آمارها می‌گویند یک‌سوم ایرانی‌ها مبتلا به فشار خون بالا هستند؛ عارضه‌ای که می‌تواند به مرور زمان به رگ‌ها، قلب، مغز، کلیه‌ها و چشم‌ها آسیب بزند و منجر به سکته مغزی، حمله‌های قلبی، نارسایی کلیه، مشکلات بینایی و حتی مرگ فرد شود. دلایل متعددی هم برای ابتلا به فشار خون بالا وجود دارد اما مهم‌ترین دلیل از نظر متخصصان، عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی است و بعد عواملی مثل مصرف بیش از حد نمک، مصرف غذاهای چرب و فرآوری‌شده، کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و چاقی، افزایش سن، مصرف سیگار و الکل، و داشتن بیماری‌های زمینه‌ای به‌خصوص دیابت.
چرا مبتلا به فشار خون می‌شویم؟
فشار خون بالا به زبان ساده، به فشاری گفته می‌شود که خون به دیواره‌های رگ‌ها وارد می‌کند. وقتی قلب پمپاژ می‌کند، خون را از طریق رگ‌ها به کل بدن می‌فرستد. اگر این فشار از حد طبیعی بالاتر برود، به آن فشار خون بالا یا پرفشاری خون گفته می‌شود. فشار بیش از حد خون به دیواره رگ‌ها باعث می‌شود که قلب سخت‌تر کار کند و درنتیجه، خون‌رسانی به اندام‌هایی مثل قلب، مغز و کلیه‌ها کاهش می‌یابد و همین عامل سکته، نارسایی قلبی، آسیب‌های کلیوی و ... می‌شود. البته به گفته دلایل ابتلا به فشار خون سابقه خانوادگی، کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و چاقی، افزایش سن، داشتن بیماری‌هایی مثل دیابت و حتی یائسگی در زنان هستند. این در حالی است که فشار خون بالا علائم خاصی هم ندارد و قبل از این که فرد متوجه ابتلای خود شود، اثرات و عوارض خود را روی چشم‌ها، کلیه‌ها و قلب گذاشته است و بیمار بعد از این آسیب‌ها متوجه آن می‌شود. برای همین به این بیماری می‌گویند "قاتل خاموش". حمیدزاد به بهانه روز جهانی فشار خون (۲۷ اردیبهشت) به چند سوال مهم >>همشهری‌آنلاین پاسخ داده که در ادامه می‌خوانید.
فشار خون بالا کلا یک بیماری ژنتیکی است. کسانی که از نظر ژنتیکی سابقه فشار خون بالا دارند، ۴ برابر بیشتر از افراد نرمال به این بیماری مبتلا می‌شوند. البته این را بگویم که کسی که سابقه خانوادگی فشار خون را دارد، شانس ابتلا در او بالا است اما تغذیه ناسالم مثل نمک و فست‌فود و کم‌تحرکی و ... این شانس را بالاتر می‌برد.
اگر فردی سابقه خانوادگی این بیماری را دارد، به خصوص اگر پدر یا مادرش در جوانی و زیر ۳۵ سالگی به این بیماری مبتلا شده‌اند، توصیه اکید ما این است که حتما از سنین ۲۰ سالگی، ماهانه یا هر ۲ ماه یک بار فشار خون خود را چک کند.
قبلا می‌گفتند فشار خون بالا یعنی فشار ۱۴ روی ۸.۵، اما الان تارگت‌ها و هدف‌ها درباره فشار خون ازسوی سازمان جهانی بهداشت و انجمن قلب آمریکا و اروپا پایین‌تر آمده و می‌گویند: فشار ۱۲ روی ۸ یعنی "فشار خون نرمال"، اگر فشار خون بین ۱۲ و ۱۳ روی ۸ باشد می‌شود "فشار خون افزایش‌یافته"، و اگر فشار خون بالای ۱۳ و مینیمم آن روی ۸.۵ باشد، می‌گوییم فرد "مبتلا به فشار خون بالا" است.
بله، چاقی هم یکی از ریسک‌فاکتورهای فشار خون بالا است و ما همیشه به والدینی که کودکان چاق دارند، توصیه می‌کنیم که ماهانه یک بار حتما فشار خون کودک خود را چک کنند.
بله، متاسفانه تعدادی از افراد زیر ۲۰ سال مجبور می‌شوند داروهای فشار خون مصرف کنند. ما کودکانی هم داریم که مجبورند از همان سن کم داروهای فشار خون بخورند. به خصوص کودکان چاق یا دچار اضافه‌وزن. البته در افراد زیر ۲۰ سال معمولا اول باید علل ثانویه فشار خون را پیدا کنیم. از غدد فوق کلیوی تا تنگی شریان کلیه و تنگی آئورت. اینها علل ثانویه هستند که همگی باید بررسی شوند.
