علت ابتلا به اسهال و استفراغ در تابستان و راه های پیشگیری و درمان

با شروع فصل تابستان و شیوع بسیاری از بیماری ها به سراغ بررسی علت ابتلا به اسهال و استفراغ در تابستان می رویم. با بررسی و دقت در نتایج، می توانیم از بسیاری از درد سر هایی که گریبان گیر اکثر مان می شود، جلو گیری کنیم.

علل ابتلا به اسهال و استفراغ در هوای گرم

مهم ترین علت ابتلا به اسهال و استفراغ در تابستان و شیوع بسیار زیاد آن در این فصل گرم نسبت به فصول دیگر، افزایش شدید فعالیت باکتری ها، ویروس ها و انگل ها است.

از آن جا که بازار سفر های سیاحتی و زیارتی در این فصل نسبت به فصول دیگر بیشتر است و مدیریت برای تغذیه ی مناسب در حین سفر کاری بسیار دشوار است، از مسمومیت غذایی، به عنوان دومین عامل برای ابتلاء به اسهال و استفراغ، می توان نام برد.

بسیار توصیه شده است که از مصرف غذا ها، نوشیدنی ها و دارو های تحریک کننده در هنگام مسافرت جداً پرهیز شود. این گونه مشاهده شده است که مصرف بعضی از غذا ها، نوشیدنی ها و دارو ها سبب اسهال و استفراغ می شوند. این نوع مواد خوراکی قسمت هایی از بدن را تحریک می کنند که درگیر عمل هضم و جذب مواد غذایی هستند و با جلو گیری از عملکرد صحیح و به موقع این اندام ها، سبب ایجاد اسهال و استفراغ می شوند. البته در کودکان به علت حساسیت غذایی، سندرم روده ی تحریک پذیر نیز می تواند موجب اسهال شود.

به هر دلیلی میکروب، ویروس یا هر دو، از طریق آب آشامیدنی یا غذا به دهان ما وارد شوند، صرف نظر از اینکه در چه زمانی یا چه سن و سالی باشیم، به اسهال یا استفراغ یا هردو به صورت هم زمان مبتلا می شویم.

البته از عوامل دیگری هم در ایجاد اسهال می توان نام برد که در رابطه با ویژگی های تغذیه ای و فردی است و ارتباطی به فصول سال ندارد که شامل موارد زیر هستند:

علائم بیماری اسهال و استفراغ

درد در ناحیه ی شکم

مشکل اسهال معمولاً با درد شکم همراه است که در عرض سه روز با رفع مشکل، این درد نیز برطرف می شود.

تهوع

بیمار در مدت سه روز که با مشکل اسهال رو به رو است، ممکن است بار ها دچار حالت تهوع شود. معمولاً پس از رفع اسهال، مشکل تهوع و استفراغ هم برطرف می شوند.

مدفوع شل

در بیماری اسهال به طور معمول بعد از سه روز مدفوع شل کم کم به حالت عادی بر می گردد اما در هنگام اسهال به علت از دست دادن آب زیاد از بدن، بیمار نیاز به درمان پزشکی دارد. کم آبی (Dehydration) از عوارض جانبی و بسیار خطرناک اسهال و استفراغ است.

تب

معمولاً تب به عنوان یکی از علائم عمومی بیماری ها در نظر گرفته می شود. به طور معمول اسهال و استفراغ هم با تب همراه است. وجود تب به معنی بیشتر شدن دمای بدن از میزان طبیعی آن، یعنی ۳۷ درجه سانتیگراد، است. البته هنوز ابهام هایی در زمینه ی اینکه «تب نشانه ی مبارزه ی بدن با عوامل بیماری زا است»، وجود دارد اما گروه زیادی از محققین علم پزشکی بر این باورند که دمای بدن به طور خودکار بالا می رود تا عامل بیماری زا را از بین ببرد.

در اسهال و استفراغ ممکن است تب خفیف ایجاد شود. تب بالا تر از ۴۰ درجه تهدید بزرگی برای بیمار به حساب می آید زیرا در این دما آنزیم ها و بخش های پروتئینی بدن دچار اختلال شده و احتمال تشنج بیمار زیاد می شود( تب بالاتر از ۴۵ درجه ی سانتیگراد، مرگ را به همراه می آورد).

انواع بیماری مرتبط با اسهال و استفراغ در تابستان

انواع مختلفی از بیماری ها ممکن است موجب اسهال و استفراغ شوند که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

ایجاد عفونت ناشی از انگل ها

انگل های میکروسکوپی به علت هوای گرم، آب و غذای آلوده می توانند از انسان به انسانی دیگر یا از حیوانات به انسان سرایت کنند.
با پزشک مشورت کنید

کریپتوسپوریدیوز (Cryptosporidiosis)

کریپتوسپوریدیوز نوعی بیماری اسهالی است که به وسیله ی یک انگل میکروسکوپی به نام کریپتوسپوریدیوم (Cryptosporidium) از فرد یا حیوان به فرد دیگر منتقل می شود. این انگل در روده ی باریک ساکن می شود و با ورود آن به روده، شروع به تکثیر می کند. شخص بیمار علاوه بر اسهال آبکی، دچار تب، تهوع، گرفتگی شکم، استفراغ، کاهش وزن و از همه مهم تر کمبود آب در بدن می شود.

