زخم کاری قاچاق سوخت بر پیکره نیروگاه‌های کشور
در سال‌های اخیر، پدیده قاچاق سوخت به یکی از چالش‌های اساسی در تأمین پایدار انرژی کشور تبدیل شده است. انحراف مقادیر قابل توجهی از گازوئیل و بنزین به خارج از مرزها، نه‌تنها زیان‌های اقتصادی سنگینی به دنبال داشته، بلکه تأمین سوخت نیروگاه‌ها را با مشکلات جدی مواجه کرده و منجر به خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در نقاط مختلف کشور شده است.
افزایش نگران‌کننده قاچاق سوخت
بر اساس گزارش‌ها، روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین و ۸ میلیون لیتر گازوئیل از کشور قاچاق می‌شود که سالانه زیانی معادل ۷ میلیارد دلار به اقتصاد کشور وارد می‌کند. این حجم از قاچاق، فشار مضاعفی بر منابع سوخت وارد کرده و نشان‌دهنده عدم نظارت و همکاری دقیق میان دستگاه‌های مسئول است.
در زمستان ۱۴۰۳، کمبود گازوئیل در برخی نیروگاه‌ها به تعطیلی موقت آن‌ها منجر شد که خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی به همراه داشت. این چرخه معیوب نه فقط منابع مالی دولت را کاهش می‌دهد، بلکه با افزایش ناترازی انرژی، صنایع و نیروگاه‌ها را با کمبود سوخت مواجه کرده و خاموشی‌های گسترده را به دنبال داشته است.
ریشه‌های اصلی قاچاق سوخت
محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی برنا با اشاره به عوامل مؤثر در قاچاق سوخت اظهار داشت: اختلاف شدید قیمت سوخت در داخل کشور با کشورهای همسایه یکی از اصلی‌ترین دلایل قاچاق است. به گفته وی، قیمت گازوئیل در افغانستان تا ۱۷۰ برابر بالاتر از ایران است که انگیزه‌ای قوی برای قاچاق فراهم می‌کند.
وی همچنین ضعف در نظارت را عامل دیگری در گسترش این پدیده دانست و تأکید کرد: نبود نظارت مؤثر بر مصرف در بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، صنایع، کشاورزی و نیروگاه‌ها، زمینه انحراف در تخصیص و استفاده از سوخت را فراهم کرده است.
خاقانی در ادامه با اشاره به سوء‌استفاده از سهمیه‌های یارانه‌ای افزود: برخی افراد با ثبت‌نام صوری به‌عنوان مالک ماشین‌آلات سنگین یا کشاورز، سهمیه‌های کلان سوخت دریافت کرده و آن را در بازار سیاه می‌فروشند. به‌عنوان نمونه، یک کامیون با سهمیه روزانه ۴۰۰ لیتر گازوئیل می‌تواند ماهانه تا ۱۲۰ میلیون تومان درآمد غیرقانونی ایجاد کند.
خاموشی‌ها و ناترازی انرژی
در فصول سرد سال گذشته، ذخایر سوخت نیروگاهی کشور به ۳۰ درصد رسیده است که نسبت به سال ۱۴۰۲، ۲ میلیارد لیتر معادل ۷۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش ذخایر، تأمین برق مورد نیاز بخش‌های مختلف را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
وزیر نیرو اعلام کرده است که با اوج‌گیری تقاضای برق به ۸۵ هزار مگاوات در تابستان پیش رو و ظرفیت تولید ۶۵ هزار مگاواتی، کشور با کسری بیش از ۲۰ هزار مگاوات مواجه خواهد شد.
قطعی‌های مکرر برق، صنایع را با مشکلات جدی مواجه کرده و خسارت‌های اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته است. برخی واحدهای تولیدی برای ادامه فعالیت ناچارند بخشی از گازوئیل مورد نیاز خود را به صورت آزاد تأمین کنند که هزینه‌های بالایی را به آن‌ها تحمیل می‌کند.
اقدامات و اظهارات مسئولان
ششم آذر سال گذشته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی درباره قطع برق در فصل سرد و تأمین سوخت نیروگاه‌ها اظهار کرد:روزانه بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود. تردید نکنید این قاچاق سازماندهی شده است و مراکز تولید و مصرف‌کننده‌های اصلی نخستین تهیه‌کننده‌های این قاچاق هستند.
اقدامات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز متشکل از ۳۲ عضو از قوای مجریه، قضاییه، مقننه و بخش خصوصی است. در هشت‌ماهه اول امسال، سازمان تعزیرات حکومتی ۴۰ هزار و ۶۱۲ پرونده مرتبط با قاچاق سوخت را ثبت کرده که ارزش آن‌ها ۲۷۱ هزار میلیارد ریال بوده است.
چشم‌انداز آینده
اصلاح نظام یارانه‌ای سوخت
اصلاح نظام یارانه‌ای سوخت یکی از کلیدی‌ترین اقدامات است که می‌تواند با کاهش شکاف قیمتی، انگیزه قاچاق را از بین ببرد. اگرچه این اقدام ممکن است به افزایش قیمت سوخت منجر شود، اما با توزیع هدفمند یارانه‌ها به اقشار کم‌درآمد می‌توان اثرات منفی آن را کاهش داد.
تقویت نظارت و کنترل
استفاده از فناوری‌های نوین و سامانه‌های هوشمند برای نظارت بر مصرف و توزیع سوخت می‌تواند به کاهش قاچاق کمک کند. به‌عنوان مثال، ارتقای سامانه هوشمند سوخت و آماده‌سازی آن برای طرح تخصیص سوخت مبتنی بر پیمایش از جمله اقدامات مؤثر در این زمینه است.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور می‌تواند وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد و به پایداری تأمین انرژی کمک کند.
انتهای پیام/
