>>به گزارش ایرنا، شماری از قالیبافان کلاردشت در گفت و گو با خبرنگار >>ایرنا گفتند در گذشته بیکاری در این منطقه در مواجهه با دار قالی زانو می زد، اقتصاد خانوار آنقدر رونق داشت که زندگی را با دار قالی معنا می کردیم و با نقشه های قالی نقش زندگی می زدیم، جهان هم از نقش آفرینی رنگین قالی کلاردشت تعظیم می کرد، اگرچه واسطه ها میدان دار بودند اما قالیبافان نگران فروش نبودند.
به یاد داریم زندگی را هر صبح را با سلام خورشید در کنار دار قالی با چشم انداز روشن آغاز می کردیم، فراموشی دار قالی هرگز در ذهن کلاردشت خطور نمی کرد، قالی دستبافت هم در تعالی اقتصاد خانوار نقش آفرینی می کرد و ما بدون دغدغه به کار قالی بافی ادامه می دادیم.
پیرمردان کلاردشتی یادآور شدند چهار دهه قبل هنگامی با عبور از کوچه های روستاهای کلاردشت زمزمه های پر شور دار قالی به گوش هر عابری می رسید، همه اعضای خانواده در بافتن قالی نقش ایفا می کردند، شور کار کردن را به معنای واقعی درک می کردیم، به طوری که ۹۰ درصد بانوان کلاردشتی قالیباف بودند اما امروز حسرت آن روز را می خوریم.
عمرمان را با عشق و شور فراوان قالی بافتیم اما امروز فرزندانمان به ما می گویند سرانجام این همه سال ها عشق بافندگی چه شد؟ چرا مشکل بیمه تان حل نشده است؟ دسترنج تان را چه کسانی می برند؟ آیا مسوولان امر برای نجات دار قالی و صادرات هدفمند راهکاری اندیشیدند، قالیبافان سال به سال به خاطر مشقت های بافندگی و یکجا نشینی بیمارتر می شوند اما مسوولان امر احوالشان را نمی پرسند، چرا؟ این بی تفاوتی ها بر انگیزه قالیبافان اثر گذاشته است.
فریاد این قالیبافان این است حمایت نمی شوند و مشکل بیمه دارند و کیفیت مواد اولیه روز به روز کاهش می یابد و واسطه ها همچنان دسترنج مان را می برند و با ادامه این چالش ها سال به سال بر نگرانی های افزوده می شود.
قالی کلاردشت به علت بی توجهی ها در حال احتضار است
به اعتقاد این بافندگان، فرش کلاردشت نمادی از هویت ملی و تاریخی مازندران بوده اکنون در حال احتضار است، چرا متولیان امر نتوانستند این گنجینه هنر و هویت کلاردشت و مازندران را حفظ کنند، چرا از ادوار گذشته تا امروز به نیازهای مطرح شده قالیبافان بی توجهی شده است؟ و هزاران چراهای دیگر که قالیبافان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مطرح کردند که به گفته خودشان هنوز پاسخی بدان داده نشده است.
نویسنده و پیشکسوت رسانه معروف به سرگالش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید در دهه ۵۰ و قبل از آن وقتی وارد وارد کلاردشت و روستاهای آن می شدی تک تک صدای شانه های آن که توسط زنان و دختران کلاردشتی در روستاها بر رج های قالی نواخته می شد، سمفونی روح انگیز و دلنوازی را در فضای کلاردشت طنین انداز می کرد.
ارسلان رسولی عمارلویی یادآور شد: خود من که در سال ۵۴ به عنوان معلم به این منطقه آمدم حداقل ۹۰ درصد خانم ها همراه با دختران شان روی دار قالی که گاهی با داربست چوبی آماده شده بود فعالیت داشتند.
در دهه ۵۰ - ۹۰ درصد بانوان کلاردشتی قالیبافی فعالیت داشتند
وی اظهار کرد : همه دانش آموزان دختر بعد از تعطیلی مدرسه درس و مشق شان توام با کارکردن روی دار قالی معنا می کردند، عشق کار کردن و معنای همدلی اعضای یک خانواده را در کنار دار قالی دیده می شد، صرف غذاهایشانن در اطراف دار قالی بود، قالی بدون نقشه امروزی، ذهنی بافته می شد و نکته دیگر این که گاهی قالی را به بازارهای کلاردشت پیش فروش می کردند.
رسولی عمارلویی افزود: در این تاریخ نخ قالی از جایی نمی آمد بلکه از پشم گوسفندان منطقه تهیه می شد و می بافتند و خودشان با استفاده از گیاهان آن را رنگ می کردند.
