به گزارش خبرنگار سیاست خارجی >>ایرنا، «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور در حالی شامگاه دوشنبه ۸ اردیبهشت ماه پس از سفری چندساعته به جمهوری آذربایجان به کشور بازگشت که این سفر پس از دوره‌ای فراز و نشیب در روابط تهران و باکو، همزمان با اراده دولت چهاردهم برای توسعه روابط با همسایگان و بستن پرونده‌های اختلافی و رفع سوتفاهم‌ها، از سوی تحلیلگران هر دو کشور مثبت و سازنده ارزیابی شد.
پزشکیان در پایان این سفر و در جمع ایرانیان مقیم در باکو، با بیان اینکه سعی می‌کنیم موانعی که از طرف کشورمان وجود دارد را حل و برطرف کنیم، گفت: «اطمینان دارم که برادرم الهام علی‌اف نیز بستر مناسب را برای توسعه و تقویت همکاری ها ایجاد خواهد کرد، فرصت طلایی برای تغییر و دگرگونی در منطقه داریم، می‌توانیم تمدنی دیگر در منطقه و خاورمیانه ایجاد کنیم. به جای دعوای با یکدیگر باید اعتماد، صداقت و راستی را دوباره زنده کنیم و این چیزی است که در فرهنگ و باور ماست».
«محسن پاک‌آیین» سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر مسائل قفقاز در گفت‌وگو با ایرنا و در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از اهمیت سفر رئیس جمهور در این برهه به باکو و دستاوردهای آن در آغاز روند توسعه روابط میان دو کشور چیست، گفت: رویکرد جمهوری اسلامی ایران در تقویت روابط با کشورهای همسایه، به‌عنوان یک سیاست راهبردی در دستور کار دولت‌های سیزدهم و چهاردهم قرار گرفته است. این سیاست، با اهتمام ویژه رئیس‌جمهور، جناب آقای دکتر پزشکیان و وزارت امور خارجه، با شتاب در حال اجرایی شدن است؛ در نتیجه، شاهد برقراری روابط بسیار مطلوب با کشورهای همسایه هستیم. روابط با کشورهای همسایه، به دلیل مجاورت جغرافیایی، ممکن است در مقاطعی با سوءتفاهم‌ها یا اختلافاتی مواجه شود، بااین‌حال، مدیریت این اختلافات با صبر، خویشتنداری و توجه به اهمیت روابط، امری ضروری است.
>>روابط ایران و جمهوری آذربایجان در مسیر بسیار مطلوبی قرار دارد
وی ادامه داد: در مورد روابط با جمهوری آذربایجان نیز، وقوع حادثه‌ای نظیر حمله یک فرد مسلح با انگیزه‌های شخصی و خانوادگی به سفارت این کشور در ایران، سایه‌ای از اختلاف بر روابط دوجانبه افکند. جمهوری اسلامی ایران با واکنش سریع، فرد مهاجم را دستگیر و به مراجع قضایی تحویل داد و مراحل قانونی پیگیری شد که در نهایت به محکومیت وی انجامید. با وجود نارضایتی طبیعی دولت آذربایجان از این رویداد، رویکرد خویشتندارانه و متین ایران، چه در آن برهه زمانی و چه در دوره کنونی با هدایت جناب آقای دکتر پزشکیان و اهتمام جناب آقای دکتر عراقچی، مانع از تعمیق اختلافات شد. در این مدت، همکاری‌های اقتصادی و ارتباطات فرهنگی بین دو کشور تداوم یافت، سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو فعال بود و رفت‌وآمدهای دیپلماتیک ادامه داشت. در نهایت، دولت آذربایجان با تصمیمی خردمندانه، سفارت خود در تهران را بازگشایی کرد.
این دیپلمات بازنشسته افزود: این اقدامات زمینه‌ساز سفر موفقیت‌آمیز جناب آقای پزشکیان به باکو شد. چند هفته پیش از این سفر، سرکار خانم صادق، وزیر راه و شهرسازی، به باکو سفر کرده و نشست مشترک اقتصادی برگزار شد، در جریان این سفرها، تفاهم‌نامه‌ها و اسناد همکاری متعددی به امضا رسید که پیگیری و اجرای آن‌ها می‌تواند تضمین‌کننده پیشرفت روابط دوجانبه در آینده باشد. در حال حاضر، روابط ایران و جمهوری آذربایجان در مسیر بسیار مطلوبی قرار دارد. استقبال گرم و شایسته مردم و مقامات آذربایجان، به‌ویژه جناب آقای الهام علی‌اف، از جناب آقای پزشکیان، گواهی بر این مدعاست.
>>رژیم صهیونیستی دشمن اصلی روابط ایران و جمهوری آذربایجان است
این تحلیلگر مسائل قفقاز همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به تجربه‌های پیشین، ایران برای خنثی سازی شیطنت بازیگران ثالث در این روابط باید چه دستور کاری داشته باشد، گفت: رژیم صهیونیستی به‌عنوان دشمن اصلی روابط ایران و جمهوری آذربایجان، در مقاطعی که روابط دو کشور در مسیر پیشرفت قرار می‌گیرد، با بهره‌گیری از عملیات روانی و رسانه‌ای، تلاش می‌کند اختلالاتی در این روابط ایجاد کند. به‌عنوان مثال، پیش از اعلام رسمی سفر جناب آقای پزشکیان به باکو، هیچ خبری درباره سفر بنیامین نتانیاهو به جمهوری آذربایجان مطرح نبود. اما به‌محض انتشار خبر سفر رئیس‌جمهور ایران، شایعاتی در رسانه‌ها مبنی بر سفر همزمان نتانیاهو به باکو منتشر شد تا این‌گونه القا شود که این دو سفر به‌صورت همزمان انجام خواهد شد. پس از روشن شدن نادرستی این خبر، اعلام شد که سفر نتانیاهو احتمالاً یک ماه بعد، در ماه می، انجام خواهد شد، که هنوز قطعیت آن نیز مشخص نیست.
