به گزارش >>همشهری آنلاین مدیر عامل آب منطقه‌ای آذربایجان غربی به همشهری می‌گوید که این پدیده واکنش طبیعی زمین است و پیش از این هم تکرار شده‌بود. علی بیت‌اللهی، مشاور رئیس سازمان محیط زیست در امور آب و فرونشست زمین نیز معتقد است براساس مختصات محل گودال، نقطه مذکور محل وجود گودال بزرگتری در قبل بوده و پدیده تازه‌ای در نوار ساحلی غرب دریاچه ارومیه محسوب نمی‌شود.
واکنش طبیعی زمین
پیدا شدن گودال آب در بستر >>دریاچه ارومیه عجیب و مرموز به نظر می‌رسد، اما مدیرعامل آب منطقه‌ای >>آذربایجان غربی، کشف گودال عجیب و مرموز در بستر دریاچه ارومیه را واکنش طبیعی زمین که پیش از این هم تکرار شده‌بود، می‌داند. مجید رستگاری به همشهری می‌گوید: «این گودال، ظهور چشمه‌های جدید آب زیرزمینی و موضوعی تکراری است. پیش از این هم شاهد گودال‌هایی که در اثر فعل و انفعالات زمین ایجاد می‌شود و چشمه‌هایی از دل آن می‌جوشد در بستر دریاچه ارومیه بوده‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «این فعل و انفعالات در بستر دریاچه ارومیه با وسعت ۵۰ هزار کیلومتر مربع کاملا طبیعی است و در نقاط مختلف دریاچه و پیرامون دریاچه شاهد این گودال‌ها بوده‌ایم.»
رستگاری معتقد است تا قبل از خشک شدن دریاچه ارومیه هم این اتفاقات طبیعی در حال انجام بوده و با خشک شدن بستر دریاچه گودال‌ها کاملا دیده می‌شود.
مدیر عامل آب منطقه‌ای آذربایجان غربی می‌افزاید: «در سال ۱۳۷۳ که وضعیت دریاچه بحرانی‌تر از امروز بود، یکی از اهالی چنینی گوالی را دیده بود و مواردی را مطرح می‌کرد که کاملا شبیه همین گودال است.»
با اینکه به گفته مدیر آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، شکل‌گیری گودال پیش از این هم در بستر دریاچه ارومیه اتفاق افتاده‌بود، اما حالت پاششی نهشته‌های (رسوبات یا ته‌نشست) اطراف گودال، احتمال وجود انفجار گاز یا بخار در زمان تشکیل اولیه آن را مطرح می‌سازد و بیراه نیست اگر به آن مرموز و عجیب بگوییم. پاششی که در اثر تجمع گاز و بخار آب در زیر لایه‌های لجنی به صورت انفجاری ظهور پیدا کرده است؛ درست مثل گل‌فشان‌هایی استان گلستان و سیستان و بلوچستان.
رستگاری با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه در پست‌ترین قسمت حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده است، ادامه می‌دهد: «آب‌های زیرزمینی گاهی در مسیر خود به سنگ‌های آذرین برخورد کرده و پس از داغ شدن با فشار به صورت چشمه‌های آب داغ به سطح زمین راه پیدا می‌کنند و وجود چشمه‌های آبگرم در حاشیه و اطراف دریاچه موید این موضوع است.»
گودال مرموز کجاست؟
گودال مرموز در نوار ساحلی جنوب‌غربی دریاچه ارومیه، نزدیک جاده ارومیه به مهاباد و در نزدیکی روستای شیرین‌بولاغ تشکیل شده‌است. گودال تا دریاچه حدود ۷۰۰متر فاصله دارد. مشاور رئیس سازمان محیط زیست در امور آب و فرونشست زمین به همشهری می‌گوید: «تاریخ دقیق شکل‌گیری این پدیده مشخص نیست. براساس تخمین از روی قد فردی که کلیپ را منتشر کرده و در گودال در حال شناست به صورت تقریبی و تخمینی، قطر گودال حدود ۱۴ متر تخمین زده و مساحت گودل با توجه به قطر گودال اصلی بدون احتساب لبه های کناری آب حدود ۶۰ متر مربع برآورد شد.»
علی بیت‌اللهی ادامه می‌دهد: «حالت پاششی نهشته‌های سطحی در اطراف گودال دلالت بر تجمع گاز یا بخار و شکل انفجاری محدود و کوچک اولیه در بدو تشکیل گودال دارد. نگاهی به دیوار جانبی نهشته‌های سحطی گودال تصوری از ضخامت نهشته‌ها را به ما می‌دهد.»
