>>به گزارش >>همشهری آنلاین، این آمار، بهانه‌ای شد تا برنامه تلویزیون اینترنتی روزنامه همشهری با عنوان «تنش آبی در ۲۲ استان» در روز سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت با حضور علی سیدزاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و ستاره حجتی، روزنامه‌نگار حوزه آب به این موضوع اختصاص داشته باشد.
کشور در سال آبی جاری (از ابتدای مهر سال ۱۴۰۳ تا ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴) با میانگین بارندگی ۱۳۰.۷ میلی‌متر روبه‌رو بوده است. این آمار را مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در ابتدای برنامه تلویزیونی ارائه می‌کند و می‌گوید: «این عدد در دوره بلندمدت ۲۱۶ میلی‌متر است و نسبت به آن از نظر عددی ۸۶ میلی‌متر یعنی حدود ۴۰ درصد کاهش بارندگی داریم.»
علی سیدزاده به نکته دیگری هم اشاره می‌کند و آن، رسیدن به پیک دمایی زودتر از شروع تابستان است. او می‌افزاید: «در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ میانگین دمای کشور ۲.۶ درجه سلسیوس از میانگین مدت مشابه گذشته بیشتر بود. اکثر استان‌های کشور با افزایش میانگین دما مواجه شده‌اند و حتی در برخی استان‌ها مانند البرز، ایلام، قزوین، زنجان، اردبیل، آذربایجان شرقی و تهران بیش از ۴ درجه سلسیوس افزایش دما را شاهد بودیم. افزایش دما از چه بعدی مهم است؟ از این بابت که رابطه مستقیمی با مصرف آب دارد. بنابراین، دو عامل کاهش بارندگی و افزایش دما باعث ایجاد مشکلاتی در حوزه تامین آب می‌شود.»
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور ادامه می‌دهد: «تنش آبی یا به عبارتی کمبود آب دلایل متعددی دارد. ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک بیابانی واقع شده و از دیرباز ما با مشکل کم آبی مواجه بوده‌ایم. شاید در سال‌های خیلی دور کم آبی وجود داشته ولی به دلیل جمعیت کمتر، نوع متفاوت مصرف آب، نسل‌های گذشته خودشان را بیشتر با شرایط کم‌آبی سازگار می‌کردند. به همین دلیل، تنش آبی خیلی بروز بیرونی نداشته است. با افزایش جمعیت، رشد شهرنشینی، مهاجرت به شهر، تغییر رفتارهای مصرفی و افزایش سطح بهداشت تنش آبی هم بیشتر شده است.»
سیدزاده می‌افزاید: «توسعه شهرها، صنایع، کشاورزی و... که البته همه لازم است هم بی‌تاثیر نیستند، اما این عوامل شاید منطبق با اقلیم ایران اتفاق نیافته و منجر به افزایش مصرف آب شده است. مثلا صنایعی در مناطقی از کشور احداث شده که آب ندارد. بعضا شاید در اجرای طرح‌های تفصیلی و طرح‌های هادی به کاهش مصرف آب توجه نشده است. بنابراین، تغییرات اقلیمی، کاهش بارش و در کنار آن رشد جمعیت که اغلب در شهرها متمرکز هستند، تنش آبی را افزایش داده است.»
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور می‌گوید: «در حال حاضر کل منابع آبی تجدیدپذیر در حدود ۱۰۰ میلیارد متر مکعب است. ایران کشوری است که در سال بیش از استانداردهای جهانی از منابع آبی استفاده می‌کند. تغییرات اقلیمی مرتبط با منابع آبی سطحی (بارندگی‌ها) و در کنار آن، برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی سبب تنش آبی می‌شود. البته برداشت مجاز از منابع زیرزمینی وجود دارد و صحبت ما بر روی برداشت غیرمجاز است. منطبق نبودن معماری شهری با فضای کم آبی کشور، نحوه ساخت و سازها و همچنین بهینه‌سازی انرژی آب صرفا با تغییر رفتار مردم درست نمی‌شود. هرچند تغییر رفتار مردم خیلی مهم است.»
علی سیدزاده با تاکید بر اینکه ایران کشور کم آبی است، اظهار می‌کند: «استفاده از گیاهانی که مصرف آب زیادی دارند برای زیباسازی فضای شهر و سیستم‌های آبیاری غیرمکانیزه به ویژه در بخش کشاورزی هم موجب کم‌آبی می‌شود.»