پاک آیین ادامه داد: این‌گونه خبرسازی‌ها و عملیات رسانه‌ای با هدف ایجاد اختلال در روابط دوجانبه طراحی می‌شوند. برای مقابله با این ترفندها، ضروری است که هر دو طرف، یعنی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، هوشیاری کامل داشته باشند. مقامات دو کشور باید مواضع خود را صرفاً از طریق مراجع رسمی اعلام کنند و از تأثیرپذیری از رسانه‌های غیررسمی و فاقد اعتبار در فضای مجازی پرهیز کنند. متأسفانه، گاهی اخبار کذب منتشرشده در فضای مجازی نه‌تنها بر افکار عمومی، بلکه بر مقامات، نمایندگان مجالس و حتی رسانه‌های رسمی دو کشور تأثیر می‌گذارد. این امر می‌تواند به بازنشر اخبار بی‌اساس و ایجاد اختلال در روابط منجر شود. برای پیشگیری از این مشکلات، لازم است مدیریت رسانه‌ای جدی و منسجمی در هر دو کشور اعمال شود. رسانه‌های رسمی باید در راستای سیاست‌های دولت‌های خود عمل کنند و از اتخاذ مواضع خصمانه علیه طرف مقابل خودداری ورزند. رسانه‌های غیررسمی نیز باید اهمیت روابط دوجانبه را درک کرده و پیش از بازنشر اخبار، به منابع و ریشه آن‌ها توجه کنند. همچنین، با رسانه‌های معاند که در فضای مجازی به تخریب روابط می‌پردازند، باید برخورد قانونی صورت گیرد.
وی تاکید کرد: تجربه نشان داده است که هرگاه دو کشور توانسته‌اند اظهارنظرهای غیررسمی را مدیریت کنند، روابط در مسیر مطلوبی پیش رفته است. اما در مقابل، تأثیرپذیری از اخبار بی‌اساس، چالش‌هایی را در روابط ایجاد کرده است. بنابراین، مدیریت مؤثر و هوشمندانه رسانه‌ای برای جلوگیری از تأثیرپذیری طرفین از اخبار کذب و حفظ روند مثبت روابط، امری حیاتی است. با این رویکرد، روابط ایران و جمهوری آذربایجان می‌تواند به مسیر رو به رشد خود ادامه دهد.
>>برقراری توازن در روابط با همسایگان حوزه قفقاز ضروری است
سفیر پیشین کشورمان در باکو در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد که ارمنستان و آذربایجان در حال طی مسیر حل و فصل اختلافات هستند، ایران نیز ملاحظه‌هایی بخصوص در زمینه تاکید بر عدم جابه جایی مرزها دارد. بر همین اساس، نقشه راه ایران برای مدیریت روابط با باکو ایروان باید چه مختصاتی داشته باشد، گفت: هر دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان، به‌عنوان همسایگان ایران، در چارچوب سیاست راهبردی تقویت روابط با همسایگان، باید مورد توجه ویژه قرار گیرند و روابط نزدیکی با آن‌ها برقرار شود. در این راستا، ایجاد نوعی توازن در روابط با این کشورها ضروری است. البته، توازن به این معنا نیست که هر اقدام دیپلماتیک، مانند سفر به باکو، لزوماً باید با سفری مشابه به ایروان همراه باشد.
وی افزود: به‌طور طبیعی، سطح همکاری‌های ایران با جمهوری آذربایجان، به دلیل اشتراکات فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و روابط چندجانبه در حوزه‌های مختلف، به‌مراتب گسترده‌تر از روابط با دیگر کشورهای منطقه قفقاز، یعنی ارمنستان و گرجستان، است. این امر سبب می‌شود که رفت‌وآمدهای دیپلماتیک و تعاملات با جمهوری آذربایجان بیشتر باشد. بااین‌حال، توازن به این معناست که توجه به یک کشور نباید به کاهش توجه به کشور دیگر منجر شود. بنابراین، ایران باید روابط دوستانه و سازنده‌ای با هر دو کشور، بر اساس ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود در آن‌ها، طراحی و اجرا کند. این رویکرد نه‌تنها به تقویت جایگاه ایران در منطقه کمک می‌کند، بلکه از بروز هرگونه سوءتفاهم یا حساسیت در روابط با کشورهای همسایه جلوگیری خواهد کرد.
>>از ارتباطات عاطفی برای تقویت روابط با همسایگان استفاده کنیم
پاک‌آیین در پاسخ به این سوال که مختصات و ویژگی‌های دیپلماسی رئیس جمهور در این سفر مانند سفر به اقلیم کردستان عراق و تاجیکستان، این بار در جمهوری آذربایجان نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، با توجه به شناختی که شما از روحیات آذری‌ها دارید، این مساله تا چه میزان به تعمیق روابط کمک خواهد کرد، گفت: در این سفرها، نوعی ارتباطات عاطفی به دلیل همجواری و هم‌کیشی بین طرفین ایجاد می‌شود و این موضوع در جمهوری آذربایجان هم کاملاً مشخص بود به دلیل اینکه هر دو کشور یعنی روسای جمهور هر دو کشور به زبان آذری مسلط بودند و با هم صحبت می‌کردند، شعر می‌خواندند و این یک ارتباط عاطفی بین دو کشور ایجاد می‌کند که باعث پیشبرد روابط می‌شود و لذا به نظر من باید حتما از ارتباطات عاطفی برای تقویت روابط با همسایگان استفاده کنیم.