به گزارش خبرنگار >>سیاست خارجی >>ایرنا، روابط ایران و ایالات متحده در ۴۰ سال گذشته مسیری پر فراز و نشیب را طی کرده است. پیچیدگی‌های سیاسی، تنش‌های دیپلماتیک و دخالت‌های خارجی، به‌ویژه نفوذ لابی‌های حامی اسرائیل در سیاست‌گذاری آمریکا، این روابط را به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات بین‌المللی تبدیل کرده است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران، در سال ۲۰۱۹ با معرفی «گروه بی» متشکل از جان بولتون (مشاور امنیت ملی وقت کاخ سفید)، بنیامین نتانیاهو(نخست وزیر اسرائیل)، محمد بن سلمان(ولیعهد عربستان سعودی) و محمد بن زاید(ولیعهد امارات متحده عربی)، این افراد را به طراحی نقشه‌ای برای کشاندن آمریکا به درگیری نظامی با ایران متهم کرد. او در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز هشدار داد: «این گروه می‌خواهند آمریکا را به تله‌ای بکشانند که به جنگی پرهزینه منجر شود.» وزیر امور خارجه پیشین کشورمان در همان مصاحبه تاکید دارد که «من معتقد نیستم که ترامپ میخواهد این کار را انجام دهد، من معتقدم که رئیس جمهور ترامپ با این وعده کمپین انتخاباتی خود را به راه انداخت که ایالات متحده را وارد جنگی دیگر نکند.»
این دیدگاه همچنان در اظهارات مقامات کنونی ایران، از جمله سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه بازتاب دارد و نشان‌دهنده نگرانی عمیق تهران از تأثیرگذاری عوامل خارجی بر مذاکرات است. این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، با وجود موانع، نشانه‌هایی از پیشرفت محتاطانه را نشان داده است. آکسیوس در تازه ترین خبر در خصوص برگزاری دور چهارم این مذاکرات، صبح امروز نوشت: «قرار است دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در روزهای دهم و یازدهم ماه می (۲۰ و ۲۱ اردیبهشت) برگزار شود.»
>>«اقلیت نتانیاهو-اول»؛ واکنش تند عراقچی به دخالت‌های اسرائیل
سیدعباس عراقچی در ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ در شبکه اجتماعی ایکس با اشاره به «اقلیت نتانیاهو-اول»، به شدت از تلاش‌های بنیامین نتانیاهو برای تحمیل شروط سخت‌گیرانه در مذاکرات هسته‌ای انتقاد کرد. او نوشت: «آنچه تکان‌دهنده است، گستاخی نتانیاهو در دیکته کردن سیاست خارجی به رئیس‌جمهور آمریکا در مذاکرات با ایران است.» این اظهارات در واکنش به سخنان نتانیاهو بود که در کنفرانسی در همان روز تأکید کرد: «تنها توافق خوب، توافقی است که تمام زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را از بین ببرد.» این شروط شامل برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران و گنجاندن موضوع موشک‌های بالستیک در مذاکرات بود که عراقچی آن‌ها را «وقاحت» و تلاشی برای تضعیف دیپلماسی آمریکا خواند.
هم‌زمان، شایعات درباره علل برکناری مایکل والتز، مشاور پیشین امنیت ملی کاخ سفید، به دلیل هم‌سویی با مواضع نتانیاهو، حساسیت ایران به نفوذ لابی‌های اسرائیلی را برجسته کرد. نیویورک تایمز در ۲۶ آوریل ۲۰۲۵ گزارش داد که والتز به دلیل حمایت از سیاست تشدید فشار بر ایران و خشم دونالد ترامپ از این رویکرد، از سمت خود کنار رفت. این تحولات نشان‌دهنده رصد دقیق تهران از پیچیدگی‌های سیاسی در واشنگتن و نگرانی از تأثیرگذاری لابی‌های خارجی بر مذاکرات است.
>>دیپلماسی ایران در سایه فشارهای خارجی
دولت چهاردهم ایران، با وجود تمایل به پیشبرد مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، نسبت به دخالت‌های خارجی، به‌ویژه از سوی رژیم اسرائیل، بسیار حساس است. مذاکرات اخیر در عمان، با میانجیگری بدر بوسعیدی، وزیر خارجه عمان، و حضور عراقچی و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، تلاشی برای ایجاد فضایی دیپلماتیک به دور از فشارهای خارجی بود. سومین دور این مذاکرات با اظهارات مثبت هر دو طرف همراه بود؛ عراقچی در مصاحبه‌ای پس از این دور اظهار داشت: «مذاکرات جدی بود و ما با احتیاط خوش‌بین هستیم که بتوانیم پیشرفت کنیم.» وزیر امور خارجه همچنین در واکنش به برخی مواضع ضد و نقیض از سوی دولت ایالات متحده پس از دور سوم مذاکرات، در پیامی در شبکه ایکس که ۳ می منتشر شد، نوشت: «از موضع‌گیری حداکثری و لفاظی‌های تحریک‌کننده چیزی بجز نابود کردن شانس موفقیت حاصل نمی‌شود. یک توافق معتبر و پایدار در دسترس است، تنها چیزی که لازم است اراده سیاسی قاطع و نگرش منصفانه است»
یک مقام آمریکایی نیز به نقل از ویتکاف به رویترز گفت: «هنوز کارهای زیادی باقی مانده، اما پیشرفت بیشتری در مسیر توافق حاصل شد.» با این حال، لابی‌های قدرتمند حامی اسرائیل در کنگره آمریکا و گروه‌های تندرو بارها با وضع تحریم‌های جدید یا فشار بر دولت آمریکا، مذاکرات را مختل کرده‌اند. دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای با مجله تایم در ۲۵ آوریل ۲۰۲۵ اعلام کرد: «من آماده‌ام نظرات ایران درباره برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را بشنوم. فکر می‌کنم مذاکرات با ایران خوب پیش می‌رود.»
