ایرانی‌ها ۳.۵ برابر میانگین جهانی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند و این فقط ظاهر ماجرا است. واقعیت و پشت پرده ماجرا که خیلی از مردم از آن بی‌خبرند، این است که زیاده‌روی در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به >>مقاومت میکروبی می‌شود.
مقاومت میکروبی به زبان خیلی ساده یعنی وقتی بیمار می‌شویم، میکروب‌ها نسبت به داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌شوند و آنتی بیوتیک‌ها دیگر اثر سابق خود را نخواهند داشت. در نتیجه، عفونت در بدن فرد بیمار باقی می‌ماند و شدیدتر می‌شود و ممکن است منجر به مرگ او شود.
که علت آن مصرف بی‌رویه و غیرضروریِ آنتی‌بیوتیک است.در ایران هم سالانه تعداد قابل توجهی از مرگ‌ومیرها به این دلیل ثبت می‌شود. موضوعی بسیار نگران‌کننده که نیازمند برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی جدی است.
شیوع یک پاندمی بی‌سروصدا
در زمان پاندمی کرونا میزان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در جان افزایش چشمگیری پیدا کرد. در ایران این آمار ۴ تا ۱۰ برابر بیشتر از سایر کشورهای جهان گزارش شده بود. استفاده از آنتی‌بیوتیک به خصوص آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر علاوه بر افزایش هزینه‌های نظام سلامت، میزان مرگ‌ومیر را هم افزایش می‌دهد. موضوعی که بیشتر مردم از آن خبر ندارند.
پزشکان می‌گویند میکروب‌های بیماری‌زا از توان بالایی برای تکثیر، رشد و تولید سموم میکروبی برای آسیب زدن به بافت‌های بدن برخوردارند. بنابراین تکثیر زیاد میکروب‌ها و تولید سموم میکروبی می‌تواند منجر به آسیب بافت‌های بدن در اندام‌های مختلف شود، ایجاد شوک عفونی کند و درنهایت باعث ایجاد اختلالات قلبی عروقی و مرگ فرد شود. در این میان کارکرد آنتی‌بیوتیک‌ها این است که تعداد متابولیت‌های میکروبی را کنترل کنند و آنها را از بین ببرند و اگر آنتی‌بیوتیک نتواند عمل کند، بدن با رشد بی‌رویه و طغیان میکروب‌ها و باکتری‌ها روبرو خواهد شد و درنهایت موجب مرگ فرد می‌شود. به گفته متخصصان، مقاومت آنتی‌بیوتیکی حتی درمان بعضی از بیماری‌ها را سخت می‌کند. موضوعی که خیلی از ما نسبت به آن اطلاعی نداریم.
دکتر رمضانی می‌گوید: ویروس‌ها پتانسیل ایجاد پاندمی و طغیان‌های بزرگ در جهان را دارند. مثل کرونا. اما تهدید بزرگ دیگری وجود دارد که به آن "پاندمی سایلنت" یا "پاندمی بی‌سروصدا" گفته می‌شود و آن "مقاومت میکروبی" است. مقاومت میکروبی مثل کرونا پرسروصدا نیست که مردم نگران شوند و وحشت‌زده در قرنطینه بمانند. این تهدید خیلی بی‌سروصدا دارد در دنیا و کشور ما اتفاق می‌افتد و دلیلش هم مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در انسان‌ها، دام و آبزیان است.
آنتی‌بیوتیک‌هایی که بی‌اثر شده‌اند
آنتی‌بیوتیک‌ها در ابتدا با هدف محافظت از سلامت انسان‌ها و حیوانات کشف و تولید انبوه شدند اما همان دارو حالا به دلیل مصارف نابجا، بلای جان انسان‌ها شده است. پنی‌سیلین که اولین آنتی‌بیوتیک تولیدشده در دنیا محسوب می‌شود، در دهه ۱۹۲۰ توسط «السکاندر فلمینگ» کشف شد. دارویی که تاثیر شگرفی بر حیات انسان گذاشت، اما تنها بعد از حدود ۲۰ سال، اولین مقاومت‌های میکروبی به پنی‌سیلین گزارش شد و از آن به بعد، مکررا با تولید آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، مقاومت‌های میکروبی مختلف هم گزارش شده است.