این نویسنده کلاردشتی بیان کرد : متأسفانه بعد از انقلاب اسلامی ایران نامهربانی مسوولان احیای صنعت فرش باعث شد این صنعت کهن تا به امروز با اینکه قدمت چند هزار ساله دارد از رونق بیفتد بتدریج دارد فاتحه آن خوانده می شود.
مستانه حاجی زاده یکی از قالیبافان کلاردشت در گفت و گو با ایرنا، هنر فرش بافی دستبافت را از جمله هنرهای اصیل غرب مازندران برشمرد و بر لزوم توجه به حل چالش های یادشده از سوی مسوولان امر تاکید کرد.
وی با با بیان این که قالی دستبافت کلاردشت نیازمند توجه جدی متولیان امر است، افزود : تاریخ کلاردشت با فرش دستبافت گره خورده و نسل امروز این هنر را از نیاکان خود به ارث برده اند و آن را از گزند بی توجهی ها حفظ کردند که متاسفانه در روزگار علم و دانایی بشر که بیشتر شده این هنر در حال احتضار است.
مواد اولیه بی‌کیفیت
وی اظهارکرد : امروز برای مواد اولیه با کیفیت فرش با مشکل مواجه ایم و بیشتر این مواد نیز بی کیفیت بوده و که مسوولان امر باید برای رفع این چالش اساسی تدابیری بیندیشند.
این قالیباف که به گفته خودش بیش از ۵۰ سال با دار قالی همراهی می کند، گفت : عمرمان را در پای دار قالی هزینه کردیم و به بیماری جسمی مبتلا شدیم و صدها شاگرد تربیت کردیم، وقتی با مسوولان امر می گوییم سرنوشت خودمان و دار قالی چرا باید با هزاران دغدغه خاتمه یابد جواب قانع کننده ای نمی دهند.
فرش کلاردشت با سابقه ای دیرین یادگاریست از مردمان عشایر و کوچنده که به مرور زمان در رشد و اعتلای این هنر و انتقال آن به نسل‌های بعدی و حفظ ارزش‌هایی چون سادگی نگاه به طبیعت، اصالت در رنگ آمیزی و بداعت در نقوش نقش به سزایی داشته است و در این میان می توان به اقوام کوچنده ای چون کردها و مهاجرانی از فارس، کرمانشاه و لرستان در زمان سلاطین صفوی، افشاری، زندیه و قاجار اشاره کرد.
بنا به روایت تاریخ - فرش کلاردشت قدمتی بیش از چهار هزار ساله دارد و از سوی اقوام مهاجر وارد مازندران و کلاردشت شده است، فرشی که تار و پود آن نه بر اساس فرم و نقش بلکه از ذهن خلاقانه زنان و مردان این دیار بافته می شود.
بررسی ها نشان می دهد که فعالیت فرش بافی در شهرستان تاریخی کلاردشت به شیوه سنتی و امروزی از ۴۰۰ سال پیش آغاز شد ولی باستان شناسان طی کاوشگری در سال های گذشته در تپه تاریخی کلار به این نتیجه رسیدند که نقشه های حک شده بر روی عتیقه ها و اشیای بدست آمده الهام گرفته از فرش کلاردشت بوده و این گویای آن است که این هنر بیش از ۶ هزار سال قدمت دارد.
اگر چه مازندران با جمعیت بیش از سه میلیون نفر در حاشیه جنوبی دریای خزر نام پرآوازه‌ای در هنر صنعت فرش ندارد ولی با قالی کلاردشت شهره جهانی یافته است. از مجموع ۱۷ هزار بافنده فرش دستبافت شناسایی شده در مازندران، هم اکنون ۱۰هزار نفر در این حرفه مشغول فعالیتند که از این تعداد ۲ هزار نفر در غرب مازندران به این حرفه مشغول هستند.
مازندران دارای ۳۹شرکت تعاونی فرش دستباف شهری و هشت شرکت تعاونی فرش دستبافت روستایی است و فرش کلاردشت با داشتن قدمتی ۴۰۰ ساله یک هنر سنتی به شمار می‌آید که با مهاجرت اقوام کرد کرمانشاه و لرها به این منطقه رواج یافته است.
