>>به گزارش ایرنا، بروجرد، شهری تاریخی با موقعیتی استراتژیک در قلب رشته کوه های زاگرس و در دشت سیاخور و اشترینان واقع شده که در دهه ۸۰ تصمیم براین شد که پروژه راه‌آهن دورود –بروجرد - ملایر این شهر را به شبکه ریلی کشور متصل کند و اکنون پس از حدود ۱۵ سال در پیچ‌وخم وعده‌ها و موانع گرفتار شده، طرحی که یکی از مطالبات و خواسته های اصلی مردم این منطقه و شهرستان است.
پروژه راه‌آهن دورود - بروجرد - ملایر به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم زیرساختی در غرب ایران در۲ دهه گذشته همواره مورد توجه مسوولان و مردم منطقه قرار داشته است، این پروژه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک شهرستان و لرستان، نقش کلیدی در اتصال پنج استان غربی، کاهش هزینه‌ها و زمان حمل‌ونقل و رونق‌بخشی به اقتصاد منطقه‌ای را دارد.
با وجود گذشت سال‌ها از مطرح شدن این طرح پیچیدگی‌های بودجه‌ای و اداری، معارضان ملکی و رقابت‌های منطقه‌ای سبب پیشرفت کند و محدود راه آهن بروجرد شده است، این در حالی است که دستیابی به زیر ساخت ریلی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه صنعتی، کشاورزی، افزایش ظرفیت گردشگری و گسترش عدالت منطقه‌ای در لرستان و مناطق همجوار باشد.
راه آهن بروجرد شاخه ای از راه آهن دورود – خرم‌آباد به بروجرد است که از منطقه دینارآباد بخش شیروان شروع و تا کنار دانشگاه آزاد در منطقه فیال بروجرد به طول ۲۷ کیلومتر ادامه دارد که به علت کوهستانی بودن دارای ۳۰ دهنه پل و آبراه است که از این تعداد ۱۰ عدد پل با دهنه های قابل توجه قرار دارد.
حدود ۲ میلیون متر مکعب خاک برداری در مسیر راه آهن بروجرد قرار دارد که مقداری از آن انجام شده و برای ساخت این مسیر ریلی حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که قرارداد احداث آن با قرارگاه خاتم بسته شده ولی به دلیل نداشتن اعتبار قسمت هایی از آن تعطیل است.
طرح راه آهن دورود - بروجرد و غرب کشور فاصله ریلی استان‌های خوزستان و لرستان با استان‌های همدان، کرمانشاه و کردستان را حدود ۱۰۰ کیلومتر کاهش می‌دهد و سبب بهبود شرایط ترابری در منطقه به ویژه در فصول سرد سال با توجه به کوهستانی بودن این کریدور خواهد شد.
معاون استاندار و فرماندار بروجرد گفت: راه آهن بروجرد در ایستگاه دلی آباد بروجرد از خط ریلی راه آهن دورود – خرم آباد جدا شده و به سمت بروجرد ادامه خواهد داشت، میزان بار و مسافر این مسیر در سال اول بهره برداری به ترتیب برابر ۴.۷ تن بار و ۲ میلیون مسافر خواهد بود که تا افق سال ۱۴۱۴ به ۱۱.۲ تن بار و ۶ میلیون مسافر افزایش می یابد.
قدرت اله ولدی افزود: هزینه احداث این محور با برآورد جدید در سال ۱۴۰۰ حدود چهار هزار و ۱۱۸ میلیارد ریال تخمین زده شده است.
وی اظهار کرد: بیش از ۶۶ درصد این خط آهن از دشت و ۳۴ درصد نیز در تپه ماهور و کوهستان عبور می کند و بیش از ۷۵ دهنه پل در این مسیر احداث خواهد شد.
