>>به گزارش ایرنا، استان گلستان، با طبیعت بکر و مراتع پهناورش، گویی تابلویی زنده از زیبایی‌های خلقت است اما در سال‌های اخیر، سایه سنگین بیابان‌زایی بر این بهشت شمالی افتاده است.
تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، ۳۰۶ هزار هکتار از عرصه‌های این استان را در معرض تخریب قرار داده است.
روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی (۲۷ خرداد) فرصتی مغتنم است تا گلستان، با تکیه بر دانش بومی، فناوری‌های نوین و همدلی جوامع محلی، در برابر این بحران زیست‌محیطی ایستادگی کند.
استان گلستان با یک میلیون و ۳۳۵ میلیون هکتار منابع طبیعی، شامل ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع و ۲۱ هزار هکتار ساحل، خانه بیش از ۲ میلیون نفری است که زندگی‌شان به کشاورزی و دامداری گره خورده اما ۳۴ درصد از این عرصه‌ها، معادل ۳۰۶ هزار هکتار، تحت تأثیر بیابان‌زایی قرار گرفته‌اند.
کارشناس منابع طبیعی گلستان، گفت: تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و همجواری با بیابان قره‌قوم ترکمنستان، گلستان را به یکی از کانون‌های بیابان‌زایی تبدیل کرده است.
محمد عباسی هشدار داد: فرسایش بادی، تشکیل کانون‌های گرد و غبار داخلی و خارجی، و شکنندگی اکوسیستم‌ها، تهدیدی جدی برای سلامت مردم و معیشت جوامع محلی است.
ریشه‌های بحران؛ از اقلیم تا دست بشر
بیابان‌زایی در گلستان تنها نتیجه تغییرات اقلیمی نیست. بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، کاهش بارندگی‌های سالانه به کمتر از ۲۵۰ میلی‌متر، وجود خاک‌های شور و رسوبات ریزدانه بستر قدیمی دریای خزر، سفره‌های آب شور سطحی، این استان را مستعد بیابانی شدن کرده است.
عباسی تأکید کرد: خشکسالی‌های اخیر و افزایش دما، چرخه هیدرولوژی را آشوبناک کرده و طوفان‌های گرد و غبار را به تهدیدی دائمی تبدیل کرده‌اند.
از سال ۱۳۹۳، گلستان به جمع ۲۲ استان بیابانی کشور پیوسته و کانون‌های گرد و غبار داخلی در مناطق شمالی، به‌ویژه گنبدکاووس، مراوه‌تپه، گمیشان و آق‌قلا، زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
کانون‌های خارجی، به‌ویژه صحرای قره‌قوم، نیز ریزگردها را به این منطقه می‌آورند و سلامت عمومی و اقتصاد محلی را به خطر می‌اندازند.
راهکارهای سبز
برای مقابله با این مهمان ناخوانده، گلستان به میدان آمده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: بیابان در گلستان یک مهمان ناخوانده است اما با اجرای طرح‌های آبخیزداری، احیای مراتع و کاشت گونه‌های مقاوم، در برابر آن ایستاده‌ایم.
علی اصغر نیکویی از تولید و کاشت ۱۳ میلیون نهال مرتعی و بیابانی طی ۹ سال اخیر خبر داد و تأکید کرد: این روند با جدیت ادامه خواهد یافت.
تاج‌قلی فرهنگ‌دوست، رئیس اداره مرتع منابع طبیعی گلستان، نیز از اجرای عملیات بیولوژیک (بذرپاشی، بوته‌کاری، نهال‌کاری)، بیومکانیک (هلالی آبگیر، ذخیره نزولات) و مدیریتی (حفاظت و قرق) برای کاهش ۷۰ هزار هکتار کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در آق‌قلا، گنبدکاووس و گمیشان خبر داد و افزود: این طرح‌ها نه‌تنها پوشش گیاهی را تقویت می‌کنند، بلکه تنوع زیستی، تولید علوفه و پایداری خاک را بهبود می‌بخشند.
صنوبر «مفید»؛ نویدبخش آینده‌ای سبز
در میان راهکارهای نوین، صنوبر هیبرید «مفید»، ثبت‌شده در فائو توسط پژوهشگر گلستانی علی جعفری مفیدآبادی، امیدی تازه برای مقابله با بیابان‌زایی است.
این گونه مقاوم، علاوه بر تامین نیاز صنایع چوب و کاغذ، با ایجاد دیواره‌های سبز، ریزگردها را در مناطق شمالی گلستان مهار می‌کند.
مفیدآبادی گفت: کشت این صنوبر در زمین‌های کم‌بازده، ضمن ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی، کیفیت زندگی در مناطق در معرض ریزگردها را بهبود می‌بخشد.
وی تأکید کرد: مقاومت این گونه به شرایط سخت محیطی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بادشکن‌ها و دیواره‌های سبز تبدیل کرده که این دستاورد، گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست گلستان است.
مشارکت مردمی؛ کلید پیروزی بر بیابان
کارشناسان تأکید دارند که بدون مشارکت جوامع محلی و بخش خصوصی، پیروزی بر بیابان‌زایی ممکن نیست.
عباسی گفت: تقویت پوشش گیاهی، اجرای پروژه‌های استحصال آب باران و ایجاد بادشکن‌ها، تنها با همکاری مردم و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به نتیجه می‌رسد.
وی پیشنهاد کرد: زمین‌های کشاورزی کم‌بازده به مراتع خصوصی تبدیل شوند و طرح‌های مدیریت مشارکتی در اولویت قرار گیرند.
نیکویی نیز بر نقش سیاست‌های فقرزدایی و احیای منابع طبیعی تأکید کرد و گفت: مقابله با بیابان‌زایی، نه‌تنها محیط‌زیست را نجات می‌دهد، بلکه به بهبود معیشت مردم و کاهش حاشیه‌نشینی کمک می‌کند.