به گفته دکتر رمضانی، مصرف بی‌رویه و غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها دارد باعث می‌شود که باکتری‌ها در دنیا مدام به سمت افزایش مقاومت بروند. نتیجه‌اش هم این می‌شود که انسان با باکتری‌هایی بیمار می‌شود که ما برای آنها دارویی نداریم. یعنی عفونتی که قبلا خیلی راحت می‌توانستیم درمانش کنیم، حالا غیر قابل درمان می‌شود. به این شکل که عفونت جدی می‌شود و می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود و ما نمی‌توانیم کاری برایش کنیم. چون ابزارِ دست ما که آنتی‌بیوتیک‌ها بودند، به خاطر مصرف بی‌رویه، از دست‌مان گرفته شده است. متاسفانه آنتی‌بیوتیک‌های جدیدی هم ساخته نمی‌شوند که بتوانیم با کمک آنها با این باکتری‌ها مقابله کنیم.
نگران این ۲ بیماری هستیم
دبیر انجمن متخصصین عفونی کشور می‌گوید: گسترش بیماری‌های عفونی در کل دنیا خیلی سریع شده و ما باید دربرابر یک سری بیماری عفونی که پتانسیل طغیان و همه‌گیری دارند مثل کرونا، آمادگی داشته باشیم. اما غیر از ویروس‌ها، مساله دیگری که می‌تواند تبدیل به تهدید بزرگ جهانی شود، "مقاومت میکروبی" است. این تهدید خیلی بی‌سروصدا دارد اتفاق می‌افتد و دلیلش هم مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در انسان‌ها، دام و ... است و اگر جلوی این روند گرفته نشود، افراد زیادی در آینده به دلیل عفونت‌های غیرقابل درمان، جان خود را از دست خواهند داد.
این متخصص بیماری‌های عفونی توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: ما بیشتر از هر بیماری‌ای، نگران شیوع ۲ بیماری هستیم. یک، بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان. مثل کرونا. و دیگری، مقاومت میکروبی یا دارویی. از میان این ۲ مورد هم مقاومت میکروبی الان تهدید بزرگ‌تری برای دنیا محسوب می‌شود.
به گفته رمضانی، اینها مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که از جنبه بهداشت عمومی، اقتصادی و اجتماعی حائز اهمیت هستند و ما باید برای مقابله با این اولویت‌هایی که در حوزه سلامت هستند، آمادگی لازم را داشته باشیم.
یک تجویز اشتباه؛ مرگ میلیون‌ها نفر
مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک نه تنها در انسان، بلکه در حوزه کشاورزی و دام و طیور و آبزیان هم وجود دارد که باید ساماندهی شود. دکتر رمضانی می‌گوید: ما باید با محدود کردن مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در انسان، دام و ... جلوی سرعت رشدش را که خیلی هم سریع دارد در دنیا اتفاق می‌افتد، بگیریم.
دبیر انجمن متخصصین عفونی کشور تاکید می‌کند که سلامت انسانی، بهداشتی، حیوانات، محیط‌زیست و صنایع غذایی باید در کنار هم مورد توجه قرار بگیرند تا بتوان مقاومت میکروبی را کنترل کرد.
به گفته متخصصان، اگر یک داروی قلبی و عروقی به اشتباه تجویز شود، یک نفر می‌میرد اما اگر آنتی‌بیوتیک اشتباه تجویز شود، میلیون‌ها نفر می‌میرند. چون میکروب مقاوم فقط در بدن یک نفر نمی‌ماند و می‌تواند از طریق تماس، هوا، آب، غذا یا محیط بیمارستانی به افراد دیگر سرایت کند. در نتیجه، عفونت‌هایی به وجود می‌آیند که درمان‌پذیر نیستند و به سرعت منتشر و منتقل می‌شوند. و اگر دارویی برای درمان آنها نباشد، افراد زیادی در سراسر جهان جان خود را از دست خواهند داد.
به گفته کارشناسان، هر قدر مقاومت میکروبی پیشرفته‌تر و در سطوح بالاتر باشد، درمانی برای آن وجود ندارد یا درمان بسیار گران‌قیمت تمام خواهد شد. البته به گفته کارشناسان، درمان‌های احتمالی هم بهبودی کامل ایجاد نمی‌کنند و تنها احتمال بهبود فرد را افزایش می‌دهند و درنهایت امکان مقاومت به این درمان‌ها هم وجود دارد.