معاون استاندار ادامه داد: تاریخ ابتدایی قرارداد احداث این راه آهن در سال ۱۴۰۰ با قرارگاه خاتم الانبیا بسته شده و مدت زمان ۴۸ ماه برای بهره برداری از این پروژه تعیین شده که به دلیل نبود اعتبار سال هاست این طرح راکد مانده است.
>>وجود معارض و روند کند اجرای طرح
ولدی اضافه کرد: وجود معارض در محدوده این پروژه موجب کندی روند اجرایی آن شده که در برخی موارد نیز موجب تاخیر فراوان در تجهیز کارگاه‌ها شده است.
وی افزود: دولت چهاردهم در عرصه‌های مختلف اولویت هایی را در عرصه سیاست خارجه، بهداشت و درمان، آبرسانی و سایر بخش‌ها در دستور کار قرار داده که توسعه زیرساخت های ریلی یکی از این اولویت‌ها است.
فرماندار بروجرد یادآور شد: بزرگترین تونل ریلی خاورمیانه به طول پنج کیلومتر (تونل ۴۸) در منطقه ورکوه بروجرد در محدوده بخش شیروان این شهرستان احداث می‌شود.
ولدی با بیان اینکه به طور قطع با راه‌اندازی راه‌آهن بروجرد تردد برای مردم چند استان تسهیل خواهد شد، اظهار کرد: با راه‌اندازی راه‌آهن بروجرد، کریدور شرق به غرب به هم متصل خواهد شد.
وی با بیان اینکه احداث راه‌آهن دورود به بروجرد و ملایر کمک شایانی به اقتصاد منطقه خواهد کرد، گفت: احداث راه‌آهن دورود به بروجرد و ملایر سبب متحول شدن اقتصاد گردشگری لرستان خواهد شد و فرصت های شغلی بسیاری به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در منطقه ایجاد می شود.
>>راه آهن و توسعه اقتصادی در بروجرد
اکنون در سال ۱۴۰۴ مردم بروجرد همچنان منتظر تحقق وعده‌ها هستند، تکمیل راه‌آهن دورود - بروجرد - ملایر نه‌تنها یک پروژه عمرانی، بلکه نمادی از عدالت منطقه‌ای و توسعه پایدار است.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی گفت: عملیات اجرایی ۲۶ کیلومتر راه آهن دورود - بروجرد در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ماه امسال توسط قرارگاه خاتم الانبیا از سر گرفته شد.
عباس گودرزی در خصوص مراحل طرح اولیه اجرایی راه آهن بروجرد افزود: سال ۱۳۹۶ تصمیم بر این شد ادغام آنتنی (خط ریلی عبوری بدون ایستگاه) راه آهن دورود به بروجرد در پروژه دورود - خرم آباد - اندیمشک انجام شود که با توجه به اعتراض مردم و مطالبه آنها برای داشتن ایستگاه راه آهن صورت نگرفت.
وی اظهار کرد: بر این اساس در سال ۹۷ اخذ مصوبه کمیسیون تخصصی ماده ۲۳ از سازمان برنامه و بودجه جهت راه آهن دورود - بروجرد - ملایر به عنوان شرط لازم برای اخذ ردیف ملی این طرح در دستور کار قرار گرفت.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: سال ۹۸ اخذ ردیف ملی برای قانون بودجه ۱۳۹۹ جهت راه آهن دورود - بروجرد - ملایر انجام و بر این اساس، اردیبهشت ۹۹ مطالعات طرح آغاز و این ردیف اعتباری در بودجه ۱۴۰۰ نیز تکرار شد.
>>دولت چهاردهم و از سرگیری طرح‌های کلان
گودرزی ادامه داد: اردیبهشت امسال برگزاری مناقصه جهت انتخاب پیمانکار به منظور اجرای ۲۶ کیلومتر راه آهن دورود - بروجرد به عنوان فاز اول خط ریلی دورود - بروجرد - ملایر برگزار و پیمانکار انتخاب شده و هم اکنون در حال طی مراحل اداری جهت انعقاد قرارداد است.
