در اعماق دشت‌های ساکت و خشک منطقه Mangystau در غرب قزاقستان، صحنه‌ای خارق‌العاده و غیرمنتظره نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند: صدها سنگ عظیم و کروی، که مانند نخودفرنگی بر بستر زمین پاشیده شده‌اند. این منطقه که با نام دره توپ‌ها (Torysh Valley) شناخته می‌شود، یکی از پدیده‌های زمین‌شناسی نادر و در عین حال مرموز جهان را در دل خود جای داده است.
>>شگفتی زمین‌شناسی یا نشانه‌ای از دنیای ناشناخته؟
به گزارش عصر ایران به نقل از راز بقا؛ توپ‌های سنگی Mangystau، در نگاه نخست، چیزی فراتر از تصور به نظر می‌رسند. ابعاد این کره‌ها بسیار متغیر است؛ از سنگ‌هایی به اندازه توپ بسکتبال گرفته تا تخته‌سنگ‌هایی غول‌پیکر با قطر چندین متر. برخی از آنها کاملاً گرد هستند و برخی دیگر حالتی شکسته یا نیمه‌تمام دارند.
از منظر علمی، این اشکال به‌عنوان کُنکریشن (Concretion) شناخته می‌شوند؛ ساختارهایی که در طول میلیون‌ها سال و تحت فشار و فرایندهای شیمیایی در لایه‌های رسوبی زمین شکل گرفته‌اند. این پدیده در سایر نقاط دنیا نیز مشاهده شده است؛ مانند سنگ‌های کروی Moeraki در نیوزیلند یا توپ‌های سنگی داکوتا در ایالات متحده.
>>منشأ علمی توپ‌های Mangystau
زمین‌شناسان بر این باورند که منشأ این توپ‌ها به دوران ژوراسیک یا کرتاسه بازمی‌گردد. طی فرایندهای رسوب‌گذاری، مواد معدنی مانند کربنات کلسیم یا سیلیس اطراف هسته‌ای سخت تجمع پیدا کرده و به‌تدریج رشد کرده‌اند. با گذشت زمان، لایه‌های نرم‌تر اطراف فرسایش یافته و این توپ‌های سنگی نمایان شده‌اند.
شکل کروی آنها ناشی از رشد یکنواخت مواد معدنی از مرکز به اطراف است. در مواردی که شرایط محیطی کاملاً یکنواخت بوده، شکل نهایی تقریباً یک کره کامل شده است.
>>افسانه‌هایی که از دل تاریخ برمی‌خیزند
هرچند علم پاسخ‌هایی برای منشأ این توپ‌ها دارد، اما در فرهنگ مردم محلی، روایت‌های متفاوت و گاه جادویی‌تری وجود دارد:
برخی معتقدند این توپ‌ها بقایای یک نبرد کیهانی هستند، جایی که نیروهای آسمانی، موجودات شیطانی را با شهاب‌سنگ‌ها مجازات کرده‌اند.
در برخی افسانه‌ها، این کره‌ها تخم اژدهایان یا موجودات غول‌آسایی هستند که در دل زمین باقی مانده‌اند.
عده‌ای نیز باور دارند این سنگ‌ها مردمان یا ارتشی هستند که توسط جادوی قدرتمندی به سنگ تبدیل شده‌اند.
>>چرا Mangystau را باید دید؟
دره Torysh فقط یک پدیده زمین‌شناسی نیست؛ بلکه تجربه‌ای از طبیعت، تاریخ، افسانه و شگفتی است. این منطقه هنوز آن‌طور که باید در گردشگری بین‌المللی شناخته نشده، و همین مسئله آن را به مقصدی منحصربه‌فرد برای طبیعت‌گردان، عکاسان و علاقه‌مندان به رمز و رازهای زمین تبدیل کرده است.
توپ‌های غول‌پیکر Mangystau نمادی از پیوند میان علم و افسانه هستند. هرچند زمین‌شناسی توضیحاتی برای منشأ این سنگ‌های خارق‌العاده ارائه داده، اما هنوز هم نگاه به آنها انسان را به دنیایی خیالی و افسانه‌ای می‌برد. سفری به این منطقه نه‌تنها سفر به دل طبیعتی بکر، بلکه سفری به قلب تاریخ و تخیل بشر است.
منبع: عصر ایران