آیین گل مالی مردان و زنان لر در ماتم سیدالشهدا

سوگواری برای سیدالشهدا نیز تنها به تعزیه و دسته‌های خیابانی شهری محدود نمی‌شود. هرشهری، آداب عزاداری خود را دارد و لرستان نیز که همیشه از زیبایی به عنوان عروس شهر‌های ایران شناخته می‌شد؛ در عزاداری هم آیین و طریق منحصر‌به‌فرد خود را پیشه می‌کند. مردم مهمان نواز و غیور لر به اشک راضی نشده و در گِل می‌غلتند تا این اندوه ۱۴۰۰ ساله تسکین پیدا کند. اگرچه این مراسم بیشتر در لرستان و خرم آباد دیده می‌شود، اما مردم استان مرکزی، ایلام، اندیمشک و هرمزگان نیز حزن خود را به این شیوه ابراز می‌کنند.

جعفر رضایی فعال حوزه گردشگری به خبرنگار حوزه اجتماعی خبرگزاری برنا می‌گوید: صد‌ها بیت از داستان مرگ سهراب و سیاووش در شاهنامه فردوسی که به خاک ریختن بر سر و تن اشاره دارد و در دیوان حافظ که گل‌مالی بر سر، نمادی از عزاداری قلمداد شده؛ مهر محکمی بر پیشینه تاریخی آئین گل‌مالی است؛ اما قدمت این آئین تنها به این دو منبع ختم نمی‌شود و بسیاری از منابع، آغاز آن را از دوره هابیل و قابیل می‌دانند و از همین رو گل مالی با قدمتی بیش از چند صد هزار سال با شماره ۵۳ به ثبت ملی رسیده و به میراثی تبدیل شده که لر‌ها بعد از سال‌ها با اعتقاد و باوری قلبی نه تنها در محرم بلکه در سایر مراسمات عزاداری بر صحنه اجرا می‌برند.

رضایی ادامه می‌دهد: در صبح روز عاشورا، از کودک و جوان تا زن و مرد به تکیه‌های محله رفته و پس از گل‌مالی خود، دور آتش می‌ایستند تا خشک شوند و سپس به سینه‌زنی ادامه می‌دهند. زنان به یاد مصیبت حضرت زینب (س) چادر و سر خود را آغشته به گل و مرد‌ها نیز لباس سیاه خود را به گل مالی درمی‌آورند و با همان لباس، نماز ظهر عاشورا را به جا می‌آورند. در این میان بعضی سر و صورت و چشم و برخی دیگر کتف و شانه خود را گل می‌زنند. بسیاری از مردم نظیر سالمندان، زنان و کودکان که نمی‌توانند در حوضچه‌های گل بغلطند؛ با کاسه‌ای کوچک در دست، مقداری گل را به خانه می‌برند تا به سر و صورت و شانه‌هایشان بمالند.

این فعال حوزه گردشگری تشریح می‌کند: این آئین که بخشی از فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارد؛ در چند مرحله انجام می‌شود. از روز هفتم محرم موسوم به روز "تراش عباس" شروع و تا بعد از شام غریبان ادامه دارد. در روز تراش عباس، مرد‌ها به حمام می‌روند و پس از اصلاح سر و صورت، لباس‌های تمیز می‌پوشند و در روز تاسوعا تدارک برگزاری مراسم گل‌مالی در میدان‌های شهر دیده می‌شود. نهایتا در روز عاشورا آیین گل‌مالی آغاز می‌شود.

رضایی می‌گوید: پیش از این مردم تکه‌ای از دُور (سیاه چادر) را بریده و روی شانه خود می‌گذاشتند. سپس گل درست می‌کردند و روی شانه‌هایشان می‌مالیدند؛ این اقدام، تصویری از جمله "جسم ما از خاک است و به خاک برمی‌گردد" بود.

رضایی خاطرنشان می‌کند: اگر محرم مصادف با فصل‌های سرد سال باشد؛ در فاصله چند روز مانده به عاشورا نیز عده‌ای به‌سراغ جمع‌آوری هیزم رفته و اهالی محل با توجه به نذری که دارند؛ هیزم می‌دهند. شهرداری نیز درختان خشکیده سطح شهر را جمع و در اختیار هیئت‌ها قرار می‌دهد. این هیزم برای برپایی آتش استفاده می‌شود تا عزادارانی که در گل می‌افتند، خشک شده و در فصل زمستان از سرما حفظ شوند.

انتهای پیام/