ببینید یک سری عوامل، خطر و احتمال ابتلا به فشار خون را افزایش می‌دهند که یکی از اینها افزایش سن است. وقتی سن بالا می‌رود، شانس ابتلا به فشار خون هم افزایش پیدا می‌کند. مثلا بین ۵۵ تا ۶۵ سالگی، حدود ۹۰ درصد افراد فشار خون بالا دارند. مخصوصا خانم‌ها.
فشار خون در جوانی بین آقایان بیشتر شایع است، ولی با افزایش سن - بین ۵۵ تا ۶۰ سالگی - در خانم‌ها شایع‌تر است.
قطعا و دلیلش هم این است که ترشح هورمون‌های زنانه مثل استروژن که باعث شل شدن عروق می‌شوند، کم می‌شود و همین احتمال ابتلا را بالا می‌برد. خیلی از زنان قبلا فشار خون کوچکی داشتند و متوجه آن نبودند اما موقع یائسگی وقتی با علائم گرگرفتگی و علائم دیگر مواجه می‌شوند و فشار خون خود را اندازه می‌گیرند، تازه متوجه می‌شوند که فشار خون‌شان بالا است. خیلی از این زنان وقتی اکو می‌شوند یا نوار قلب‌شان را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که فشار خون را از قبل داشته و یائسگی، آن را تشدید کرده است.
اگر ۲ بار پیاپی فشار خون خود را اندازه گرفتید و فشارتان ۱۳ روی ۸ بود، یعنی لب مرز هستید و در کتگوری "فشار افزایش‌یافته" قرار دارید و باید فورا پیش پزشک بروید. اگر نزد پزشک متخصص رفتید و فشارتان اولین بار مثلا ۱۶ روی ۱۰ بود، پزشک قطعا برای شما دارودرمانی را شروع خواهد کرد. اما اگر فشار شما روی ۱۳ باشد، پزشک معمولا رژیم غذایی، ورزش و یک سری توصیه‌ها می‌دهد به اضافه هولتر فشار. هولتر فشار یک دستگاه ۲۴ ساعته است که فشار شما را در طول ۲۴ ساعت مدام ثبت می‌کند و پزشک بر اساس آن تصمیم می‌گیرد که چه اقدامی باید برای بیمار انجام دهد.
درمورد افرادی که سابقه خانوادگی دارند، تاکید این است که حتما از ۲۰ سالگی، ماهانه یا هر ۲ ماه یک بار فشار خون خود را اندازه بگیرند تا ببینند در چه وضعیتی قرار دارند. کودکان چاق را هم تاکید کردیم ماهانه یک بار چک کنند. افرادی که اضافه وزن دارند، افراد بسیار کم‌تحرک، دیابتی‌ها و افرادی که سابقه مشکلات کلیوی دارند، همه اینها باید زودتر از موعد (سن پایین) فشار خون خود را چک کنند، اما درمورد نُرم جامعه توصیه می‌شود که تقریبا از ۴۰ سالگی حداقل ماهی یک بار یا هر ۲ ماه یک بار فشار خون خود را اندازه بگیرند.
اتفاقا در مقالات و مطالعات جدید می‌گویند به این دستگاه‌ها خیلی اعتماد کنید. دلیلش هم این است که بیمار وقتی برای اندازه‌گیری فشارش به مطب یا درمانگاه مراجعه می‌کند، به خاطر محیط مطب و دیدن روپوش سفید ممکن است فشارش بالا نشان داده شود، اما همان بیمار وقتی در خانه فشارش را می‌گیرد، می‌بیند نرمال است. دستگاه‌های خانگی جدید حساسیت‌شان هم بیشتر شده است. فقط توصیه این است که دستگاه از نوع بازویی باشد. فشارسنج‌های مچی برای اندازه‌گیری فشار خون قابل اعتماد نیستند. دیجیتال بودن دستگاه مشکلی ندارد ولی تاکید این است که حتما بازویی باشد.
بهتر است فشار خون ۲ بار در روز اندازه گرفته شود. یک بار صبح و یک بار هم عصر. فقط یادتان باشد صبح‌ها قبل از گرفتن فشار حتما ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بنشینید و آرامش داشته باشید و بعد فشار خود را چک کنید. عصرها هم باید نیم ساعت قبلش چیزی نخورده باشید، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی صندلی آرام بنشینید و بعد فشار خون خود را چک کنید. فقط این نکته را بدانید که فشار خون متغیر است و ثابت نیست. خیلی از مراجعین با این موضوع درگیرند و می‌گویند فشار ما خیلی متغیر است، اما جواب این است که طبیعی است و فشار "باید" متغیر باشد. اول صبح معمولا فشار خون پایین‌تر است و عصر به بعد، بالا می‌رود.