اطلاعیه‌ها و تذکرات مربوط به جلوگیری از آتش زدن زمین‌های کشاورزی از روزها قبل از برداشت محصول توسط مدیریت جهاد کشاورزی، حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و سازمان‌های مردم نهاد به صورت گسترده منتشر می‌شود ولی متاسفانه توجهی نمی‌شود و باز هم دود ناشی از آتش زدن زمین‌های کشاورزی پس از برداشت محصول گندم و کلزا فضا را آلوده می‌کند.
لایه‌های سیاه باقی‌مانده کاه و کلش با وزش هر باد خانه‌های اطراف را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اجازه نفس کشیدن را به مردم نمی‌دهند.
پخش پسماند محصولات و کاه و کلش کشاورزی در هوا، جای خالی فرهنگ برداشت محصول را به رخ می‌کشد و مشکلات زیادی برای تنفس مردم ایجاد می‌کند.
مشکلاتی که بر آلودگی و گرمای هوا نیز چیره شده و سیاهی برگ‌های کوچک در خیابان‌ها و فضای شهر مستولی شده است.
>>مضرات آتش زدن بقایای محصولات
به گفته رییس اداره محیط زیست شهرستان دزفول، سوزاندن کاه و کلش علاوه بر آسیب جدی به زمین، مسایل زیست محیطی فراوانی را در پی دارد.
مسعود نوری‌پور، افزایش عملکرد محصول، افزایش مواد آلی خاک، کاهش شوری خاک، کاهش درجه حرارت سطح زمین، کاهش فرسایش بادی و خاکی، افزایش نفوذ پذیری و رطوبت خاک و افزایش بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی را تنها بخشی از مزایای نسوزاندن کاه و کلش و بقایای محصولات کشاورزی عنوان کرد و گفت: آلودگی زیست محیطی، تهدید سلامت عمومی، مرگ گونه های جانوری، کاهش عملکرد زمین های کشاورزی پس از چند سال، کاهش مواد آلی خاک، افزایش مصرف کود، کاهش نفوذ پذیری خاک و از بین رفتن میکرو اورگانیسم ها از جمله مضرات سوزاندن کاه و کلش و وارد کردن تنش حرارتی به زمین های کشاورزی است.
وی با بیان اینکه آتش زدن برخی زمین‌های کشاورزی بدون توجه به امکان سرایت آتش به سایر مزارع آغاز شده است، ادامه داد: سرایت آتش به جنگل‌ها و مراتع ناشی از سوزاندن بقایای کاه و کلش از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی و دست کاشت، آسیب به برخی تاسیسات شهری و تلف شدن گونه های جانوری را در پی داشته است.
به گفته وی، هرگونه سرایت آتش به اراضی ملی و طبیعی خسارت‌های سنگینی به محیط زیست وارد می‌کند و با وجود اینکه سرایت آتش به اراضی ملی منابع طبیعی تنها از مزارع همجوار نیست بلکه در مواردی آتش مزارعی که ۲ کیلومتر با اراضی ملی فاصله داشتند نیز به این مناطق سرایت کرده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول با بیان اینکه قوانین متعددی برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در کشور به تصویب رسیده است، بیان کرد: اصل ۵۰ قانون اساسی حفاظت از محیط زیست را وظیفه ای عمومی تلقی و فعالیت هایی که به آلودگی و یا تخریب محیط زیست منجر شود را ممنوع کرده است.
وی ادامه داد: قانون هوای پاک، حفاظت از خاک، مدیریت پسماند، مجازات اسلامی و قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع از جمله قوانینی است که به صراحت آسیب زدن به محیط زیست و آلودگی هوا ناشی از آتش زدن کاه و کلش در آن بیان و مجازات هایی را نیز در نظر گرفته است.
به گفته نوری‌پور، بر اساس این قوانین آتش زدن کاه و کلش مجازات‌هایی از جریمه نقدی تا حبس را شامل می‌شود البته دستگاه‌های متولی هیچ وقت به دنبال برخورد قضایی با کشاورزان نیستند و رویکرد آنها تعامل با کشاورزان و بهره گیری از دانش روز برای جلوگیری از آتش زدن مزارع است.
وی ادامه داد: آتش زدن زمین‌های کشاورزی در نقاط مختلف دزفول شیوع یافته است؛ اگرچه بارها در این خصوص تذکرات لازم داده شده ولی هیچ اقدام درستی نشده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست دزفول با تاکید بر اینکه برای مدیریت پسماند مزارع دیم باید توسط مرکز تحقیقات کشاورزی چاره اندیشی شود، گفت: نشست‌های بی‌شماری برای موضوع آتش سوزی بقایای کشاورزی برگزار شده که اکنون باید دید انتقال مفاهیم برای کشاورزان انجام شده و برنامه توجیهی برگزار شده است یا خیر.