وی با اشاره به آزادسازی مسیر در روستای حاجی آباد و زرشکه برای اجرای این طرح افزود: در دیدار با اهالی این روستاها مقدمات آزادسازی مسیر راه آهن فراهم و اعتباری نیز برای تامین و پرداخت مطالبات کشاورزان منطقه در نظر گرفته شده است.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی گفت: در نشستی که با معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت زیرساخت برگزار شد، موافقت واگذاری پروژه احداث راه آهن بروجرد به قرارگاه خاتم الانبیا اخذ و با فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و وزیر راه و شهرسازی قرارداد آن بسته شد.
وی بیان کرد: این تصمیم به طور قطع در روند اجرایی پروژه راه آهن شهرستان بروجرد شتاب قابل توجهی ایجاد خواهد کرد.
گودرزی بیان کرد: در جلسه مشترک مجمع نمایندگان مردم استان در مجلس شورای اسلامی با استاندار لرستان، بر این موضوع و همراهی با این طرح مهم و زیرساختی در استان تاکید شد.
>>نسبت راه آهن و توسعه اجتماعی
آلبرت هیرشمن استدلال می‌کرد که سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی (مانند زیرساخت حمل‌ونقل) می‌تواند به رشد سایر بخش‌ها دامن بزند، توسعه حمل و نقل ریلی امکان توسعه صنایع و کشاورزی را که به حمل‌ونقل ارزان نیاز دارند، فراهم آورد، علاوه بر این راه‌آهن و سایر وسایل حمل‌ونقل، با تسهیل جابه جایی مردم، به گسترش ایده‌ها، فرهنگ‌ها و نوآوری‌ها کمک می‌کنند.
یک جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی می گوید: با اینکه امروزه تقاضای زیادی برای ایجاد و توسعه زیرساخت راه اهن در نقاط مختلف کشور وجود دارد و مسیر گذشته راه اهن نتوانسته بود که پوشش گسترده ای ایجاد کند امروز این مطالبه در بسیاری از نقاط کشور وجود دارد که چگونه می توان این زیر ساخت ارتباطی و حمل و نقل را با الزامات توسعه پایدار سازگار نمود و تاکید زیادی بر توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل سازگار با محیط زیست وجود دارد.
پروین زمانی بیان کرد: راه‌آهن، به دلیل مصرف انرژی کمتر به ازای هر واحد بار یا مسافر در مقایسه با حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی، به عنوان یک گزینه پایدارتر مطرح است، با این حال، ساخت راه‌آهن نیز می‌تواند اثرات زیست‌محیطی مانند تخریب زیستگاه‌ها، ایجاد مانع برای حیات وحش و آلودگی صوتی همراه داشته باشد که باید در فرآیند برنامه‌ریزی و اجرا مد نظر قرار گیرد.
وی تاکید کرد: اینجاست که توسعه پایدار و ساخت زیرساخت‌های سبز و عدالت زیست‌محیطی و توزیع عادلانه منافع و مضرات چنین پروژه هایی و ضرورت مشارکت جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌ها در مورد توسعه راه اهن در بسیاری از مناطق کشور باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: از منظر توسعه اجتماعی، راه‌آهن و زیرساخت‌های ارتباطی، ابزارهای قدرتمندی هستند، اما قدرت دگرگون‌ساز آنها تنها زمانی به فعلیت می‌رسد که به‌طور هم‌افزا با مجموعه‌ای از عوامل دیگر پیوند داشته باشند، این امر فقط به زیرساخت‌ها سخت محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های نرم نظیر سرمایه انسانی ماهر، دانش فنی و نهادهای کارآمد، عادلانه و مشارکتی است.
