امیرحجت صفرلی، از پیشکسوتان و مدرسان مشهدی حوزه عکاسی، سینما و فیلمسازی و تلویزیون در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است که آموزشگاه آزاد سینمایی «فرهنگ تصویر» را نیز مدیریت می‌کند، او تاکنون در ۱۲۰ جشنواره و نمایشگاه عکس و فیلم داخلی و خارجی شرکت کرده و رتبه‌های برتر ملی و جهانی را در مورد عکس، انیمیشن و فیلم بدست آورده است. وی داوری جشنواره‌های متعدد عکس و فیلم منطقه‌ای و کشوری را داشته است.
همزمان با هفته معلم، صفرلی روز دوشنبه با حضور در محل خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز خراسان رضوی گفتگویی داشت که مشروح آن را در این نوشتار می‌خوانید.
>>ایرنا: آقای صفرلی، شما بیش از نیم قرن در زمینه تولید آثار تصویری و آموزش فعالیت داشته‌اید. به نظر شما جایگاه هنر تصویر در ایران و جهان امروز چگونه است؟
صفرلی: ۵۳ سال است که در زمینه تولید عکس، فیلم و برنامه‌های تلویزیونی فعالیت می‌کنم و همزمان ۴۳ سال است که آموزش رشته‌های سینمایی، عکاسی، تلویزیونی و هنر را بر عهده دارم. هنر تصویر، شامل عکاسی، سینما و تلویزیون از سالها قبل به عنوان یک رسانه بین‌المللی در سطح جهان و ایران بسیار حائز اهمیت شناخته شده است.
ایرنا: به نظر شما چه چالش‌هایی در زمینه تولید آثار تصویری با کیفیت در ایران وجود دارد و چگونه می‌توان آنها را برطرف کرد؟
صفرلی: آثار مختلفی که به عنوان تصویر تولید و عرضه می‌شود، چه در شاخه عکاسی، چه در زمینه سینما و چه در زمینه برنامه‌های تلویزیونی، برای اینکه بتواند آن مفهوم و معنا و محتوای مورد نظر را به درستی به بیننده انتقال دهد، مستلزم این است که با دانش استاندارد و بین‌المللی این رشته‌ها مطابقت داشته باشد.
در بسیاری موارد مشاهده می‌کنیم که در آثار عکاسی و تلویزیونی و سینمایی به ساختار فنی توجه نشده است و این برمی‌گردد به آموزشی که لازم بوده سازندگان و تولیدکنندگان این آثار قبل از تولید، فرابگیرند و با دید کامل و تخصصی به تولید بپردازند.
در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی و سینمایی که برگرفته از فرهنگ ایرانی – اسلامی یا در واقع فرهنگ جهانی است، باید با تکنیک مرتبط با این موضوع به تصویر درآید تا بتواند ۱۰۰ درصد مفهوم را به بیننده منتقل کند، بدون هیچ توضیح شفاهی و حتی بدون زیرنویس و کلمات. زیرا تصویر و صدا، ترجمه کلمات است. کلماتی که به عنوان محتوا برای هر موضوعی به عنوان ایده و مضمون در نظر می‌گیریم، آن کلمات باید بتواند به زبان تصویر و صدا به عنوان یک رسانه بین‌المللی ترجمه شود.
ایرنا: شما سالها در زمینه آموزش هنر فعالیت داشته‌اید. ارزیابی خودتان از سطح آموزش هنر در ایران چیست؟
صفرلی: خیلی از مراکزی که در زمینه آموزشی فعالیت دارند، آن بار علمی و مسائل فنی در شیوه آموزشی آنها به نحو احسن لحاظ نشده است. به همین جهت خیلی از افرادی که در بخش‌های مختلف رسانه مشغول فعالیت هستند، یا متاسفانه هیچ دوره آموزشی تخصصی را طی نکردند یا اینکه حداقل آموزشها را فراگرفته‌اند لذا در تولیدات آنان مفاهیم و موضوعات به درستی به مخاطب انتقال پیدا نکرده است.
اما در کنار آن بسیاری از آثار خوب و در سطح جهانی نیز تهیه شده که شاخص بوده است، اما در کنار آن، آثار متوسط و فاقد ارزش رسانه‌ای، چه در روزنامه‌ها، مجلات یا سایت‌های خبری و چه در برنامه‌های تلویزیونی یا رادیویی به عنوان رسانه صوتی یا حتی در سینما وجود دارند که فاقد آن ساختار فنی و تخصصی هستند.
به طور قطع زبان تصویر می‌تواند با عموم مردم ارتباط برقرار کند. آثاری که با روش فنی و تخصصی تولید شده است نیاز همه نوع مخاطب را می‌تواند جوابگو باشد، چه مخاطب عام، چه متخصصان و چه اهل فن. خیلی وقت‌ها تعبیر نادرستی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه «رعایت نکات فنی برای تولید آثاری که ویژه مخاطب عام است، چندان مهم نیست» در حالی که اساسا این مهم در هر حوزه‌ای نادرست است.
در عکاسی خبری و روزنامه‌ای که یکی از گرایش‌های عکاسی است، با توجه به اینکه موضوع در لحظه اتفاق می‌افتد، کیفیت کار به طور مستقیم دانش فرد بازمی‌گردد که چقدر تجربه و دانش داشته باشد که در کمترین زمان و در دقیقه‌ها و ثانیه‌ها بتواند عکس دقیقی تولید و به جهان عرضه کند.