ستاره حجتی، روزنامه‌نگار می‌گوید: «تغییر اقلیم، تنش آبی و کمبود آب واقعیت امروز ماست، اما کمبود منابع آبی واقعیت همیشگی این سرزمین بوده. تغییر اقلیم حتما بر روی بارش‌ها تاثیر خود را گذاشته، اما شاید آنجایی محل انتقاد است که ما ۱۰ سال به طور مستمر از تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم، ولی هیچ آمادگی برای سناریوهای احتمالی حاصل از این تغییر در کشورمان نداریم. بدون شک سیاست‌های حوزه کشاورزی، صنعت و همینطور سیاست‌های تامین آب شرب را نمی‌توان نادیده گرفت. شاید در دو، سه سال اخیر به مردم گفتیم که کشور دچار تنش آبی است، اما بی شک مدیران کشور از ۱۵ سال پیش می‌دانستند که امروز با چه مشکلاتی مواجه خواهیم شد. سوال از مدیران کشور این است که در سال‌های گذشته چه می‌کردید؟ چرا مردم در آستانه تابستان باید متوجه تنش آبی شوند؟ و آیا مدیران هم به تازگی متوجه چنین معضلی شده‌اند؟ اگر از اعداد و ارقامی که جناب سیدزاده اعلام کردند بگذریم، تنش آبی اثرات بسیار مستقیمی بر روی زندگی مردم دارد. من بر این باور هستم که مدیران وزارت نیرو حتی برای یک بار هم هیچ مطالعه‌ای در مورد تنش آبی انجام ندادند.»
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در پاسخ عنوان می‌کند: «واقعیت این است ما نسبت به وضعیت موجود بیگانه نیستیم. ۲۵ سال است که در شرکت آب و فاضلاب خدمت می‌کنم و در تمام این سال‌ها، آمار و ارقام تهیه شده است. شاید نحوه اطلاع‌رسانی، اجرای برنامه‌ها و... مشکلاتی داشته است، اما در برنامه‌ریزی مشکلی نداشتیم؛ برنامه‌ای ۸ سال قبل درباره سازگاری با کم آبی تدوین شده است. در واقع برای همه استان‌ها برنامه سازگاری با کم آبی تدوین و به کتابچه‌ای تبدیل شد. در تمام این کتابچه‌ها موضوع تنش آبی و اینکه ما در تنش قرار داریم و در سال‌های آینده دچار مشکلاتی خواهیم شد، همه مستند شده است.»
علی سیدزاده می‌گوید: «به عقیده من آب یک موضوع فرابخشی و فراملی است. ما همیشه وزارت نیرو را در نوک پیکان قرار دادیم، در حالی که آب موضوعی است که همه ارکان جامعه از قانونگذار گرفته تا دستگاه‌های مختلف اجرایی، مردم، دانشگاهیان، متخصصان، صنعت و... ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد. وقتی به کم‌آبی توجهی نمی‌شود، بحران آب شدیدتر می‌شود. موضوع انرژی و آب، فرابخشی است و هیچ گاه یک سازمان یا یک ارگان موضوعی با ابعاد گسترده متغیرهای مداخله‌گر به تنهایی نمی‌تواند موثر باشد. در موضوع اجرا هم کمبود منابع مالی عامل مهمی است.»
علی سیده‌زاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور: از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی تجدیدپذیر، حدود ۹ میلیارد متر مکعب برای مصرف آشامیدنی است. آمار نشان می‌دهد که بین ۷۰ تا ۹۰ درصد آب تجدیدپذیر برای مصارف کشاورزی است. اگر ۷۰ درصد را در نظر بگیریم یعنی در بخش کشاورزی ۷۰ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود؛ البته کشاورزی غیرمکانیزه، استفاده نکردن از سیستم های استاندارد و اصلاح الگوی کشت. ما همیشه گفتیم که در سه بخش کشاورزی، آشامیدنی و صنعت باید اقدامات ویژه‌ای را انجام دهیم و قطعا بخش کشاورزی سهم بیشتری به خود اختصاص می‌دهد.
از آنجایی که ایران یک کشور گرم و خشک است، از دیرباز بحران آب در کشور وجود داشته. طی دهه‌ها اقدامات بسیاری صورت گرفته، اما همچنان کم آبی و حتی بی آبی در برخی از مناطق کشور نمایان است. مدیرکل مدیریت مصرف آب در شرکت آب و فاضلاب کشور درباره اینکه چه راهکاری برای برون‌رفت از تنش آب می‌توان اندیشید، می‌گوید: «طرح‌های مختلفی را برای کشور در نظر گرفتیم که در ۹ بخش به صورت هرم آمده است. در این هرم طرح‌های اضطراری، اولویت‌دار و تدوین سند مدیریت تنش آبی به تفکیک آمده است.»