زمانی افزود: توسعه اجتماعی واقعی زمانی رخ می‌دهد که این زیرساخت‌ها در خدمت فعال‌سازی بخش‌های تولیدی (کشاورزی، صنعت و خدمات) قرار گیرد، فرصت‌های شغلی پایدار و معنادار ایجاد کنند و به توزیع عادلانه‌تر منابع و منافع منجر شوند و در نهایت، موفقیت توسعه از منظر اجتماعی با توانایی آن در ایجاد رشد فراگیر، تقویت همبستگی اجتماعی، توانمندسازی جوامع، تضمین پایداری زیست‌محیطی و ارتقای کیفیت زندگی و رفاه همگانی سنجیده می‌شود.
گرچه پروژه راه‌آهن دورود - بروجرد - ملایر با فراز و نشیب‌های متعدد و پیشرفتی اندک روبه‌رو بوده، اما همچنان به‌عنوان کلیدی‌ترین مطالبه زیرساختی مردم بروجرد و نقاط پیرامونی مطرح است، این طرح نقش مهمی در اتصال استان‌های غربی به مرکز و جنوب کشور، کاهش فاصله ریلی، رشد اقتصادی و تقویت صنایع و گردشگری منطقه دارد، آینده موفقیت‌آمیز این پروژه در گرو تامین پایدار منابع مالی، تسریع فرآیندهای اجرایی و هماهنگی جدی دستگاه‌های مسوول است تا آرزوی سالیان طولانی مردم این منطقه، سرانجام تحقق یابد و قطار توسعه بر ریل مسیر غرب کشور قرار گیرد.
>>ضرورت ایجاد خط‌آهن بروجرد
استادیار گروه مهندسی عمران دانشگاه آیت‌الله بروجردی ابتدا جایگاه جغرافیایی و موقعیت ارتباطی بروجرد را تشریح کرد و افزود: بروجرد می‌تواند به‌عنوان حلقه اتصال مهمی در مسیر شمال – جنوب کشور عمل کند.
پویا حسنوند گفت: پیوند ریلی بروجرد با شبکه سراسری، به شکل چشمگیری زمان و هزینه جابه‌جایی کالا و مسافر را کاهش می‌دهد و قابلیت رقابتی صنایع محلی را بالا می‌برد. وی به مزایای زیست‌محیطی طرح اشاره کرد و ادامه داد: جابه‌جایی ریلی بار، فشار روی جاده‌های منطقه را کم می‌کند و این جابه‌جایی باعث بهبود ایمنی راه‌ها و کاهش محسوس آلاینده‌های ناشی از تردد خودروهای سنگین خواهد شد، امری که با اهداف توسعه پایدار کشور همخوانی دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: توپوگرافی نسبتا هموار دشت بروجرد، عملیات اجرایی را ساده‌تر می‌سازد که با بهره‌گیری از تجهیزات متعارف موجود در ناوگان ملی، می‌توان مسیر پیشنهادی را بدون نیاز به فناوری‌های خاص پیش برد و ریسک‌های ژئوتکنیکی را به حداقل رساند.
حسنوند درباره تامین مالی پروژه به مدل «تامین مالی ترکیبی» اشاره کرد و یادآور شد: بخش عمومی و خصوصی می‌توانند در قالب ساز و کارهایی چون انتشار اوراق و قراردادهای مشارکت همکاری کنند، این ساختار سرمایه‌ای به‌گونه‌ای طراحی شده که فشار قابل توجهی بر بودجه عمومی وارد نکند و در عین حال جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاران را حفظ کند.
وی گفت: راه‌آهن بروجرد نه فقط یک درخواست محلی، بلکه گامی مهم در راستای توزیع متوازن زیرساخت‌ها در کشور است که اساتید و دانشجویان این واحد دانشگاهی برای تکمیل مطالعات تخصصی در حوزه‌های فنی و اقتصادی، آماده همکاری هستند
این استاد دانشگاه تاکید کرد: امیدواریم که تصمیم‌گیری نهایی درباره آغاز عملیات اجرایی در آینده نزدیک انجام شود تا آثار مثبت آن هر چه زودتر در توسعه منطقه‌ای نمایان شود.