ایرنا: با توجه به اهمیت زبان تصویر در ارتباطات جهانی، چه توصیه‌ای برای تولیدکنندگان آثار تصویری دارید؟
صفرلی: بسیاری از ارتباطات، فرهنگ‌سازی‌های جهانی در رشته‌های مختلف به تصویر متصل است و زبان تصویر و صدا، زبان بین‌الملل و جهانی برای هر گونه اهداف و جهانی‌ترین زبان است که این می‌تواند به درستی اتفاق بیفتد و آثار ماندگار در رسانه خلق کند، آثاری که هم ثبت می‌شود در بایگانی‌ها و در آرشیوها برای نسل‌های بعدی می‌ماند. اگر این اسناد تصویری و صوتی به درستی تولید نشده باشد، برای نسل‌های بعد و سال‌های بعد هم مشکلاتی ایجاد خواهد کرد، ما در چه ایران و چه در سایر نقاط جهان آثار ارزشمندی داریم که برگرفته از تخصص افرادی بوده که این آثار را تولید کرده‌اند.
لازم است افرادی که در رسانه به تولید محتوا مشغول هستند با تمام دقت و حوصله و دلسوزی لازم آثاری تولید کنند که کاملا ماندگار شود و مفاهیم آن به نسل‌های بعد انتقال یابد. این مهم را در زبان هنر شاخص می‌دانیم.
هنر با علم همراه و تمام رشته‌های هنری با موضوعات علمی مرتبط است. هیچ گاه هنر صرفا برای سرگرمی تولید نشده است. یک سری از افراد این ذهنیت را پیدا کرده‌اند که هنر فقط سرگرمی است، در حالی که همه شاخه‌های هنر علمی است؛ علم هنر است که می‌تواند آثار استانداردی را با زبان بین‌الملل تولید کند که افراد مختلف در سراسر جهان با فرهنگ‌ها و ادیان و با گویش‌های متفاوت آن را درک کنند و روی آنان تاثیر بگذارد و از آن استفاده کنند.
ایرنا: آیا برگزاری ورکشاپ‌ها می‌تواند به ارتقای سطح دانش و مهارت افراد کمک کند؟
صفرلی: رسیدن به خروجی مطلوب ورکشاپ‌ها یا کارگاه‌های آموزشی به نهادها مربوط نمی‌شود، بلکه به افراد و دانش و تجربه و تخصص آنان بازمی‌گردد که چقدر در مدت زمان ورکشاپ بتوانند این دانش را منتقل کنند. برخی در کارگاه‌ها و ورکشاپ‌های مختلف شرکت کرده‌اند و دانش و تخصص لازم را بدست آورده‌اند، اما در انتقال آن به دیگران ناموفق بوده‌اند.
ما آثار هنری را با نظر شخصی بررسی نمی‌کنیم، بلکه مبنای بررسی ما دلایل علمی و استانداردهای بین‌الملل است؛ این مهم مستلزم آن است که اثر هنری به درستی ثبت شود که بتواند انتقال مفاهیم را بدون زیرنویس و بدون توضیح انجام دهد، این که منطبق با ساختار فنی و علمی استاندارد باشد و همه بخشها را پوشش دهد.
خیلی از افراد در رسانه تولید محتوا می‌کنند اما در تولیداتشان ۱۰۰ درصد به گفته‌های بقیه اکتفا دارند، این کاملا از نظر علمی اشتباه است. باید تمام داشته‌های خود را جذب کرده باشیم؛ در هنر خیلی از مطالب فرد به فرد انتقال می‌یابد، نه این که بگوییم این فرمولی است که در تمام کتاب‌ها وجود دارد. این یکی از خصوصیات شاخص و انحصاری هنر است که فرد به فرد منتقل می‌شود.
افرادی که بعضا برای کارگاه‌ها و ورکشاپ‌ها انتخاب می‌شوند از درجه علمی لازم برخوردار نیستند یا صرفا تئوری‌ها را حفظ کرده‌اند و عملا تجربه‌ای ندارند یا حداقل کار کرده‌اند و فکر می‌کنند حداکثر است، در حالی که هنر انتها ندارد. علم هنر آن قدر گسترده است که انتها ندارد تا کسی تصور کند که تا پایان هنر را می‌داند، خیلی از افراد در برنامه‌های آموزشی شرکت نمی‌کنند و فکر می‌کنند همه چیز را می‌دانند.
هنر همیشه جاری است و آن قدر مباحث آن گسترده است. من پژوهش هنر جهان را در این سالها کار کردم و در شاخه‌های مختلف هنر مطالعات جامعی را انجام دادم. در بیش از ۳۵ مرکز کشور تدریس داشتم، آموخته‌هایم را در رشته‌های مختلف عکاسی، سینمایی، تلویزیونی و رسانه با تمام وجودم به دانشجویانم انتقال داده‌ام.
ایرنا: در پایان، با توجه به ظهور هوش مصنوعی، آیا فکر می‌کنید که این فناوری خطری برای هنر محسوب می‌شود؟
صفرلی: به هیچ وجه. هنر را انسان می‌سازد و هوش مصنوعی فقط ابزار است. نسل من با روش فیلمسازی و سینما کار را آغاز کردیم و بعد روی فناوری‌های ویدیویی کار کردیم، بعد ورود به دیجیتال داشتیم لذا زندگی‌ام به نحوی بوده که سه نسل فناوری را پشت سر گذاشته و توفیقات زیادی داشته‌ام.
هوش مصنوعی هم یک فناوری جدید و فقط ابزار است؛ مانند همه نرم‌افزارهایی که در سال‌های قبل رواج یافته است. خلاقیت، دانش و تخصص افراد است که هنر را خلق می‌کند، افراد به دلخواه می‌توانند از ابزارهای فناورانه مختلف برای خلق هنر استفاده کنند لذا تولید اثر هنری به دانش و خلاقیت افراد بازمی‌گردد و هوش مصنوعی یک ابزار برای خلق هنر است لذا هیچ نگرانی بابت اینکه هوش مصنوعی هنر را از بین ببرد، وجود ندارد.