به گزارش خبرنگار موسیقی >>ایرنا، هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران به همت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن موسیقی ایران و مشارکت استانداری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن موسیقی استان هرمزگان پنجم تا هشتم اردیبهشت در شهر بندرعباس برگزار می‌شود.
این جشنواره میزبان ۱۰۶ هنرمند در قالب ۳۴ گروه از ۲۲ استان کشور؛ هرمزگان، فارس، مازندران، سیستان و بلوچستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، زنجان، خراسان رضوی، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان، آذربایجان غربی، کرمان، خراسان جنوبی، کرمانشاه، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، لرستان، کردستان، بوشهر، خوزستان و گلستان است.
هرمزگان با ۶ گروه به عنوان میزبان در هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران، حضور دارد و هفت استان کرمان، سیستان و بلوچستان، گیلان، فارس، خراسان رضوی و شمالی و خوزستان با دو گروه شرکت خواهند کرد و دیگر استان‌ها هم هر کدام با یک گروه در این جشنواره حضور دارند که به صورت ۱۲ تک‌نوازی، ۶ دونوازی و مابقی به صورت گروه‌نوازی آثاری را اجرا می‌کنند.
فواد توحیدی پژوهشگر و دبیر هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران درباره رویکردهای این جشنواره به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: زمانی که محمدعلی مرآتی دبیری این جشنواره را برعهده گرفت یک گروه مشورتی تشکیل شد و هر کدام از اعضای این گروه، جمعی از هنرمندان را برای حضور در این جشنواره معرفی کردند، همچنین هفت نفر از پژوهشگران موسیقی نواحی، هنرمندانی را به انجمن موسیقی و دبیرخانه معرفی کردند، بنابراین تعدادی از هنرمندانی که در جدول جشنواره قرار گرفتند نتیجه نظرات این گروه‌های مشورتی هستند، علاوه بر آن تعدادی از هنرمندان و گروه‌ها را با نظر شخصی خود به این رویداد دعوت کردم.
وی گفت: امسال تلاش کردیم هنرمندان جدیدی را در جشنواره موسیقی نواحی دعوت کنیم، هنرمندانی که برای نخستین بار در این رویداد حضور دارند، متاسفانه برخی از هنرمندان کاملا جشنواره‌ای شدند و گمان می‌کنند که هر سال باید دعوت شوند و در این رویداد حضور پیدا کنند و حواشی بسیاری برای دبیری من در جشنواره موسیقی نواحی ایجاد کردند، تخریب و تهدید کردند و هر اقدامی می‌توانستند علیه من انجام دادند تا باز هم در جشنواره حضور داشته باشند اما در مقابل آنان ایستادم.
توحیدی افزود: جشنواره موسیقی نواحی امسال ظرفیت محدودی دارد، اگر هنرمندان هرمزگان و استان میزبان را در نظر نگیریم، حدود ۸۵ هنرمند از ۲۱ استان در این رویداد حضور پیدا کردند، می‌توان گفت که این رویداد تنها تریبون موسیقی نواحی ایران است و اگر رویدادهای دیگری هم در کشور برگزار می‌شود، اکثرا به سمت گونه‌های موسیقی پاپ و تلفیقی سوق پیدا کردند یعنی در جشنواره‌ها و کنسرت‌های موسیقی از سازهای نواحی بهره برده می‌شود اما آثار در گونه تلفیقی اجرا می‌شوند، می‌توان گفت که تنها جشنواره در حوزه موسیقی نواحی، همین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران است و ظرفیت آن هم خیلی محدود است، به همین دلیل همه هنرمندان باید در این رویداد حضور پیدا کنند نه اینکه فقط یکسری هنرمندان تکراری هر سال در آن حضور پیدا کنند.
دبیر هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران درباره اولویت‌های انتخاب هنرمندان برای حضور در این جشنواره اظهارداشت: هنرمندانی که در این جشنواره حضور پیدا کردند، آثارشان باید در حد جشنواره می‌بود، امسال هنرمند متوسط هم نداریم، همه هنرمندان آثارشان در حد عالی است، این هنرمندان اکثرا به دنبال جشنواره نبودند اما متاسفانه در موسیقی نواحی هنرمندانی که پیشکسوت یا حتی میانسال هستند، آشنایی با اینترنت، فضای مجازی و امکان اطلاع از فراخوان را ندارند تا بتوانند در این جشنواره شرکت کنند.