>>راه‌آهن بروجرد، محرکی برای توسعه متوازن و پیوندهای اجتماعی
استاد تمام گروه علوم اجتماعی دانشگاه آیت‌الله بروجردی به بررسی ضرورت ایجاد راه‌آهن بروجرد و پیامدهای اجتماعی آن پرداخت.
غلامرضا تاج‌بخش با اشاره به جایگاه تاریخی بروجرد در کریدور غربی کشور بیان کرد: نبود دسترسی ریلی، حلقه‌ای از زنجیره توسعه منطقه را ناتمام گذاشته است و با تکمیل این زیرساخت، شهر می‌تواند نقش طبیعی خود در تبادل کالا، خدمات و دانش را باز یاید.
وی گفت: راه‌آهن فراتر از یک پروژه حمل‌ونقلی صرف است و می‌تواند به «کاتالیزور همگرایی اجتماعی» بدل شود، بدین معنا که کاهش هزینه و زمان سفر، تعامل میان اقشار مختلف را تسهیل کرده و شبکه‌های خرد اجتماعی را به شبکه‌های کلان منطقه‌ای متصل می‌کند.
تاج‌بخش با استناد به مطالعات تطبیقی از شهرهای هم‌تراز در اروپا بیان کرد: تنها سه تا پنج سال پس از راه‌اندازی خطوط ریلی، شاخص امید اجتماعی در جوامع مقصد به طور میانگین هفت درصد رشد نشان داده است.
وی با اشاره به نگرش‌های نوینِ «توسعه مبتنی بر شواهد» افزود: که ارزیابی‌های چندبعدی باید از مرحله پیش‌امکان‌سنجی آغاز و تا فاز نگهداشت ادامه یابد زیرا «بدون رهگیری پیوسته شاخص‌هایی چون عدالت فضایی، پایداری زیست‌محیطی و تاب‌آوری اقتصاد محلی، خط آهن ممکن است صرفاً به کریدوری گذری تبدیل شود و نه پیشران پویایی اجتماعی تبدیل شود.
وی تاکید کرد: در طراحی ایستگاه‌ها باید سرریز جمعیتی و الگوهای رفت‌وآمد روزمره دانشجویان، کارگران و گردشگران به‌دقت مدل‌سازی شود تا تعادل میان مرکز شهر و پیرامون به هم نخورد.
تاج‌بخش به جنبه‌های فرهنگی پروژه پرداخت و یادآور شد: راه‌آهن، فرصتی برای احیای رویدادهای بومی و تقویت هویت مشترک است زیرا «وقتی مردم بومی بدانند مسافر به آسانی می‌تواند به شهرشان دسترسی داشته باشد، انگیزه بیشتری برای حفظ و بازتولید آیین‌های سنتی پیدا می‌کنند.
وی در همین راستا به ضرورت ایجاد فضاهای فرهنگی در مجاورت ایستگاه اشاره کرد و گفت: این امر می‌تواند «تلاقی‌گاه تجربه مسافر و حافظه تاریخی ساکنان» باشد.
استاد دانشگاه آیت الله بروجردی بیان کرد: تحقق این چشم‌انداز نیازمند تعامل نهادهای علمی، بخش خصوصی و مدیریت شهری است چراکه راه‌آهن فقط ریل و ایستگاه نیست، بلکه بستری برای بازچیدمان سرمایه اجتماعی و سامان‌دهی نظام حمل‌ونقل پایدار است.
تاج‌بخش با تاکید بر لزوم رویکردی علمی و جامعه‌محور اضافه کرد: اگر فرآیند تصمیم‌سازی با مشارکت ذی‌نفعان محلی و اتکا بر داده‌های میدانی پیش برود، راه‌آهن بروجرد می‌تواند الگویی برای توسعه متوازن در شهرهای میان‌مقیاس کشور باشد.