این سخنان، که در تضاد با مواضع تند نتانیاهو بود، نشان‌دهنده تمایل او به دیپلماسی است، اما هشدار او مبنی بر اقدام نظامی در صورت شکست مذاکرات، پیچیدگی‌های موجود را برجسته می‌کند. فاکس نیوز در همان روز گزارش داد: «ترامپ نمی‌خواهد اسرائیل او را به جنگ با ایران بکشاند، اما آماده است در صورت شکست دیپلماسی، رهبری اقدام نظامی را بر عهده بگیرد.»
>>اسرائیل و استراتژی تخریب دیپلماسی
اظهارات نتانیاهو درباره لزوم توافقی که توانایی غنی‌سازی ایران را کاملاً از بین ببرد، به گفته تحلیل‌گران، بیش از آنکه عملی باشد، برای جلب حمایت داخلی در اسرائیل و فشار بر دولت جدید آمریکا طراحی شده است. جروزالم پست در ۲ می ۲۰۲۵ گزارش داد که اسرائیل، با توجه به برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان خط قرمز خود، در دهه‌های اخیر از طریق عملیات مخفیانه، ترور دانشمندان هسته‌ای و حملات سایبری سعی در تضعیف این برنامه داشته است.
با این حال، آرون دیوید میلر، تحلیل‌گر مؤسسه کارنگی، به ان‌پی‌آر گفت: «مذاکرات هسته‌ای با ایران شبیه معامله املاک نیست؛ پیچیدگی‌های آن نیازمند دیپلماسی حرفه‌ای است.» این دیدگاه نشان‌دهنده احتمال مقاومت در برابر فشارهای اسرائیل در داخل آمریکا است. اظهارات اخیر دونالد ترامپ در ۴ می ۲۰۲۵ در برنامه «میت د پرس» شبکه ان‌بی‌سی نیز انعطاف بیشتری را نشان داد. او گفت: «من می‌خواهم ایران موفق و بزرگ باشد، اما آن‌ها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند. اگر بخواهند، مسیری برای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز وجود دارد.» این موضع با تأیید مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، در پادکست «آنستلی ویت باری وایس» تقویت شد که اظهار داشت: «ما می‌توانیم به ایران اجازه دهیم برنامه هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد، به شرطی که تضمین‌های قوی برای جلوگیری از تسلیحاتی شدن وجود داشته باشد.» این اظهارات، همراه با گزارش استیو ویتکاف به سی‌بی‌اس نیوز در ۲۶ آوریل مبنی بر «پیشرفت‌های ملموس» در مذاکرات عمان، نشان‌دهنده حرکت آمریکا به سمت توافقی عمل‌گرایانه‌تر است.
>>آینده مذاکرات
موفقیت دیپلماسی ایران به عوامل متعددی، از جمله جدیت دولت ترامپ در مذاکرات و توانایی او در مدیریت فشارهای لابی‌های حامی اسرائیل، بستگی دارد. بلومبرگ در ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ گزارش داد که ایران با پیشنهاد فرصت‌های اقتصادی، مانند دسترسی به بازار تحریم‌شده خود، سعی در تقویت انگیزه‌های دیپلماتیک آمریکا دارد. با این حال، نفوذ لابی‌های حامی اسرائیل در کنگره و گروه‌های تندرو همچنان چالشی جدی است. ایران نیز باید با مدیریت هوشمندانه فشارهای خارجی و حفظ انسجام داخلی، از فرصت مذاکرات برای کاهش تنش‌ها استفاده کند.
اظهارات مثبت مقامات ایرانی و آمریکایی، از جمله خوش‌بینی محتاطانه عراقچی و تأیید پیشرفت توسط ویتکاف، امیدی به دستیابی به توافق ایجاد کرده است، اما سایه فشارهای خارجی و پیچیدگی‌های سیاسی همچنان بر آینده مذاکرات سنگینی می‌کند. موفقیت این روند نیازمند دیپلماسی حرفه‌ای، صبر استراتژیک و مقاومت در برابر کارشکنی‌های احتمالی است.