دریای خزر با شوری حدود یک‌سوم آب‌های آزاد، به‌عنوان منبعی لب‌شور، و زه‌آب‌های کشاورزی گلستان، فرصت‌هایی استثنایی برای توسعه کشاورزی و صنعت فراهم می‌کنند. این منابع با مدیریت صحیح، توسعه زیرساخت‌های مناسب و بهره‌گیری از روش‌های نوین می‌توانند به‌طور مؤثری کمبود آب را جبران کرده و به پایداری منابع آبی منطقه کمک کنند.
تحقیقات گسترده در ایران و جهان نشان‌دهنده پتانسیل بالای آب‌های شور و لب‌شور در کشاورزی و صنایع مرتبط است. تاکنون بیش از ۱۰ هزار گونه گیاهی که در مناطق گرمسیری با آب شور آبیاری می‌شوند شناسایی شده‌اند که ۲۰ گونه از آن‌ها ارزش صنعتی قابل‌توجهی دارند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که گلستان می‌تواند با بهره‌گیری از این تجارب، به توسعه کشاورزی مبتنی بر آب شور بپردازد. مطالعات یک شرکت مشاور در زمینه زهکشی اراضی شمال گلستان، رویکردهای نوینی برای توسعه شورورزی پیشنهاد کرده است.
این رویکردها شامل کشت گیاهان شورپسند و توسعه صنایع وابسته نظیر تولید محصولات زراعی، باغی، علوفه‌ای، دارویی، سوخت زیستی، دامی، آبزیان، نمک و جلبک است. از جمله گونه‌های پیشنهادی می‌توان به سالیکورنیا برای تولید روغن خوراکی و علوفه دام، آتریپلکس به‌عنوان علوفه‌ای مغذی برای دام، جلبک‌های ماکرو و میکرو با تولید موادی نظیر بتاکاروتن، کلروفیل، لیپید، عناصر معدنی و ویتامین‌ها با کاربرد در صنایع دارویی، بهداشتی، غذایی، پرورش آبزیان، دام و سوخت زیستی و همچنین پرورش ماهی تیلاپیا، آرتمیا به‌عنوان ماده غذایی ارزشمند برای پرورش میگو و ماهی، و میگو وانامی که هم‌اکنون در گلستان تولید می‌شود، اشاره کرد.
این ابتکارات با روندهای جهانی کشاورزی شور هم‌راستا بوده و راه‌حل‌هایی پایدار برای امنیت غذایی، توسعه اقتصادی و مدیریت زیست‌محیطی ارائه می‌دهند.
برای زیر کشت بردن حدود ۳۹۰ هزار هکتار از اراضی بدون آب در گلستان، بهره‌برداری از حدود ۸۰ میلیون مترمکعب زه‌آب شور از اراضی شمال استان و پمپاژ حدود ۲ هزار و ۶۲۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر پیشنهاد می‌شود که این امر نیازمند احداث تأسیسات بزرگ پمپاژ با ظرفیت کل حدود ۲۰۰ مترمکعب بر ثانیه در نقاط مختلف سواحل دریا، برای انتقال آب در طول ۶ ماه فصل زراعی با ۲۰ ساعت فعالیت روزانه از طریق کانال‌ها یا خطوط لوله به مزارع است.
طراحی مزارع باید در مناطقی انجام شود که از نفوذ آب شور و لب‌شور به سفره‌های آب شیرین زیرزمینی جلوگیری گردد، به‌ویژه در اراضی شمال گرگان‌رود و حوضه آبریز اترک متصل به دریا. انتخاب دقیق مکان مزارع از نظر زیست‌محیطی و هیدرولوژیکی امری حیاتی است تا از آلودگی منابع آب شیرین جلوگیری شده و پایداری بلندمدت طرح‌ها تضمین شود.
با اجرای این راهبردها، استان گلستان نه‌تنها می‌تواند کمبود آب خود را جبران کند، بلکه به الگویی ملی برای توسعه کشاورزی و صنایع شورورزی تبدیل شود.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پیشرفته، پژوهش‌های کاربردی و آموزش کشاورزان و بهره‌برداران، کلید موفقیت این تحول بزرگ خواهد بود. این رویکرد نه‌تنها به تأمین نیازهای آبی منطقه کمک می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید، به توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی استان نیز یاری می‌رساند.
*کارشناس مسائل آب