سیدمهدی طالقانی در گفت وگو با خبرنگار کتاب ایرنا اظهار کرد: در آستانه برگزاری سی‌وششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید بپذیریم که ساختار نمایشگاه متناسب با نیازهای ۳۶ سال قبل طراحی و بر اساس واقعیت‌های آن روزها برنامه‌ریزی شده است که کتاب‌فروشی‌ها به گستردگی امروز وجود نداشتند و ناشران محدودیت‌های متعددی برای توزیع کتاب داشتند. در دهه ۶۰ روش‌های دسترسی به مخاطبان کاملا متفاوت بود.
وی افزود: در این سال‌ها ابعاد مختلف در حوزه نشر تغییر کرده است، در حالی که پایه و اصول و شیوه برگزاری نمایشگاه هنوز بر اساس شرایطی است که ۴۰ سال قبل برنامه‌ریزی شده است. دهه ۶۰ ساختاری به عنوان سایت وجود نداشت و فروش مجازی ممکن نبود، اساسنامه نمایشگاه کتاب، براساس امکانات دهه ۶۰ نوشته شده است اما در سال ۱۴۰۴ همچنان بر اساس آن فعالیت می‌کنیم.
مدیر کتابفروشی «زیتون» تاکید کرد: البته باید توجه داشت همه ساله انتقادهایی به شکل برگزاری نمایشگاه مطرح بود و گاهی تغییراتی ساده‌تر در روند برگزاری آن انجام شد. مسائلی مانند محل برگزاری نمایشگاه که چند سال در سئول، شهر آفتاب و مصلی امام خمینی(ره) برگزار شد. مساله محل برگزاری نمایشگاه کتاب و چرایی انتخاب مصلی برای آن، هنوز به شکل ریشه‌ای حل نشده است. مساله دیگر شیوه پرداخت یارانه است که پیش از این به شکل بُن کاغذی بود و حالا در فضای مجازی اتفاق می‌افتد. علاوه بر مسائل ساده‌ای که مطرح شد، متولیان برگزاری نمایشگاه کتاب باید به‌روزرسانی کاملا جدی در شیوه برگزاری آن داشته باشند.
به جای اصلاح مشکلات حضور کتابفروشان در بخش مجازی صورت مساله را پاک کردند
حذف کتابفروشان از نمایشگاه کتاب چه اثری بر فعالیت آنها دارد؟
طالقانی گفت: ما در حوزه نشر پازل‌هایی داریم که اگر در کنار هم نباشند به هم ضربه می‌زنند. ما می‌دانیم که ناشر متولی آماده‌سازی و تولید کتاب است و افرادی واسطه هستند و کتاب را از ناشر به کتابفروشی منتقل می‌کنند و کتابفروشی حلقه آخری است که کتاب‌های ناشران را به دست مخاطب می‌رساند. هر چند سال یکبار تصمیم‌هایی این نظم را برهم می‌زند، به دلیل شرایط اقتصادی، ساختار نشر و کتاب نحیف شده است و فعالان در این حوزه ناخودآگاه به فهم و جایگاه هم تجاوز می‌کنند و حتی برای حفظ بقای خود، به سهم دیگران دست‌اندازی می‌کنند.
ساختار نشر و کتاب نحیف شده است و فعالان در این حوزه ناخودآگاه به فهم و جایگاه هم تجاوز می‌کنند
به گفته وی در یکسری از شهرها تعداد و تنوع کتاب‌فروشی‌ها بالا است و افراد به راحتی می‌توانند کتابی را که در نظر دارند از کتابفروشی تهیه کنند، ناشر نباید برای مخاطبان این شهرها کتاب بفرستد. اما در برخی از شهرها به دلیل شرایط منطقه، امکان افزایش تعداد کتاب‌فروشی‌ها نیست، بنابراین بخشی از نیاز مشتریان تامین نمی‌شود. در آن شهر نیاز داریم با استفاده از ابزار جدید و فروش مجازی دسترسی مخاطب به کتاب را ممکن کند.
مدیر کتابفروشی «زیتون» ادامه داد: نمایشگاه کتابی که ۴۰ سال قبل برگزار می‌شد، کاملا حضوری و با توجه به نیاز روز توجیه‌پذیر و الزامی بود، اما نیاز مخاطب و امکانات امروز، فعالیت نمایشگاه در بخش مجازی را ضروری می‌کند. از طرفی باید توجه داشت ساختار نمایشگاه که بر اساس ساختار ۴۰ سال قبل طراحی شده است امروزه به شکل سلیقه‌ای مدیریت می‌شود. دو سال قبل تصمیم گرفتند در برگزاری بخش مجازی نمایشگاه تغییراتی متناسب با نیاز روز مخاطب ایجاد شود و کتابفروشان در آن فعال شدند. اجرای این دیدگاه مشکلاتی به همراه داشت اما جای اصلاح و حل کردن مشکلات، صورت مساله را پاک کردند و امروز با حذف کتابفروشان از بخش مجازی نمایشگاه به آنها آسیب می‌زنند.