وی خاطرنشان کرد: رویکرد جشنواره موسیقی نواحی با جشنواره موسیقی جوان متفاوت است، در این رویداد هنرمندان جوان در اینترنت جست و جو کرده و از فراخوان مطلع می‌شوند و مشخصاتشان را بارگذاری می‌کنند، به همین دلیل ما در جشنواره موسیقی نواحی باید به سراغ هنرمندان برویم و برای حضور در این رویداد از آنان دعوت کنیم. بر این اساس >>جدولی که امسال برای جشنواره موسیقی نواحی تدوین شده است، قابل دفاع است و هنرمندان در گونه‌های مختلف؛ موسیقی چوپانی، ساربانی، روایی، منظومه‌خوانی، سوگ‌آواها، شادیانه‌ها، موسیقی حماسی، عاشیقی، بخشی و ترکمنی و رنگین کمانی از انواع و گونه‌های مختلف موسیقی نواحی در این رویداد حضور دارند.
>>موضوعی برای بخش پژوهش جشنواره تعیین نشد
توحیدی با اشاره به بخش پژوهش هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران افزود: امسال در بخش پژوهشی هم رویکردمان تغییر کرده است و از حالت رسمی خارج شده است، هیچ موضوعی برای این بخش درنظر گرفته نشده است، همچون دوره اول جشنواره موسیقی نواحی به دبیری محمدرضا درویشی هنرمندان صمیمانه با پژوهشگران درباره موسیقی نواحی صحبت کرده و آثاری را اجرا می‌کنند، در این نشست‌ها آسیب‌شناسی هم از موسیقی نواحی ایران صورت می‌گیرد و چنین نشست‌هایی نتایج خوبی هم خواهد داشت، بحث پژوهش در موسیقی نواحی ایران در سال‌های اخیر آسیب‌هایی را به این گونه موسیقی وارد کرده است، بعضی اوقات پژوهشگران قصد دارند به موسیقی نواحی کمک کنند اما بیشتر به آن آسیب زدند.
دبیر هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران بیان کرد: در بخش جنبی جشنواره، در بوستان‌های صدف، نخل، شهدای شهرداری و آزادشهر بندرعباس، گروه‌ها و هنرمندان موسیقی نواحی حضور پیدا کرده و در میان مردم آثاری را اجرا می‌کنند، به نظرم این بخش، از بخش اصلی مهمتر است، ویژگی موسیقی نواحی این است که هنرمندان در میان مردم آثاری را اجرا کنند نه اینکه به صورت رسمی حضور داشته و آثاری را اجرا کنند، وقتی این گونه موسیقی روی صحنه اجرا می‌شود، از بستر اصلی‌اش جدا شده و هنرمند آن احساس اصلی خود را نخواهد داشت، به عنوان مثال هنرمندی که در مراسم عروسی، آثاری را اجرا می‌کند، مطمئنا آن حس را نمی‌تواند روی صحنه به مخاطب منتقل کند و به همین دلیل بخش مردمی را در نظر گرفتیم تا هنرمندان در میان مردم آثاری را اجرا کنند.
وی اظهارداشت: همچنین در بخش جنبی جشنواره موسیقی نواحی، سازهای موسیقی همچون عود و جفتی که در استان هرمزگان توانایی ساخت آنها وجود دارد، معرفی خواهند شد. تجلیل از مفاخر حوزه موسیقی نواحی نیز از دیگر برنامه‌های این رویداد است.
>>چالش‌های جشنواره هفدهم موسیقی نواحی
توحیدی درباره چالش‌ها و مشکلات برگزاری هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران گفت: فکر نکنم هیچ دوره‌ای به اندازه این دوره برای برگزاری جشنواره موسیقی نواحی با مشکلاتی مواجه بودیم، تقریبا در تمامی دوره‌های گذشته جشنواره در سمت‌های مختلف حضور داشتم، امسال اگر از نظر هزینه بخواهیم جشنواره را بررسی کنیم، هزینه آن پایین‌تر است و هیچ سالی به نظرم بودجه جشنواره انقدر پایین نبوده است.
وی افزود: جشنواره موسیقی نواحی طی ۱۴ دوره به صورت متمرکز در کرمان برگزار می‌شد، دوره‌ای هم در گرگان برگزار شد و دوره شانزدهم جشنواره موسیقی نواحی در پنج منطقه برگزار شد، با تغییرات مدیریتی، زمان جشنواره، استان و رویکردهای آن تغییر کرد و نخستین بار است که جشنواره موسیقی نواحی در استان هرمزگان برگزار می‌شود، این استان هم از نظر تنوع موسیقی، یکی از قطب‌های موسیقی نواحی ایران است و امیدواریم میزبان خوبی برای جشنواره باشد.