بی توجهی به آموزش/ نبود صادرات هدفمند
حاج اعظم مقدس کلاردشتی دیگر قالیباف منطقه تصریح کرد: نقوش این قالی بیشتر ذهنی و بدون نقشه و بر گرفته از طبیعت زیبا است که "مل چفته" در حاشیه، صندوقی و جنگلی از معروفترین نقوش و طرحهای مرزقان، قفقازی، گل شاه‌عباسی، لچک، ترنج، رودبارکی، شمله، خرکی، شکری، چخماقی و مزلقان از نقوشی است که در زینت این قالی سنتی به کار می‌رود.
رنگ‌های فرش کلاردشت مانند قرمز تیره، آبی تیره و قهوه‌ای از نوع رنگ‌های مرده‌اند که از پوست گردو و گیاهانی به نام کاش و روناس تهیه می‌شود. الیاف این فرش در گذشته ۱۰۰درصد پشم بود و تعداد گره نیزبه کیفیت فرش بستگی دارد و بطور میانگین ۳۰رج‌شمار است که از دارهای طولی، عرضی و افقی برای بافت آن استفاده می‌شود و علاوه بر بازارهای داخلی، کشورهای نظیر آلمان، فرانسه، ایتالیا، کانادا و امیرنشینان خلیج فارس عمده خریداران قالی کلاردشت را تشکیل می‌دهند.
مقدس کلاردشتی در گفت و گو با ایرنا یادآور شد : مواد اولیه نامرغوب، نبود حمایت مالی، ساماندهی نشدن تولید، بی‌توجهی به آموزش، نبود آشنایی به نیاز بازار، نبود نظارت و برنامه نداشتن باعث شد تا قالی کلاردشت به تدریج فراموشی شود.
این بافنده فرش بیان کرد : چله کشی بدون پایین آوردن دار قالی، گره ترکی دستبافت، یک ریشه بودن یا سوماک بافی‌پایان فرش، استفاده از رنگ‌های ملایم و سیر، تنوع نقوش و دوام زیاد از دلایل شهرت این فرش در جهان است.
وی اضافه کرد: در زمان حاضر به دلیل روی آوردن به رنگ‌های شیمیایی بر ارزش این قالی کاسته شده و بر کیفیت آن نیز تاثیر منفی گذاشته است و کسی هم پاسخگوی این مشکل نیست.
وی با بیان اینکه دارهای قالی در گذشته بیشتر از نوع چوبی و ترتیب قرار گرفتن آن به گونه‌ای بود که بافنده به راحتی می‌توانست پشت فرش را ببیند و عیوب را برطرف کند، خاطرنشان کرد: اکنون بیشتر دارهای قالی که مورد استفاده قرار گرفته از نوع فلزی هستند و بافنده مجبور است برای رفع عیب چند بار چله فرش را پایین بیاورد که این امر نقایص فرش را افزایش می‌دهد.
کارشناسان امر تامین امنیت شغلی، برپایی نمایشگاه دائمی برای عرضه مستقیم فرش، توجه به قیمت و کیفیت مواد اولیه، فرهنگ سازی، صادرات هدفمند و زمینه سازی برای عرضه فرش کلاردشت در نمایشگاه های بین المللی، ارائه تسهیلات ارزان قیمت و دراز مدت و بیمه را از مهم ترین خواسته های فعالان این حرفه در شهرستان کلاردشت برشمردند.
بیمه و تسهیلات بانکی مشکل عمده
رییس اتحادیه تعاونی فرش دستبافت کلاردشت در گفت و گو با ایرنا افزود: اکنون ۱۷۰ دار قالی با فعالیت ۲۰۰ بافنده در این شهرستان برپاست که ۱۰۵ دار قالی بیمه شدند و بقیه نیز بیمه نیستند.
حمید مشعشعی اظهار کرد : در این اتحادیه سه هزار و ۴۰۰ بافنده دارای پرونده عضویت هستند و مسوولان امر باید رویکردشان را نسبت به این هنر دستی تغییر بدهند و توجه ویژه به آن داشته باشند.
وی تصریح کرد: از کل بافندگان قالی کلاردشت آمار درست و دقیقی وجود ندارد و این اتحادیه در دوره مدیریت این جانب که از سال گذشته آغاز شده است برای تحقق این مهم برنامه ریزی منسجمی کرده است تا بتواند آمار واقعی را بدست آورد.
رییس اتحادیه فرش دستبافت کلاردشت بیمه و تسهیلات بانکی را مهمترین چالش قالیبافان برشمرد و یادآور شد: با تامین این موارد مهم به طور قطع انگیزه قالیبافان برای ادامه کار افزایش می یابد.