گودال زیر دریاچه
تا قبل از اینکه سایه شوم خشکی بر دریاچه ارومیه سنگینی کند، این پدیده‌های طبیعی زمین نه مرموز بود و نه عجیب. اتفاقی بود که با رخ دادنش آب از آب دریاچه تکان نمی‌خورد، اما حالا با خشکی بستر دریاچه، این اتفاقات طبیعی زمین نه تنها به چشم می‌آید، بلکه باعث شگفتی هم می‌شود.
مشاور رئیس سازمان محیط زیست در امور آب و فرونشست زمین در این باره می‌گوید: «براساس مختصات محل گودال و بررسی تصاویر قدیمی مشخص می شود که نقطه مذکور در زمان قبل کاهش آب دریاچه در زیر آب بوده. با پسروی آب دریاچه، محیط ساحلی را نهشته‌های نمکی فرا می‌گیرد که به مرور بر ضخامت آنها نیز افزوده می‌شود. همچنین این نکته نیز حائز اهمیت است که زهکش آب‌های زراعی در این ناحیه نیز به سوی ساحل دریاچه بوده است.»
علی بیت‌اللهی در تحلیل ارتباط محل گودال با آب زهکشی اراضی زراعی می‌گوید: «از سمت خشکی، رگاب زهکشی (نشست آب در جریان رو به بالا در کانال یا سد) از خط ساحل تا محل مظهر زیر نهشته‌های نمکی و به صورت رگاب زیر سطحی است که ارتباط محل گودال را با آب زهکشی اراضی زراعی غربی نشان می‌دهد و از محل گودال، رگه‌های آب در سطح جریان پیدا می‌کنند. احتمالا به دلیل ضخامت زیاد نهشته‌های سطحی امکان ادامه جریان در عمق نیست و تجمع آب رگاب منجر به بالا آمدگی آب در محل گودال و ادامه جریان آن در سطح می‌شود.»
مسیر کانال آب از سمت دریاچه سد حسنلو به سمت روستای شیرین بولاغ ادامه یافته و اراضی بین نوار ساحل و مسیر کانال را پوشش می‌دهد. این مسیر در شمال روستای شیرین بلاغ تمام و آب کانال در مسیری رو به سوی ساحل (به سمت شرق) جریان پیدا می‌کند. بیت‌اللهی می‌گوید: «احتمالا بخشی از آب ظاهر شده در گودال، از همین طریق به گودال جریان پیدا می‌کند. با توجه به مسیر کانال و سمت و سوی زهکش آب های زراعی ارتباط آب گودال با آب زراعی قابل استنباط است، اما این امر عدم ارتباط آب چشمه‌های قدیمی را با محل گودال منتفی نمی‌کند.»
او به یک تصویر ماهواره‌ای در دسامبر سال ۲۰۲۲ استناد می‌کند و ادامه می‌دهد: «در محل و محدوده تقریبی گودال مذکور، محدوده آبی وسیع‌تر در میان نهشته‌های نمکی اطراف با قطر حدود ۴۰۰ متر قابل مشاهده است. می‌توان استدلال کرد که محل تشکیل گودال کنونی، محل وجود گودال بزرگتری در قبل نیز بوده و این پدیده تازه‌ای در نوار ساحلی غرب دریاچه ارومیه نیست.»
۲ استدلال درباره گرمای آب گودال
علی بیت‌اللهی، مشاور رئیس سازمان محیط زیست در امور آب و فرونشست زمین: از دیدگاه من در اثر نفوذ آب سطحی به زیر نهشته‌ها ساحلی تا محل گودال در فاصله حدود ۳۰۰ متری و نیز وجود گازهای حاصل از تجزیه مواد و نهشته‌های آلی و رسوبی، آب زیرسطحی گرم و در اثر متصاد شدن گاز و یا بخار، فشار به نهشته‌های نازک سطحی بیشتر بوده که موجب پخش شدگی نهشته ها به اطراف گودال می‌شود. معدن سنگ‌آهن شیرین بولاغ در فاصله ۳۵۰۰ متر از محل گودال و در اتفاعات غربی دریاچه و گودال می‌تواند معرف فعالیت‌های آذرین و وجود پتانسیل شکل‌گیری آب‌های گرم در منطقه باشد. با این حال از نظر من، استدلال قبلی محتمل‌تر است.