این پژوهشگر موسیقی نواحی درباره بازگشت میزبانی استان کرمان از این جشنواره اظهارداشت: در دنیا، برندهای جشنواره‌های بزرگ را تغییر نمی‌دهند، کرمان هم به عنوان برند این جشنواره شناخته شده است، هر جایی نام موسیقی نواحی ایران را بیاورید، ناخودآگاه نام کرمان به ذهن مخاطبان خطور می‌کند، کرمان با امکانات مناسب، تجربه برگزاری جشنواره را در این سال‌ها داشته است، در این شهر نیاز نیست که به دنبال مخاطب برویم.
توحیدی درباره برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در استان‌های متعدد و ایجاد ناهماهنگی‌هایی در این حوزه گفت: باید یک تصمیم جدی درباره این جشنواره گرفته شود و یک استان ثابتی برای آن تعیین و هر سال درباره چگونگی برگزاری جشنواره موسیقی نواحی برنامه‌ریزی کرد، این روند خیلی بهتر است تا به جای اینکه هر سال بخواهیم یک استانی را برای میزبانی جشنواره انتخاب کنیم، تجربه‌ای هم در آن وجود نداشته باشد و مشکلاتی در این زمینه ایجاد شود.
وی با بیان اینکه مخالف برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در پنج منطقه کشور است، اظهارداشت: جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی که سال ۱۴۰۲ در پنج منطقه کشور برگزار شد، موفق نبود، طرحی را ارایه دادم که در هر استان جشنواره موسیقی نواحی برگزار شود، این طرح را در کرمان اجرایی کردیم یعنی علاوه بر جشنواره موسیقی نواحی ایران، جشنواره‌های موسیقی نواحی استان کرمان، جنوب کرمان و روستاهای این استان هم برگزار می‌شوند، اگر استان‌ها به این سمت حرکت کنند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجبار کند که هر استان سالانه جشنواره موسیقی نواحی خود را برگزار کند، پژوهشگران می‌توانند در این جشنواره‌ها شرکت کنند و از نزدیک آثار هنرمندان موسیقی نواحی استان‌ها را رصد کنند و بعد می‌توانیم برگزیده‌های استان‌ها را برای حضور در جشنواره ملی موسیقی نواحی دعوت کنیم.
>>علاقه‌مند کردن نسل جوان به موسیقی نواحی
دبیر هفدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران درباره علاقه‌مندی نسل جوان به این گونه موسیقی گفت: نسل جوان به موسیقی نواحی علاقه‌مند است اما این نوع موسیقی را نمی‌شناسد، مدتی پیش در کیش برای نخستین بار، میان کنسرت‌های پاپ و انواع گونه‌های موسیقی، گروه موسیقی از خراسان دعوت کردم، این گروه آثاری را اجرا کرد و بسیار مورد استقبال مخاطبان و جوانان قرار گرفت و یکی از مخاطبان به من گفت که تعجب کرده است چنین گونه موسیقی هم در ایران وجود دارد، یعنی آنقدر این موسیقی را نشنیده بودند، فراموش کرده بودند که موسیقی نواحی هم در ایران هست.
توحیدی بیان کرد: باید نسل جوان با موسیقی نواحی آشنا شود، متاسفانه رسانه هیچ کمکی در این زمینه نکرده است، تخریب هم کرده است، یعنی حتی یک اثر فاخر هم پخش نکرده، تلویزیون سازها را نشان نمی‌دهد، در این سال‌ها در رابطه با موسیقی نواحی صحبت جدی نشده است و اصلا آشنایی در این زمینه وجود ندارند اما رسانه‌های دیگر در رابطه با انواع دیگر موسیقی، رسانه دارند.
وی افزود: اکنون در ایران همه سازهای گیتار و هنگ‌درام را می‌شناسند اما یکی از سازهای نواحی را نمی‌شناسند، چون سازهای غربی رسانه دارند اما ما رسانه نداریم، تنها رسانه ما همین جشنواره موسیقی نواحی است که یک تعداد محدودی در سال در این رویداد حضور پیدا می‌کنند و مخاطبان با موسیقی نواحی و سازهای آن آشنا می‌شوند، به همین دلیل باید رسانه‌ها به خصوص رسانه ملی در این زمینه اقدامات شایسته‌تری انجام دهند و علاوه بر این جشنواره‌های استانی و روستایی بسیار می‌توانند به شناخت مردم از موسیقی نواحی کمک کنند.