وی خاطرنشان کرد : سال گذشته به ۶ نفر از قالیبافان تسهیلات بانکی دادند آیا با این بی توجهی انگیزه قالیبافان کاهش نمی یابد؟ با این رویکرد و توجهات آیا قالیبافان برای ادامه راه خواهند ماند؟
مشعشعی تصریح کرد : نکته مهم دیگر این که در سال ۱۴۰۰ با هزینه شخصی فرش دستبافت کلاردشت را ثبت جهانی کردم، امروز این فرش تنها محصول دستی مازندران است که ثبت جهانی است بنابراین همه ادارات و نهادهای اجرایی باید در مناسبت های مختلف برای از این فرش برای دادن کادو استفاده کنند که با خرید آن بسیاری از مشکلات فرارو از جمله فروش برطرف می شود.
وی در عین حال آینده قالی دستبافت کلاردشت را روشن و رو به رشد دانست و گفت : در زمان حاضر از میزان تولیدات فرش دستبافت این منطقه آمار واقعی نداریم اما در حال تهیه آت هستیم.
وی یادآور شد: مسوولان امر می آیند و می روند اما برای رفع چالش های یادشده فرش دستبافت کلاردشت هیج اتفافی نمی افتد امید این که روزی برسد این دغدغه های قالیبافان و موارد دیگر نیز برطرف بشود.
بنا به گزارش مسوولان امر فرش کلاردشت در گذشته به دیگر کشورهای اروپایی، آمریکایی و حوزه خیلج فارس صادر می شد اما اکنون به علت تحریم و نیز گرانی مواد اولیه دیگر رغبتی برای بافندگان فرش در این منطقه باقی نمانده است.
۱۶ رشته صنایع دستی مازندران در حال منسوخ شدن هستند
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت که فرش کلاردشت مهر اصالت که به نظر از ثبت ملی هم بالاتر است دریافت کرده است، مهر اصالت یعنی یک سری از آیتم های رنگرزی دست بافت تار و پود است و باعث افزایش ظرفیت بالای ثبت جهانی شدن فرش این منطقه می شود.
حسین ایزدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: فرش کلاردشت یک هنر بومی و تمام نقشه های آن ذهنی و برگرفته از طبیعت کوهستانی این منطقه است و به عبارتی فرش کلاردشت به دلیل دوام و زمختی که دارد به فرش "خرسک " بیشتر شهرت دارد.
وی با اشاره به آسیب ها و چالش های پیش روی رشته های صنایع دستی در این استان گفت: ۱۶ رشته صنایع دستی در استان در حال منسوخ شدن هستند.
حسین ایزدی روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برخی از این رشته های صنایع دستی مازندران شامل لاک تراشی، حصیر بافی، کوب بافی، گلیج، گلیم، نمدمالی و چادر شب بافی است که وضعیت خوبی ندارند و در حال از بین رفتن هستند.
وی ادامه داد: تعداد رشته های صنایع دستی شناخته شده در کشور ما به تعداد ۲۵۶ رشته است که هنرمندان در هر یک از آنها در نقاط مختلف استان ها مشغول فعالیت هستند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت : از این تعداد رشته صنایع دستی موجود و فعال در کشور ۸۷ رشته در استان مازندران فعال است و هنرمندان در این عرصه فعالیت می کنند.
در زمان حاضر بیش از ۵۰۰ فروشگاه تولیدات صنایع دستی را در مازندران عرضه می کنند و به فروش می رسانند که بنا به اعلام معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان غالب این فروشگاهها عرضه کننده انواع کالا غیر صنایع دستی نیز هستند.
تعداد هنرمندان صنایع دستی دارای پروانه تولید از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران ۱۲ هزار نفر است که از این تعداد حدود هشت هزار نفر فعال و در این عرصه فعالیت می کنند و مابقی افراد صنایع دستی به عنوان شغل ثانویه آنها محسوب می شود.
از ۲۹۰ رشته صنایع دستی مصوب جهانی ۲۵۰ رشته در ایران فعال است و براساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران از این تعداد ۸۷ رشته صنایع دستی در این استان فعال است که ۱۷ رشته صنایع دستی بومی و مخصوص مازندران است.
حصیربافی، نمدمالی، لاک تراشی، کوپ بافی و چادر شب بافی از رشته های صنایع دستی مختص مازندران هستند که هنرمندان در این زمینه به فعالیت می پردازند.
شهرستان کلاردشت با جمعیتی دست کم ۵۰ هزار نفر دارای یک نقطه شهری و ۱۹ نقطه روستایی در غرب مازندران واقع شده است.