به گزارش خبرنگار >>ایرنا، اگرچه دستگاه‌های دقیق و ظریف برقی در جدال با سنگ‌های سرد مرمرین به ظاهر کارشان را به خوبی پیش برده‌اند و نقش‌هایی زیبا خلق کرده‌اند، اما این همه ماجرا نیست؛ هنوز هم حجاری‌هایی شاخص و ماندگار به هنر دستان توانمند هنرمندان سپرده می‌شود.
کارگاه حرم مطهر سید علاءالدین حسین شیراز از معدود کارگاه‌هایی است که هنوز نوای دلنشین تیشه و قلم در آن طنین‌انداز است و حجاری‌های ماندگار در آن جان می‌گیرد؛ هنر بازوان و سرانگشتان استاد محمدجواد شبیه طی چهار دهه گذشته از شیراز تا عتبات عراق و حرمین مطهر قم و شیراز گسترده شده است.
چهار سنگ مبارک حرم امام حسن عسکری(ع)، امام هادی(ع)، نرجس خاتون و حکیمه خاتون(س) در سامرا، سنگ مرمر صورتی حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س)، سنگ باب القبله حرم مطهر امام حسین(ع)، ۱۶۰ متر مربع حجاری در کمربندی صحن مبارک کاظمین، آثار حرم سید علاءالدین حسین شیراز و سنگ مقبره‌های علمای بزرگی مانند آیت‌الله گلپایگانی و مرعشی نجفی در این کارگاه کوچک نقش بسته است.
اکنون نیز ضربات چکش و قلم این استاد شیرازی برای خلق سنگ مقبره حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به گوش می‌رسد که ۸۰ درصد آن به پایان رسیده است.
مصاحبه با محمدجواد شبیه در آمیختگی با صدای دلنشین قلم و چکش بر سنگ مرمر، فضایی پراحساس خلق کرده بود؛ با این حال، سخنان او از وضعیت نگران‌کننده حجاری سنتی و بی‌توجهی به این هنر اصیل، تکان‌دهنده بود.
حجاری سنتی نفس‌های آخر خود را می‌کشد
سنگ‌تراش حجاری‌های عتبات عالیات و حرمین مطهر ایران گفت: بارها فریاد زده‌ام که به داد حجاری سنتی برسید؛ این حرفه نفس‌های آخر را می‌کشد و در آستانه فراموشی است.
او افزود: امروز همه به دستگاه‌های برقی، لیزر، واتر جت و سی‌ان‌سی روی آورده‌اند؛ تنها کارگاه فعال حجاری سنتی کشور، همین کارگاه حرم سید علاءالدین حسین(ع) شیراز است.
شبیه خاطرنشان کرد: آثار باقی‌مانده امروز، تنها بخش کوچکی از شکوه سنگ‌تراشی قدیم است؛ هنر کوه‌برها و آهنگران در فرآیند حجاری سنتی به فراموشی سپرده شده است؛ حتی تیشه‌های امروزی با نمونه‌های تاریخی قابل قیاس نیستند؛ ظرافت نقش تیشه بر آثار تاریخی، بی‌نظیر است.
قلم و چکش روح دارد اما سی‌ان‌سی نه
این استاد نامدار شیرازی با بیان تفاوت‌های ماهوی توضیح داد: حتی اگر دستگاه‌های برقی بتوانند نقوشی زیبا خلق کنند که در حجاری چنین نیست؛ باز هم فاقد روح هستند.
او با تشبیه جالب توجهی ادامه داد: حجاری سنتی و ماشینی را می‌توان به فرش دست‌باف و ماشینی تشبیه کرد؛ فرش ماشینی شاید بی‌نقص به نظر برسد، اما هرگز گرمای دست‌باف را ندارد؛ دست‌باف اگرچه ممکن است ناهمگونی‌هایی داشته باشد، زنده است و با بیننده سخن می‌گوید.
