بررسی تاریخی سیزده قرن مناسبات پر فراز و نشیب اسلام و غرب
عصر ایران؛ محمود فاضلی - کتاب «تاریخ روابط اسلام و اروپا: سیزده قرن سوء تفاهم و پیش‌داوری» نوشته «فرانكو كاردینی»، یکی دیگر از مجموعه بررسی‌های تاریخی اروپایی موسوم به «احداث اروپا» است که با ترجمه و شرح «بهاء الدین بازرگانی گیلانی» با بازبینی و تصحیح و تکمیل از سوی انتشارات «کویر» چاپ و روانه بازار كتاب شده است.
«فرانكو كاردینی» از جمله مورخان و محققان نام‌دار تاریخ قرون وسطا محسوب می‌شود. مورخ ایتالیایی در این اثر كه با اقبال محافل علمی و دانشگاهی اروپایی و غیر اروپایی مواجه شده، به بررسی سیزده قرن مناسبات پر فراز و نشیب اسلام و اروپا پرداخته است. سیزده قرنی که مشحون از سوء تفاهم، پیش‌داوری، برداشت‌های اشتباه، پندار‌ها و اطلاعات نادرست است که «كاردینی» در این كتاب، اسلام حوزه مدیترانه (تركیه، خاورمیانه و شمال آفریقا) را در مركز توجهات خود قرار می‌دهد، حوزه‌ای كه اروپائیان در دورانی بس دراز عمدتا با آن مناطق در تماس و ارتباط بوده‌اند و در همان حال تأكید می‌كند كه برخلاف تصوراتِ دوران‌های متقدم اروپایی، نباید اسلام را یك موجودیت یكپارچه و همگون دانست و وجود نحله‌ها و شاخه‌های فراوان از آن، آئینی با تنوعات فراوان قومی، فرهنگی، تمدنی و آئینی آفریده است.
محقق ایتالیایی در ارزیابی‌های مستند خود به غلط پنداری، جهل و غرض آباء كلیسایی و تفاسیر كژ و آشفتۀ عُلما، «اندیشمندان» و «جدلیون» عهد وسطایی پیرامون اسلام كه با اهداف خاصی عمدا رواج می‌یافت، اشاره می‌كند و آفرینش انواع حماسه ها و رزمنامه های جنگ صلیبی را كه مملو از جعلیات و شاخ و برگ‌های واهی و غیر واقعی از اسلام، قرآن و پیامبر عظیم الشآن بود، مورد بررسی های عمدتا بیطرفانه و عالمانۀ خود قرار می‌دهد.
در این کتاب، سبب‌ها و عواملی نظیر انواع منازعات، فتوح اسلامی، جنگ‌های صلیبی، فتح مجدد «رُكنكیستا»، فتوح عثمانی در اروپا، سپس عقب راندن تركان از بالكان، همین‌طور ارتباطات زبانی، سیاسی، اقتصادی و البته روابط متنوع و رنگارنگ فرهنگی و تمدنی میان این دو مورد بررسی نویسنده قرار داده است.
به اعتقاد «کاردینی» امروز نیز اسلام بر پشت دروازه‌های اروپا می‌كوبد، درست همانند اعصار اولیۀ اسلامی شدن ملل و جوامع در قرون 7 و 8 میلادی زمانی كه سپاهیان مسلمان قلمروهای فراخی در مدیترانه و سپس شبه‌جزیره «ایبری» را به گونه ای فتح كردند كه سرعت و وسعت آن فقط یك بار در تاریخ بشر اتفاق افتاده است. همین‌طور در دورانی دراز میان سده‌های پانزدهم تا هیجدهم كه امپراتوری عثمانی نفس اروپائیان را برید و آنان را از توش و توان انداخت.
مولف فتوح اولیه مسلمین در ممالك اروپایی، پس آنگاه تهاجم تركان عثمانی به قلب این قاره را در عین حالی كه آفریننده رنج و مصیبت فراوانی برای اروپاییان می‌شمارد اما با نگاهی نسبتا بی‌طرف، نزاع و هم مراوده غربیان با مسلمانان و آشنایی آن‌ها با علوم، فنون، زراعت، صناعت، هنر، فلسفه و معماری اسلامی و آثار غنی اندیشمندان مسلمان و شیوه زندگانی فاخر و پر حشمت ممالك و دربارهای اسلامی را شكل‌دهنده مدنیت و هویت اروپایی می‌داند و در تعبیری، فتوح اسلامی را «مامای خشن» تولد نوزاد اروپا و نهایتا رشد و بالندگی بعدی آن بر می‌شمارد.