ژیاردیازیس (Giardiasis)

ژیاردیازیس نوعی بیماری اسهالی است که عامل بروز آن یک انگل تک سلولی به نام ژیاردیا لامبلیا (Giardia lamblia) است. وقتی فرد یا حیوانی به این انگل آلوده می شود، انگل در روده ی باریک او ساکن شده و از طریق مدفوع فرد آلوده، دفع صورت می پذیرد. حضور انگل در روده ی باریک همراه با اسهال، تهوع، درد در ناحیه شکم، نفخ و بی اشتهایی و کاهش وزن است.

ایجاد عفونت باکتریایی

عوال شناخته شده در اسهال های ناشی از باکتری ها شامل کلستریدیوم (Clostridium)، کلستریدیوم دیفیسیل Clostridium difficile))، کلستریدیوم بوتولینوم (botulinum Clostridium) ، سالمونلا (Salmonella) و اشریشیا کلای یا به اختصار ایکلای (E.coli) هستند.

ایجاد عفونت ویروسی

ویروس های نورو ویروس (Norovirus) و روتا ویروس (Rotavirus) هم عوامل شناخته شده ای در اسهال های ویروسی هستند.

البته دلیل اسهال هر چه باشد معمولاً فرد با بیماری های دیگری نیز درگیر می شود مانند:

استفراغ
گرفتگی عضلات شکم
کم اشتهایی
حالت تهوع
تب
کاهش وزن
کاهش شدید آب در بدن

با در نظر گرفتن وضعیت بیمار و علائم خطرناک ذکر شده، حتماً باید استراتژی های درمانی سریع و مناسب توسط پزشک متخصص معده و گوارش معالج به مرحله ی اجرا در آید.

البته توجه به این نکته ضروری است که در هر سه مورد عفونت های انگلی، ویروسی و باکتریایی، بیماری که دچار اسهال و استفراغ شده است، می تواند این بیماری را به دیگران سرایت بدهد. از این رو تا درمان کامل بیماری باید از تماس با بیمار و وسایل او تا حد امکان جلو گیری شود.

پیشگیری از ابتلا به اسهال و استفراغ

بسیار شنیده ایم که «پیش گیری بهتر از درمان است». راه هایی که توسط آن ها می توانیم تا حد زیادی از اسهال و استفراغ تابستانه جلو گیری کنیم شامل موارد زیر هستند:

شستن مداوم دست ها با صابون و آب و پیش گیری از اسهال و استفراغ در تابستان

دست ها یکی از شایع ترین راه های انتقال میکروب ها، انگل ها و ویروس ها از یک فرد به فرد دیگر یا از محیط زنده و غیر زنده ی بیرون از بدن فرد هستند. از ارزان ترین راه های پیش گیری از انتقال بیماری ها، شستشوی مکرر دست ها با آب و صابون است.

به عبارتی حتماً باید ابتدا دست ها را با آب خیس کرده، سپس به میزان کافی به سطح آن ها صابون بمالید تا کف صابون همه ی قسمت های دست ها را بپوشاند. اجازه دهید ۲۰ تا ۳۰ ثانیه دست ها در کف بمانند و سپس با آب روان آبکشی و آنها را خشک کنید.

امتناع از خوردن غذا های نپخته و پیش گیری از اسهال و استفراغ در تابستان

می توان با حرارت دادن بعضی غذا های خام و نیم پخته هم بسیاری از آلودگی ها را از آن ها دور کرد و هم هضم آن ها را راحت تر نمود. با رعایت این موارد می توان در پیش گیری از اسهال در فصل تابستان تا حدی موفق بود.

پرهیز از ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی

معمولاً با شروع فصل بهار و تابستان، میوه های تازه ای به بازار می آیند که هضم آن ها، به علت کال بودن، دشوار است و سبب ایجاد دل درد، اسهال و استفراغ می شود. یکی از راه های پیش گیری از این بیماری ها این است که از هر گونه تغییر ناگهانی در رژیم های غذایی پرهیز کنید.

شستن اصولی میوه ها و سبزیجات خام

از آن جا که بیشتر میوه ها و سبزیجات در زمین های کشاورزی کشت می شوند و این زمین ها در دسترس جانوران هستند و از کود حیوانی برای تجدید حیات این زمین ها استفاده می شود، جای تعجب نیست که تمامی میوه ها و سبزیجات باید بسیار دقیق و با وسواس کامل شسته شوند.

