیش از ۲۴۳ میلیارد دلار در حوزه‌های مختلف از جمله هواپیمایی، دفاعی، انرژی و فناوری میان دو کشور امضا شد. مهم‌ترین این قراردادها شامل خرید هواپیماهای بوئینگ و همکاری با شرکت GE Aerospace بود. پیش‌بینی می‌شود که این قراردادها باعث ایجاد حدود یک میلیون فرصت شغلی در ایالات متحده شود.در بیانیه‌ای که از سوی کاخ سفید منتشر شد، آمده است:«متحدانی مانند قطر در موفقیت ایالات متحده سهیم هستند». در این میان و با وجود تمرکز رسانه‌ها بر بعد اقتصادی سفر ترامپ به شورای همکاری خلیج فارس، او بار دیگر بر ضرورت حل‌وفصل مناقشات ژئوپلیتیکی منطقه تأکید و تعهد خود را به کاهش تنش‌ها با ایران و احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اعلام کرد — هرچند مشروط به برخی شروط مشخص.ترامپ در عربستان سعودی درخصوص ایران مدعی شد:«انتخاب با ایران است… این پیشنهاد همیشگی نیست… صادرات نفت ایران را به صفر خواهیم رساند».او در جریان سفرش به قطر نیز ادعا کرد:«ما در حال انجام مذاکرات بسیار جدی با ایران برای رسیدن به صلحی پایدار هستیم، و اگر این اتفاق بیفتد، عالی خواهد بود».مواضع ادعایی ترامپ در شرایطی رسانه ای شد که دور چهارم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده درباره احیای برجام به پایان رسیده و با وجود مطرح شدن برخی اختلاف نظرها میان طرفین، فضای کلی گفتگوها محتاطانه خوشبینانه توصیف شده است. شایان ذکر است که رویکرد ترامپ نسبت به ایران، همچون برخی دیگر از موضوعات، تفاوت زیادی با دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش دارد.

پشت پرده میانجی گری عمان

این وبگاه در ادامه مدعی شد، هر سه کشور شورای همکاری که ترامپ در این سفر به آن‌ها سفر کرد، نقش مهمی در شکل‌دهی به ژئوپلیتیک منطقه ایفا کرده‌اند و همانند دیگر قدرت‌های متوسط، تلاش کرده‌اند فراتر از وزن سنتی خود در سیاست جهانی ظاهر شوند. در این میان، کشوری که کمتر مورد توجه قرار گرفته عمان است — کشوری که در برنامه سفر ترامپ جایی نداشت.در مذاکرات جاری میان ایران و آمریکا، عمان نقش میانجی را ایفا کرده است. مذاکرات غیرمستقیمی که در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته‌ای انجامید نیز در خاک عمان انجام شد. ترامپ پیش‌تر از عمان بابت میزبانی «نخستین نشست مستقیم میان ایران و ایالات متحده» تشکر کرده بود.بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، در ارتباط با دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا اظهار داشت:«این گفتگوها شامل ایده‌هایی مفید و اصیل بود که نشان‌دهنده تمایل مشترک برای دستیابی به توافقی شرافتمندانه است».یکی از مزایای اصلی عمان، داشتن سیاست خارجی عمل‌گرایانه است. این کشور ضمن حفظ روابط حسنه با ایالات متحده، مناسبات نزدیکی با ایران نیز دارد — عاملی که در نقش‌آفرینی میانجی‌گرایانه‌اش بسیار مؤثر بوده است.عنوان سخنرانی وزیر امور خارجه عمان در دانشگاه آکسفورد در فوریه ۲۰۲۴ به‌خوبی موضع این کشور را نمایان می‌سازد:«گفتگو با هر کسی، به نفع همگان — دیپلماسی در جهانی چندقطبی».این عنوان به‌روشنی بازتاب‌دهنده رویکرد عمان در قبال مسائل پیچیده ژئوپلیتیکی و آمادگی آن برای ایفای نقشی کلیدی در گفتگوهای ایران و آمریکا است.تمایل عمان به کاهش تنش میان ایران و آمریکا تنها از جایگاه دیپلماتیک این کشور نشأت نمی‌گیرد، بلکه دلایل عملی‌تری نیز در میان است. موقعیت جغرافیایی عمان در تنگه هرمز — یکی از حیاتی‌ترین گلوگاه‌های نفتی جهان — باعث می‌شود که هرگونه ناآرامی منطقه‌ای مستقیماً بر امنیت و اقتصاد این کشور تأثیرگذار باشد. در حالی‌که تمرکز عمده تحلیل‌گران و رسانه‌ها بر سفر اخیر ترامپ به عربستان، قطر و امارات معطوف بوده ، نمی‌توان از نقش پررنگ و رو‌به‌رشد عمان در تحولات ژئوپلیتیکی منطقه چشم‌پوشی کرد. اگر ایران و آمریکا در نهایت موفق به احیای برجام شوند، بدون تردید جایگاه دیپلماتیک عمان در منطقه بیش از پیش ارتقا خواهد یافت.