فرانكو كاردینی (مورخ ایتالیایی) و نسخه اصلی (ایتالیایی) تاریخ روابط اسلام و اروپا
نویسندۀ کتاب در زمانی به بازنگری تاریخ مناسبات اسلام و اروپا میپردازد که این قاره اکنون نیز با چالش دنیای اسلام و به ویژه مسلمانان مقیم قاره، روبروست.
از سوی دیگر تشدید فضاهای اسلام هراسی، مناسبات سیاسی، اجتماعی و امنیتی قاره را هرچه بیشتر تحت الشعاع قرار می‌دهد و آیندۀ پرمناقشه ای را در این عرصه‌ها نمایان می سازد. با این چشم انداز است که مورخ ایتالیایی سعی در تعدیل و تنویر افکار ستیزآمیز غربی و اروپایی پیرامون اسلام و اسلامیان دارد و می خواهد از تشدید چالش‌ها و رویارویی ها بکاهد و داوری ها و برداشت ها را در جای درست و طبیعی خود قرار دهد.
بهاءالدین بازرگانی كتاب را از مجموعه تاریخی اروپایی موسوم به «احداث اروپا» انتخاب کرده است. «احداث اروپا» عنوان ابتكار قریب سه دهه پیشِ پنج ناشر معتبر اروپایی (آلمانی، انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی و اسپانیایی) است كه دست‌اندرکار گردآوری و انتشار تاریخ اروپا از جنبه‌های مختلف و از منظری جدید و محققانه شده‌اند، آنچه تمایزات ساختاری با تاریخ‌نویسی‌های متعارفِ معاصر در باختر‌زمین دارد.
در این ابتكار حداقل 20 مورخ و جامعه‌شناس غربی به سرپرستی «ژاك لو گوف» مورخ فقید فرانسوی، مجموعه بررسی‌های تاریخی پیرامون قاره اروپا را تاکنون در 24 عنوان کتاب در یك كار مشترك به دست چاپ سپرده و یا (شاید) هنوز در دست تألیف و انتشار دارند.
این گروه مدعی است مهم‌ترین موضوعات تاریخی قارۀ اروپا را مطابق با تازه‌ترین دیدگاه‌ها و بررسی‌های تاریخیِ غیرسنتی و غیر روایت‌گرایانه (طبق آموزۀ مکتب تارخ‌نگاری آنال)، به‌طور فشرده تدوین کرده‌است، تا طرحی مدرن در شیوۀ تاریخ‌نویسی دراندازد و پاسخگوی چالش‌هایی باشد که اروپا و اروپائیان در زمانۀ حاضر با آن رویارو هستند.
مترجم از این گروه تاكنون هفت اثر با عناوین: "انقلاب‌های اروپایی" نوشتۀ چارلز تیلی مورخ آمریكایی؛ "اروپا مولود قرون وسطی" اثر ژاك لو گوف مورخ فرانسوی؛ "تاریخ پیدایش علوم جدید در اروپا" نوشته پائولو روسی مورخ ایتالیایی؛ "تاریخ روابط اسلام و اروپا" اثر فرانکو کاردینی؛ "تاریخ پیدایش غرب مسیحی" نوشتۀ پتر براون مورخ ایرلندی؛ "زنان در تاریخ اروپا" اثر گیزلا بوک محقق آلمانی و "تاریخ حقوق در اروپا" نوشتۀ پائولو گروسی مورخ حقوقی ایتالیایی را به فارسی برگردانده است که اغلب تجدید چاپ و منتشر شده‌اند. کتاب «تاریخ روشنگری در اروپا» نوشتۀ «اولریش ایم هوف» مورخ سوئیسی از همین گروه، کتابی است که مترجم در حال حاضر مراحل نهایی برگردان آن را به فارسی در دست اقدام دارد.
کتاب تاریخ روابط اسلام و اروپا در 438 صفحه به قیمت پشت جلد 490 هزار تومان توسط انتشارات «کویر» در خردادماه جاری منتشر شده است.
