>>>>همشهری آنلاین - گروه سیاسی: در آستانه مذاکرات هسته‌ای احتمالی که تاریخ آن پس از دور چهارم در یکشنبه هفته گذشته در مسقط هنوز مشخص نشده، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، پیشنهادی مشخص به ایران ارائه کرده که توجه محافل بین‌المللی را به خود جلب کرده است. گاردین در گزارشی مدعی شده که این پیشنهاد شامل توقف غنی‌سازی اورانیوم ایران به مدت ۳ سال است، با امکان ازسرگیری غنی‌سازی محدود پس از این دوره. این گزارش با تایید مقامات آمریکایی، از جمله سخنگوی وزارت خارجه، همراستا است که روز گذشته اعلام کردند پیشنهادی به ایران ارائه شده است؛ در حالی که برخی منابع داخلی ایران این خبر را تکذیب کرده‌اند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد این پیشنهاد به‌عنوان راه‌حلی متعادل برای رفع بن‌بست دیپلماتیک میان ایران و آمریکا ارائه شده است.
مسیر ترامپ تا ارائه پیشنهاد
ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، رویکردی ترکیبی از فشار حداکثری و دیپلماسی را در پیش گرفته است. او در ۱ مه ۲۰۲۵ در تروث سوشال تهدید کرد که «در صورت عدم توافق، بمبارانی خواهد شد که ایران هرگز ندیده است»، اما در ۶ مه با توقف بمباران حوثی‌ها نشان داد که به دنبال راه‌حل دیپلماتیک است. گاردین در ۱۵ مه گزارش داد که این پیشنهاد پس از رایزنی‌های فشرده با متحدان عربی، از جمله عربستان سعودی، و اسرائیل شکل گرفته است. نیویورک‌تایمز پنجشنبه تایید کرد که ترامپ این ایده را در دیدار با محمد بن سلمان در روز چهارشنبه مطرح کرده، که با سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان همراه بوده است. این مسیر نشان می‌دهد ترامپ به دنبال توافقی است که هم فشار بر ایران را حفظ کند و هم به او اجازه دهد از میراث دیپلماتیک متفاوتی با دوره اوباما بهره‌برد.
جزئیات پیشنهاد و ابعاد مختلف
پیشنهاد ترامپ، که گاردین آن را به‌عنوان توقف ۳ساله غنی‌سازی و سپس غنی‌سازی محدود (تا ۳.۶۷ درصد، مشابه برجام) توصیف کرده، با تایید آمریکا در روز پنجشنبه همراه شد. این طرح شامل نظارت شدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بر تاسیسات ایران است، که در فوریه ۲۰۲۵ اعلام کرده بود ایران ۲۷۴.۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد دارد. رویترز روز پنجشنبه افزود که این پیشنهاد شامل رفع برخی تحریم‌ها در ازای توقف غنی‌سازی و محدودیت بر برنامه موشکی ایران است، اما جزئیات دقیق هنوز منتشر نشده است. الجزیره هم روز چهارشنبه اشاره کرد که ایران باید حمایت از گروه‌های نیابتی، از جمله حوثی‌ها، را کاهش دهد، که با توافق ۶ مه با حوثی‌ها هم‌راستاست.
این پیشنهاد با تجربه ایران در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴، زمانی که داوطلبانه غنی‌سازی را متوقف کرد، شباهت دارد. آن دوره، که توسط بی‌بی‌سی در ۱۰ مه مرور شده، به‌عنوان تلاشی برای اعتمادسازی یاد می‌شود. سه سال توقف، که با پایان دوره دوم احتمالی ترامپ در ۲۰۲۹ هم‌زمان است، به او اجازه می‌دهد ادعا کند ایران در دوره او غنی‌سازی نکرده، در حالی که ایران می‌تواند غنی‌سازی را پس از آن ازسر گیرد، که با شأن سیاسی‌اش سازگار است.
چرا ترامپ این پیشنهاد را مطرح کرده است؟
تحلیل رسانه‌های خارجی نشان می‌دهد ترامپ با گزینه‌های محدودی روبه‌رو بوده است. یورونیوز روز جمعه گزارش داد که توقف کامل غنی‌سازی برای ایران غیرقابل‌قبول بود، زیرا این موضوع به حیثیت ملی و نیازهای انرژی وابسته است. نیویورک‌تایمز روز پنجشنبه استدلال کرد که ترامپ نمی‌توانست راه‌حلی را بپذیرد که او را به دنباله‌روی از اوباما نشان دهد، که برجام را در ۲۰۱۵ امضا کرد. ۳ساله بودن پیشنهاد، که با دوره ریاست‌جمهوری او هم‌زمان است، به ترامپ اجازه می‌دهد میراث متفاوتی بسازد. فارین پالیسی روز جمعه نوشت که این طرح به ترامپ امکان می‌دهد با فشار کنگره، به‌ویژه تام کاتن که در ۹ مه قطعنامه ضدایرانی ارائه کرد، مقابله کند، در حالی که از تشدید تنش نظامی با ایران اجتناب می‌کند.
پیامدهای پیشنهاد برای ایران
این پیشنهاد ایران را در موقعیتی دوگانه قرار داده است. تلگراف روز پنجشنبه گزارش داد که پذیرش آن می‌تواند به رفع تحریم‌ها و بازگشت به اقتصاد جهانی منجر شود، اما کاهش غنی‌سازی و نظارت شدید، استقلال هسته‌ای ایران را محدود می‌کند. واشنگتن پست روز جمعه نوشت که ایران ممکن است این فرصت را برای اعتمادسازی، مشابه سال ۲۰۰۳، بپذیرد و سپس استراتژی خود را بازتعریف کند.
چالش‌ها و چشم‌انداز
چالش اصلی، واکنش ایران به این پیشنهاد است. برخی منابع داخلی، مانند گزارش صداوسیما در روز پنجشنبه آن را رد کرده‌اند، اما اظهارات علی شمخانی در مصاحبه با ان‌بی‌سی، که ترامپ در روز پنجشنبه در تروث‌سوشال بازنشر کرد، نشان‌دهنده انعطاف احتمالی تهران است. شمخانی اعلام کرده که ایران در صورت لغو فوری تحریم‌ها، آماده پذیرش توافقی برای کنار گذاشتن غنی‌سازی بالا و اجازه نظارت بین‌المللی است، که با پیشنهاد ۳ساله ترامپ همراستا به نظر می‌رسد. یورونیوز امروز پیش‌بینی کرد که فشار اقتصادی ممکن است تهران را به پذیرش سوق دهد. سی‌ان‌ان هم امروز مدعی شد که اگر ایران این پیشنهاد را نپذیرد تنش نظامی با استقرار بمب‌افکن‌ها در اقیانوس هند افزایش می‌یابد.
این پیشنهاد نشان‌دهنده تلاش ترامپ برای توازن بین فشار و دیپلماسی است. برای ایران و آمریکا این یک آزمون اعتمادسازی و بازنگری در سیاست خارجی است که نتیجه آن بر آینده منطقه تاثیر خواهد گذاشت.