این پژوهشگر موسیقی نواحی اظهارداشت: همچنین موضوع گردشگری موسیقی در این زمینه بسیار مهم است، زمانی که فردی به عنوان گردشگر به استانی سفر می‌کند، باید از موسیقی آن منطقه هم بهره‌مند شود و در این حوزه، هزینه کند، هنرمندان موسیقی نواحی زمانی که درآمد داشته باشند، این گونه موسیقی هم حفظ می‌شود، وقتی موسیقی از بین می‌رود که به نوازنده کیبورد ۱۰ میلیون تومان و به نوازنده سُرنا، یک میلیون تومان دستمزد پرداخت کنند، مسلما، پسر سُرنانواز، سُرنا کار نمی‌کند، کیبورد کار می‌کند، به همین دلیل ما باید از نظر درآمدی و اقتصادی به هنرمندان موسیقی نواحی کمک کنیم، مطمئن باشید آنان هم خودشان موسیقی‌شان را حفظ می‌کنند.
توحیدی درباره راهکارهای برای شناخت و آشنایی مردم با موسیقی نواحی گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث فرهنگی، باید اقداماتی را در این زمینه انجام دهند، یک نهاد در کشور وجود ندارد تا به صورت تخصصی در حوزه موسیقی نواحی ایران فعالیت کند، هنرمندان این گونه موسیقی هیچ پاتوقی ندارند تا نظرات و ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند، ما پژوهشگران همه برای خودمان ارتش تک‌نفره هستیم، یکدیگر را نمی‌بینیم و روش تحقیق‌هایمان را به اشتراک نمی‌گذاریم و از تجربیات هم بهره نمی‌بریم، هر کس هر کاری می‌تواند و می‌داند انجام می‌دهد، نهادی باید باشد تا ما دور هم جمع بشویم و از تجربیات هم بهره ببریم و آنها را به اشتراک بگذاریم.
وی افزود: هنرمندان موسیقی نواحی اگر بتوانند در پاتوقی یکدیگر را ببینند، خیلی مهم است، در جشنواره موسیقی نواحی، سالی حداکثر یکصد هنرمند، البته بیشتر این تعداد هم متعلق به تعداد افراد آن منطقه است، گردهم می‌آیند، ظرفیت برای حضور این تعداد هنرمند کم است، چندین هزار هنرمند موسیقی نواحی در کشور فعالیت می‌کنند، باید یک نهادی باشد تا این هنرمندان و پژوهشگران به صورت مدام با یکدیگر در تعامل باشند، با هم صحبت کنند، اگر نقدی وجود دارد، نقد شفاف و منصفانه باشد، نه اینکه یک جشنواره بخواهد برگزار شود، افرادی که در عمرم نام آنان را نشنیدم و در حوزه موسیقی نواحی شاخص نیستند، هر چه بخواهند، در این رابطه بنویسند و بعد با تکبر صحبت کنند که این جشنواره فلان است، این جشنواره در زمان آقای درویشی آن گونه بود و اکنون به کجا رسیده است.
دبیر هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران بیان کرد: زمان آقای درویشی گذشت، زمان او ده‌ها هنرمند نخبه و رنگین کمانی از بزرگان موسیقی نواحی ایران داشتیم که اکنون یکی از آنان وجود ندارند، دیگر هنرمندانی همچون حاج قربان سلیمانی، غلامعلی پورعطایی، شیرمحمد اسپندار، نورمحمد دُرپور، ماشاءالله بامری و یوسف سلیمی وجود ندارد، اکنون جنس موسیقی نواحی تغییر کرده و بکر بودن خود را از دست داده است و این ارتباطی به دبیر جشنواره ندارد.
توحیدی اظهارداشت: جشنواره از نظر فعالیت‌های ستادی، امکانات و اجرای موسیقی از دوره گذشته بهتر است و از هر لحاظ پیشرفت کرده است اما اینکه اصل قضیه افت کرده است ارتباطی با مسئولان جشنواره ندارد، وقتی سطح هنرمندان موسیقی نواحی از عالی به متوسط رسیده است، چند سال دیگر هم اگر اقدامی برای بهبود آن انجام ندهیم، از متوسط هم پایین‌تر می‌رود، اکنون بضاعت در موسیقی نواحی همین است، هنرمندانی که در این رویداد حضور پیدا می‌کنند، بهترین‌ها هستند، اگر کسی فکر می‌کند بهتر از این هنرمندان ساز می‌زند، ساز بزند و اگر کسی فکر می‌کند بهتر از این هنرمندان است، آثارش را برایم ارسال کند، در خدمتش هستم.