>>آتش سوزی کاه و کلش جرم است/ ۲ هزار هکتار از اراضی منابع طبیعی دزفول سال گذشته در آتش سوخت
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دزفول نیز در این باره گفت: سرایت آتش ناشی از سوزاندن کاه و کلش به زمین های ملی و کشاورزی همجوار بر اساس قانون مجازات اسلامی جرم و پرداخت خسارت توسط کشاورز متخلف نیز ضروری است.
محمد شفیعی زاده دلیل عنوان شده از سوی کشاورزان برای آتش زدن کاه و کلش را آماده سازی سریع زمین های کشاورزی برای کشت دوم عنوان کرد و افزود: این در حالی است که براساس ارزیابی و مطالعه‌های دقیق علمی آتش زدن کاه و کلش باعث کاهش بازدهی محصول می‌شود در واقع ظرفیت‌های علمی، صنعتی و تحقیقاتی شهرستان دزفول به منظور آماده سازی سریع زمین کشاورزی باید به کار گرفته شوند تا بهترین راهکار و ماشین آلات خاص این موضوع به کشاورزان معرفی شود.
به گفته رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دزفول، قبلا حدود ۲ هزارتن کلزا در دزفول کشت می‌شد که اکنون کشت این محصول توسعه یافته ولی برای برداشت آن هیچ برنامه‌ای تدارک دیده نشده است.
وی با بیان اینکه آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی عمدتا در جنوب شهرستان رخ می‌داد ولی اخیرا این موضوع در همه نقاط دیده می‌شود، افزود: سال گذشته ۲هزار هکتار آتش سوزی در اراضی منابع طبیعی شهرستان رخ داد که ۵۶۰ هکتار در مرتع و یکهزار و ۴۴۰ هکتار مربوط به دیمزارها بود.
شفیعی‌زاده با تاکید بر اینکه ۶۰ درصد این آتش سوزی‌ها مربوط به بقایای کلزا بود، ادامه داد: هیچ راهکاری به کشاورزان معرفی نشده تا جایگزین کنند از این رو آتش زدن بقایای محصولات خیلی عادی شده است.
به اعتقاد رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دزفول، سال گذشته نزدیک بود چند دامداری به واسطه آتش سوزی بقایای کشاورزی دچار آتش‌سوزی شوند زیرا آتشی که در دل زمین روشن می‌شود قابل کنترل نیست.
لزوم کاهش هزینه‌های آماذه سازی زمین برای نسوزاندن بقابای محصولات
در این بین کشاورزان نیز از سوزاندن زمین‌ها خسته شده اند به طوری که امیر زیستی‌نژاد یکی از اعضای اتاق اصناف کشاورزی دزفول گفت: کشاورز برای اینکه بتواند تمام مراحل را به صورت ایده آل و مطابق محیط زیست پیش ببرد ادوات لازم را ندارد؛ در واقع هزینه‌ها اجازه نمی‌دهد کشاورز بتواند از ادوات موردنیاز به خوبی استفاده کند.
وی تاکید کرد: اگر شرایط فراهم باشد نیازی به آتش زدن زمین نیست و کشاورز هیچگاه اقدام به آتش زدن زمین نمی‌کند.
ناصر نظرزاده، یکی دیگر از اعضای اتاق اصناف کشاورزی دزفول نیز گفت: کشاورزان در تلاش هستند هیچگونه آسیبی از طرف آنها به همشهریان و محیط زیست وارد نشود؛ کشاورزان قصدی برای خسارت به زمینی که مورد استفاده خودشان است، ندارند زیرا خودشان نیز دچار خسارت می‌شوند.
وی به برگزاری نشست‌های مختلف برای جلوگیری از آتش زدن بقایای کشاورزی اشاره کرد و افزود: توفیقات زیادی در این خصوص حاصل شده و اکنون فقط چند درصد از بقایای زمین‌ها توسط کشاورزان آتش زده می‌شوند.
به گفته نظرزاده، تمام ذخایر خاک با آتش سوزی از بین می‌رود؛ برخی کشاورزان نه از روی خیره سری بلکه از روی ناچاری اقدام به آتش زدن زمین می‌کنند.