در نمایشگاه کتاب تهران بیشترین حجم گردش اقتصادی اتفاق می‌افتد
پیش از این هدف از فعالیت کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه را انتقال بدون مشکل فروش نمایشگاه به این بخش اعلام کرده بودند تا نمایشگاه کتاب تهران شکل فرهنگی به خود بگیرد. آیا این رویکرد در ایران قابل اجرا است؟
طالقانی در پاسخ به این سوال گفت: همواره در میان فعالان حوزه کتاب و نشر اعتراض بود که این رویداد نمایشگاه است یا فروشگاه؟ آیا ناشران در آن حق فروش مستقیم دارند؟ به نظر من اگر در اصفهان تعداد کتابفروشی بالا است و مخاطبان می‌توانند هر کتابی را بخواهند در کتاب‌فروشی‌های شهر پیدا کنند چه دلیل دارد که ناشر در طول ۱۱ روز برگزاری نمایشگاه کتاب، خودش مستقیم به مخاطب اصفهان کتاب بفروشد؟ اینجا کتابفروش متضرر می‌شود و نمی‌پذیرد از طرح‌های دیگر استفاده کند، زیرا در نمایشگاه کتاب تهران بیشترین حجم گردش اقتصادی اتفاق می‌افتد.
چه اشکالی دارد که کارگروه مرکزی تشکیل شود و ناشران و کتابفروشان در آن مذاکره کنند؟وی افزود: اساس برنامه‌ریزی برای نمایشگاه کتاب تهران، جای اینکه به نفع بدنه نشر باشد، فقط به نفع قسمتی از نشر است. سال‌های قبل شرایط اقتصادی کتابفروشان تا این اندازه شکننده نبود و می‌توانستند این مسائل را تحمل کنند اما در شرایط روز کتابفروشان نمی‌توانند این رویکرد را تحمل کنند.
این کتابفروش تاکید کرد: اگر من یک تصمیم‌گیرنده ارشد بودم نمایشگاه کتاب را به شکلی برنامه‌ریزی می‌کردم که هم ناشر بتواند از آن استفاده کند و هم کتابفروش. ناشر جای اینکه خودش مستقیم کتاب را برای مخاطب ارسال کند اجازه بدهد تا کتابفروشان به نمایندگی از او این اقدام را انجام بدهد. چه اشکالی دارد که کارگروه مرکزی تشکیل شود و ناشران و کتابفروشان در آن مذاکره کنند؟
مخاطبان امکان دسترسی به کتاب ارزان داشتند
حضور کتابفروشان در نمایشگاه چه تاثیری بر چرخه نشر دارد؟
در روند فعال بودن کتابفروشان در نمایشگاه، آنها می‌توانند کتاب‌هایی را که سال‌ها پیش از ناشر خریدند و در فروشگاهشان رسوب کرده است، بفروشند
طالقانی تصریح کرد: کتابفروش کالای ناشر را می‌فروشد، زیرا خودش تولید ندارد. اگر کتابفروشان در نمایشگاه حضور نداشته باشند، همه نقدینگی این رویداد به ناشران می‌رسد، اما چرا کتابفروشان سهمی از آن نداشته باشند؟ ساختار نمایشگاه باید به شکلی باشد که کتابفروش توان ارائه کتاب را داشته باشد و در روند کوتاه‌تر بدهی خود به ناشر را پرداخت کند. در روند فعال بودن کتابفروشان در نمایشگاه، آنها می‌توانند کتاب‌هایی را که سال‌ها پیش از ناشر خریدند و در فروشگاهشان رسوب کرده است، بفروشند؛ در این روند مخاطب هم که کتابی ارزان‌تر از متوسط بازار به دست می‌آورد راضی بود.
وی افزود: از طرفی طبیعی است که مشکلاتی برای برگزارکنندگان به همراه داشته باشد زیرا ممکن است کتاب‌هایی در سامانه نمایشگاه ارائه شود که شابک‌های مشترک و قیمت‌های متفاوت داشته باشند و موجودی واقعی کتابفروش با آنچه ثبت شده هماهنگ نباشد. من وقتی سال اول در این رویداد شرکت کردم، متوجه شدم که باید در نحوه بارگذاری اطلاعات در سامانه تغییراتی ایجاد کنم تا با مشکلی مواجه نشوم و حجم اصلی فروش را داشته باشم، در این صورت کتابفروش می‌تواند همراه ناشر درباره نمایشگاه هم‌فکری کند.
خاموشی چراغ یک کتابفروش به معنی خاموشی یک ناشر است
به نظر شما چگونه می‌توان نمایشگاه کتابی متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی امروز برگزار کرد؟
مدیر کتابفروشی «زیتون» تاکید کرد: ناشران می‌توانند در نظر داشته باشند که کتابفروشان در طول سال، کالای آنها را معرفی می‌کنند و می‌فروشند این در حالی است که تا به حال ندیدم ناشری در نمایشگاه کتاب برای کتابفروشی تبلیغ کند یا حتی به مخاطبان خود اعلام کند که یک کتابفروشی به عنوان نماینده او در یک شهر فعال است. اگر فروش به کتابفروشان سپرده شود، از بار فعالیت‌های ناشر کاسته می‌شود، زیرا شرکت در بخش مجازی نمایشگاه نیازمند آماده‌سازی کتاب برای پست، بسته‌بندی و ارسال است.
وی افزود: اگر ریل‌گذاری وزارت فرهنگ و ارشاد درست نباشد و باعث از بین رفتن حلقه‌هایی از نشر شود، این مساله گریبان دیگر حلقه‌ها را هم خواهد گرفت. اگر امروز چراغ یک کتابفروشی خاموش شود باید منتظر باشیم که چراغ یک نشر هم خاموش شود.