علی سیدزاده می‌افزاید: «همکاران ما شبانه‌روزی تلاش می‌کنند تا آب به صورت مساوی در شهر تقسیم شود. در برخی از مناطق فشار آب به شدت زیاد است و مدیریت فشار آب در دستور کار قرار دارد. همچنین جلوگیری از هدر رفت آب در شبکه‌های توزیع جزو برنامه‌های ماست و در این بخش، یکی از اقدامات ما، اصلاح و بازسازی شبکه‌های فرسوده است.»
او تاکید می‌کند: «یکی از پروژه‌های دیگر که تعریف شده، احداث مخازن ذخیره آب است. وقتی مخازن ذخیره آب به اندازه کافی وجود داشته باشد، در زمان قطع آب مردم بدون آب آشامیدنی نمی‌مانند.»
روزنامه نگار حاضر در برنامه تلویزیون اینترنتی همشهری با عنوان «تنش آبی در ۲۲ استان» هم می‌گوید: «با توجه به صحبت‌های آقای سیدزاده، همچنان در بر پاشنه تلاش برای تامین آب بیشتر و آب بیشتر و آب بیشتر می‌گردد. چالشی که دقیقاً اصلی‌ترین معضل ماست که از ما آب مطالبه شود و ما آب را تامین کنیم.»
ستاره حجتی درباره حفر چاه توضیح می‌دهد: «حتما مطلع هستید مرکز خطرپذیری تحقیقات راه و شهرسازی یک نقشه جدید از فرونشست در منطقه ۱۸ تهران منتشر کرده است که حفر چاه در ۵۵ هکتار دلیل اصلی فرونشست است. اساسا اگر شرکت آب و فاضلاب دور حفر چاه را خط بکشد به نتایج بهتری می‌رسد.»
او به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که شهریور سال گذشته منتشر شد، هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «این گزارش نشان می‌دهد برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی به قصد تامین آب آشامیدنی کیفیت آب شربی که در اختیار مردم قرار داده را تحت تاثیر قرار داده است. دقت کنید که از بنیادی‌ترین و اصیل‌ترین حق آدم‌ها صحبت می‌کنیم. آب شرب بهداشتی باید در دسترس همه ملت باشد. راه حل شما این است که تابستان امسال به قدری چاه حفر کنید که از پاییز سال دیگر کاسه چه کنم، در دست بگیرید؟»
این روزنامه‌نگار در ادامه با بیان اینکه حوزه آب به قدر کفایت سند بالادستی دارد، اظهار می‌کند: «دوباره به گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ارجاع می‌دهم که می‌گوید بسیاری از این مقررات و اسناد بالادستی حتی با هم در تناقض هستند.»
بخش دیگری از صحبت‌های او درباره پرت آب بود که توضیح می‌دهد: «یک آمار می‌گوید ۳۱ درصد پرت در آب شرب شبکه وجود دارد و آمار دیگر می‌گوید ۱۵.۵ درصد هدر رفت در شبکه آب شرب است. این عدد بالاست. آنقدر به تامین آب شرب توجه می‌شود که حاضریم آب آلوده را از عمق زمین بیرون بیاوریم و هزینه گزاف برای بازیافت آن دهیم و به اینجا برسیم. آقای سیدزاده سال ۱۳۹۴ قانون توسعه بهینه‌سازی آب شرب شهری تصویب شد. در یکی از بخش‌ها آمده بود که وزارت نیرو به مدت ۳ ماه از ابلاغ این قانون، موظف است برنامه زمان بندی برای جداسازی آب شرب از آب بهداشتی انجام دهد. بندهای دیگری هم وجود دارد. وزارت نیرو از ۱۰ سال پیش چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟»
در ادامه مدیرکل مدیریت مصرف آب در شرکت آب و فاضلاب کشور اضافه می‌کند: «متن این قانون را بنده نوشتم و بابت آن خون جگر خوردم، اما به دلیل نوشتن این طرح همیشه مورد انتقاد قرار گرفتم. در حالی که قوانین ما ضمانت اجرایی قوی ندارد. واقعیت این است که وزارت نیرو متولی تامین توزیع آب و تصفیه فاضلاب است و در خیلی از مواردی که فرمودید ارگان‌های زیادی دخیل هستند.»
علی سیدزاده اما به اصلاح حدودی الگوی مصرف آب اشاره می‌کند و می‌افزاید: «الگوی مصرف آب را مطالعه کردیم و آن را تقریبا منطبق با کم آبی کردیم. میانگین سرانه مصرف قبلی که به ازای هر نفر ۱۵۰ لیتر در شبانه روز بود، در سال گذشته به ازای هر نفر ۱۳۰ لیتر کاهش یافت.»