توصیه می شود مدتی میوه ها و سبزیجات را کاملاً داخل آب، طوری که آب کاملاً روی آن ها را بپوشاند، قرار دهید تا گل و لای همراه با عوامل بیماری زا در آب ته نشین شوند.

ایجاد عادات غذایی سالم و پیش گیری از اسهال و استفراغ در تابستان

خوردن غذا های آماده نظیر سوسیس و کالباس، غذا هایی که دارای ادویه و مواد افزودنی هستند و نوشابه هایی که در فروشگاه ها ارائه می شوند در بسیاری از مواقع بخصوص در فصل تابستان سبب اسهال و استفراغ می شوند. این گونه غذا ها و نوشابه ها را از برنامه ی غذایی خود و خانواده تان حذف کنید و به استفاده از غذا های سالم و در زمان های معین روی آورید تا از مبتلا شدن به اسهال و استفراغ رها شوید.

چگونه اسهال و استفراغ در تابستان را با درمان های خانگی مداوا کنیم ؟

در بسیاری از مواقع اگر اسهال منشاء ویروسی، میکروبی و انگلی نداشته باشد پس از دو روز رفع می شود که در این مدت بهتر است نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

برای درمان اسهال مصرف نوشیدنی های زیر توصیه می شود:

در بیماری اسهال به علت از دست دادن آب همراه مدفوع، بدن دچار کم آبی می شود. هر چند برای درمان، نوشیدن مایعات و آب آشامیدنی پاکیزه به مقدار فراوان توصیه می شود، استفاده مکرر از مایعات و نوشیدنی های فاقد قند و سالم مانند دوغ پروبیوتیک، آب نارگیل، محلول خوراکی ORS، بخصوص برای کودکان مبتلاء به اسهال، می تواند مفید باشد.

لازم به توضیح است که پروبیوتیک ها موجودات میکروسکوپی هستند که با وجود این که باکتری هستند اما به «باکتری های خوب» معروف اند و با استفاده از آن ها از طریق خوردن محصولات پروبیوتیکی، از رشد و تکثیر باکتری های بیماری زا جلو گیری می شود که این امر به گوارش بهتر غذا و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک شایانی می کند.

برای درمان اسهال مصرف نوشیدنی های زیر توصیه نمی شود:

آب میوه و نوشابه های کارخانه ای، به خصوص برای کودکان ممنوع است. این نوشیدنی ها به واسطه ی داشتن قند سبب افزایش اسهال می شوند.

از طرفی نوشیدنی های دارای کافئین و تئین مانند قهوه، چای و نوشابه های گاز دار که سبب تحریک زیاد دستگاه گوارش می شوند، هم چندان مناسب به نظر نمی رسند. مصرف نوشابه های گاز دار باعث نفخ و دل پیچه می شوند که مشکل اسهال و استفراغ را دو چندان می کنند.

برای درمان اسهال غذا های زیر توصیه می شوند:

از غذا هایی مانند پوره سیب و موز، کته و ماست پروبیوتیک، هویج، سیب زمینی و مرغ پخته در دفعات بیشتر و حجم کمتر، استفاده کنید.

برای درمان اسهال غذا های زیر توصیه نمی شوند:

• غذا های چرب
• مرکبات، میوه های ترش و اسیدی
• سبزیجات خام، پیاز و سیر
• غذا های آماده و بسته بندی شده
• غذا های حاوی فیبر مانند غلات، حبوبات، مغز ها و دانه ها
• غذا های ادویه دار
• لبنیات شامل کره، شیر، بستنی و پنیر

از مصرف خود سرانه ی آنتی بیوتیک ها بپرهیزید

اگر چه به نظر بسیاری از افراد عامه، استفاده از آنتی بیوتیک ها سبب از بین بردن میکروب ها می شود، اما استفاده از هر گونه داروی آنتی بیوتیکی تنها پس از معاینه ی پزشک و تشخیص صحیح بیماری مجاز است زیرا مصرف خودسرانه ی آن سبب ایجاد مشکلات عدیده ای خواهد شد.

شایان ذکر است که مصرف آنتی بیوتیک ها ممکن است که سبب افزایش اسهال و استفراغ شود و در بسیاری از موارد که بیمار مبتلاء به اسهال از آنتی بیوتیک استفاده می کند، دکتر اسهال مجبور به قطع این دارو برای قطع اسهال می شود.

از مصرف خود سرانه ی دارو های ضد تهوع و ضد استفراغ بپرهیزید

مصرف دارو های ضد تهوع و ضد استفراغ فقط تحت نظر دکتر گوارش و کبد بالغین مجاز است (دقت داشته باشید در مواردی که اسهال به علت آپاندیسیت یا پیچ خوردگی روده باشد به هیچ عنوان نباید از چنین دارو هایی استفاده شود).

منبع : پذیرش 24