وی بر ضرورت جلوگیری از آتش سوزی بقایای مزارع کشاورزی تاکید کرد و خواستار همکاری سایر نهادها برای فرهنگ سازی در این خصوص و ارایه راهکار برای کشاورزان شد تا آتش سوزی به صفر برسد.
اجرای برنامه‌های ترویجی برای جلوگیری از آتش زدن بقایای محصولات
مدیر جهاد کشاورزی دزفول نیز به اجرای برنامه‌های گسترده ترویجی در خصوص جلوگیری از آتش زدن بقایای محصولات اشاره کرد و گفت: اتاق اصناف کشاورزی، شرکت زراعی باغی و اداره آموزش و ترویج نیز آموزش‌های زیادی در این خصوص برگزار کرده و در آینده نیز نشست‌های تخصصی برگزار خواهد شد.
بهروز قمرزاده افزود: افزایش تولید جز با اجرایی کردن دستاوردها و توصیه‌های علمی مراکز تحقیقات کشاورزی در مزارع و باغات ممکن نیست.
وی وجود خاک حاصلخیز را لازمه جهش تولید در بخش کشاورزی دانست و ادامه داد: حفظ کاه و کلش و برگرداندن آن به خاک از جمله حلقه‌های مفقوده کشاورزی است که اجرای آن نقش موثری در حاصلخیزی خاک دارد.
مدیر جهاد کشاورزی دزفول بیان کرد: بسیاری از کشاورزان دزفول آگاهی لازم را نسبت به مضرات سواندن کاه و کلش دارند و برگزاری چنین دوره‌هایی یادآوری و تاکید مجدد بر جلوگیری از سوزاندن کاه و کلش است.
دیدگاه علمی درخصوص آتش زدن بقایای محصولات
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد دزفول نیز گفت: بقایای گیاهی در بخش کشاورزی شامل بقایای محصولاتی مانند گندم، شبدر، ذرت، ماش، برنج و نیشکر می‌شود و به دلیل اینکه در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توانند به عنوان منابع درآمدی کشاورزی محسوب شوند ولی آتش زدن آنها علاوه بر خسارت به زمین، این درآمد را نیز از بین می‌برد.
سید رضا اشرفی زاده با بیان اینکه هر مزرعه با عملکرد خوب گندم در هر هکتار حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم کاه دارد، افزود: کاه و کلش گندم در تهران و اصفهان قیمت گذاری و خرید و فروش می‌شود و این مزیت برای سایر بقایای کشاورزی نیز وجود دارد.
وی سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع را راحت ترین و پرخسارت‌ترین روش مدیریت این بقایا دانست و ادامه داد: خرد کردن بقایا با استفاده از ریشه خرد کن، چرای دام برای بقایای ماش و ذرت، دیسک زدن مرتب بقایا، استفاده از گاو آهن برای بقایای ذرت و برنج و استفاده از روش کاشت مستقیم از جمله اقدام‌های جایگزین آتش زدن کاه و کلش است.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات صفی آباد گفت: آلودگی محیط زیست، افزایش گازهای گلخانه ای، از بین رفتن عناصر غذایی موثر در تقویت خاک، کاهش ریز حشرات و کرم‌های خاکی، خشک شدن سطح خاک، کاهش حاصلخیزی خاک و همچنین آسیب پذیری زمین در برابر آفات، خشکی و تنش‌های دمایی از جمله آسیب‌های ناشی از آتش زدن بقایای کشاورزی است.
انتظار می‌رود با توجه به موارد کارشناسی مطرح شده، هم هزینه‌های کشاورزان برای کشت مسقیم محصولات به منظور نسوزاندن بقایای محصولات کاهش یابد هم کشاورزان همت و انگیزه لازم را برای این کار داشته باشند تا از این رهگذر شاهد بهبود وضعیت خاک اراضی کشاورزی و همچنین افزایش راندمان تولید و جلوگیری از وارد آمدن آسیب به محیط زیست باشیم.
>>به گزارش ایرنا سالانه ۹۰ هزار هکتار زمین در دزفول کشت می‌شود که ۶۵ هزار هکتار آن آبی و ۲۵ هزار هکتار، دیم است؛ همچنین ۲۲۰ هکتار گلخانه در دزفول وجود دارد که ۱۸۵ هکتار آن به کاشت گل و گیاه زینتی، تولید نشا و همچنین کشت سبزی و صیفی اختصاص یافته است.
کل محصولات تولیدات کشاورزی و دامی شهرستان دزفول سالانه بیش از ۲.۵ میلیون تن است.