>>حجاری سنتی و حجاری با دستگاه‌های برقی را می‌توان به قالی دست بافت و ماشینی تشبیه کرد؛ شاید قالی ماشینی بی‌نقص به نظر برسد، اما هیچگاه نمی‌تواند همچون دست بافته باشد
شبیه تفاوت دیگر را در دوام آثار برشمرد و افزود: پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها مانند سی‌ان‌سی با وجود خنک‌کاری آب روی قلم، به سنگ حرارت می‌دهند؛ این حرارت از داخل سنگ را ضعیف و عمر آن را کوتاه می‌کند.
او هشدار داد: حجاری ماشینی پس از ۱۰ تا ۱۵ سال دچار ریزش یا سفیدشدگی می‌شود، در حالی که آثار سنتی قرن‌ها پایدار می‌مانند؛ قلم و چکش هوشمندانه عمل می‌کند؛ هرجا نیاز باشد فشار را کم یا زیاد می‌کند تا سنگ آسیب نبیند.
حجاری که در وطن ناشناخته ماند
شبیه با بیان تلخ‌کامی از بی‌توجهی مسئولان محلی گفت: در ابتدا نمی‌خواستم در این مصاحبه شرکت کنم، چون از گفت‌وگوهای پیشین نتیجه‌ای نگرفته‌ام؛ اگر در شهری مانند اصفهان فعالیت می‌کردم، بیش از یک دهه بود که درجه هنری داشتم؛ آثار من در حرمین ایران و عراق گواه شایستگی‌ام است.
او با انتقاد افزود: مسئولان صنایع دستی شیراز برای تکمیل پرونده هنری من و همکارانم اقدامی نکرده‌اند؛ من شخصا دنبال دریافت عنوان نیستم، اما این بی‌توجهی به جوانان انگیزه نمی‌دهد؛ افزایش هنرمندان دارای درجه هنری، افتخاری برای استان است.
>> هیچگاه خودم دنبال کسب درجه هنری نمی رروم؛ رزومه کاری من و این کارگاه روشن است و مسئولان صنایع دستی باید به آن اهمیت دهند چرا که در این صورت هم هنرمندان جوان می‌بینند که به هنر توجه می‌شود و همه شمار هنرمندان دارای درجه هنری استان افزایش می‌یابد و افتخاری برای فارس است.
این استاد پیشکسوت با اشاره به ارزش نمادین تقدیرنامه‌ها اظهار کرد: گاهی یک تقدیرنامه ساده برای هنرمند حکم جان‌تازه دارد؛ بسیاری به دلیل این بی‌توجهی‌ها، هنر فاخر را رها کرده و به تولیدات بازاری روی آورده‌اند؛ متولیان باید بدون انتظار برای گزارش، به کارگاه‌ها سر بزنند و مشکلات را رصد کنند.
احیای حجاری سنتی؛ نیازمند عزم جدی
شبیه با اشاره به تجربه ناموفق سال ۹۲ توضیح داد: در آن سال ۵۰ حجار در موزه سنگ شیراز ورک‌شاپی برگزار کردند؛ امیدوار بودیم این حرکت توجه مسئولان را جلب کند، اما نتیجه‌ای نداشت؛ حتی در مرمت خانه‌های تاریخی، حجاری را به افراد غیرمتخصص می‌سپارند.
او با بیان انگیزه شخصی خود گفت: عشق به هنر مرا پای کار نگه داشته، اما جوانان نیازمند حمایت ملموس هستند؛ سال‌ها پیش آموزش‌های گسترده‌ای در این کارگاه برگزار می‌شد، اما با قطع حمایت‌ها، آموزش متوقف شد.
این هنرمند در پایان تاکید کرد: احیای این هنر نیازمند نگاهی مسئولانه است؛ اگر مسئولان قدردانی کنند، هم هنرمندان انگیزه می‌گیرند و هم هنرهای سنتی جان دوباره خواهند گرفت.