طرح پزشکی خانواده امسال با سازوکار جدید آغاز خواهد شد. طرحی که البته اسمش قدمتی بیش از یک دهه دارد، اما اجرای آن به‌گونه‌ای نبوده که به نتایج پیش‌بینی شده دست پیدا کند.
البته به‌گفته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت دلیلش این است که تاکنون این طرح به شکل کامل اجرا نشده و فقط اجرای طرح در خانه‌های بهداشت و روستاها بوده و حتی در ۲ استان پایلوت مثل فارس و مازندران هم تنها پزشکان عمومی شرکت داشتند.
او تاکید می‌کند: ظلم است که بگوییم پزشکی خانواده اجرا شده و موفق نبوده است؛ درحالی‌که باید در ۳سطح اجرا و آن زمان درباره دستاوردها یا موفقیت‌هایش صحبت شود.
رئیسی در نشست خبری هفته سلامت و در پاسخ به سؤال همشهری درباره سازوکار جدید طرح پزشکی خانواده، موانع اجرای این طرح، کمک به کاهش هزینه‌های دارو و درمان برای بیماران و همچنین فراهم بودن زیرساخت‌ها برای طولانی نشدن لیست انتظار دریافت خدمات درمانی به نکات مهمی اشاره کرد که در ادامه می‌خوانید.
۳سطح اصلی
رئیسی با تاکید بر این که طرح پزشکی خانواده نیازمند نگاه جدید و بازتعریف است و این یعنی تعریف نظام شبکه بهداشت و درمان، عنوان کرد: زمانی که صحبت از شبکه می‌شود، همه فکر می‌کنند که منظور خانه‌های بهداشت در شهر و روستاهاست. بهداشت و خانه‌هایش تنها بخشی از شبکه هستند و حداقل ۳سطح در این‌باره وجود دارد که شامل این موارد است. سطح یک خانه‌های بهداشت، سطح ۲ مطب‌ها وکلینیک‌های تخصصی در سطح شهرها (دولتی و خصوصی) و سطح ۳ بیمارستان‌ها. به همین دلیل امسال طرح پزشکی خانواده در بستر شبکه آغاز می‌شود و تمام این سطوح در آن درگیر هستند.
چه تغییراتی ایجاد می‌شود؟
پزشکی خانواده یعنی جمعیت مشخص، تحت پوشش یک تامین‌کننده مشخص بسته‌های خدمتی با فرآیند، کیفیت، سرانه و بودجه مشخص دریافت کنند. رئیسی با بیان این مطلب گفت: این یعنی فرد در روستا یا شهر ابتدا تحت پیگیری سطح یک است و اگر بیمار شد و نیاز به متخصص داشت یا بستری شد، به سطوح بالاتر ارجاع داده می‌شود. اما بخش مهم اینجاست که مراقب و مسئول در سطح یک از تمام اتفاقاتی که در سطوح دیگر رخ می‌دهد، مطلع می‌شود؛ یعنی بیمار در سطح ۲ چه داروهایی دریافت می‌کند. در سطح ۳ به چه دلیل بستری می‌شود و... و کل اطلاعات را در اختیار خواهد داشت.
به گفته این مسئول با اجرای ؛ یعنی از همان ابتدا روند دریافت خدمات‌شان مشخص خواهد بود. این فرآیند از ابتدا در سامانه‌ها ثبت و فرآیند نوبت‌گیری با پزشک متخصص انجام می‌شود.
او تاکید کرد: ۲استان فارس و مازندران هم که پیش از این پایلوت اجرای طرح پزشکی خانواده بودند، باید امسال تعیین‌تکلیف شوند؛ یعنی سطح ۲ و ۳ هم به این طرح متصل شود. پیش‌تر پزشکان عمومی در این طرح شرکت داشتند.
موانع اجرای طرح
معاون بهداشت وزارت بهداشت موانع اجرای طرح پزشکی خانواده را چندین مورد اعلام کرد و گفت: طرح پزشکی خانواده یک نوع تغییر رفتار است. در گذشته مردم در هر سطحی نزد هر پزشکی که تمایل داشتند، مراجعه می‌کردند، اما اکنون، در سطح یک تشخیص داده می‌شود که بیمار نیازمند متخصص هست یا خیر؟ این تغییر رفتار ساده نیست، اما در تمام دنیا نظام ارجاع هم به همین شکل اجرایی شده است. در این کشورها شرایط به‌گونه‌ای نیست که فرد صبح تصمیم به آزمایش یا ام‌آرآی بگیرد و بعدازظهر این مسئله محقق شود. ضرورت انجام این آزمایش‌ها باید تأیید شود و اینکه بیمار به چنین چیزی نیاز دارد یا خیر؛ به همین دلیل در کشورهای مجری چنین طرح‌هایی لیست انتظار وجود دارد. از این رو چون جنس کار از نوع تغییر رفتار است، می‌تواند یک مقاومت اجتماعی در گیرندگان خدمت به‌وجود بیاورد.
این مسئول مانع دوم را پایین بودن تعرفه پزشکی عنوان کرد و گفت: و بیماران مجبور به ادامه مسیر از همین سیستم هستند. اگر تعرفه‌ها در کشور ما اصلاح نشود، بیماران توجه چندانی به نظام ارجاع نخواهند داشت.
او درباره سومین مانع هم توضیح داد: در کشورهایی که نظام ارجاع در حال اجراست، بیمه ملی وجود دارد؛ یعنی همه پول‌ها یکجا هزینه می‌شوند، اما در ایران شاهد پراکندگی اعتبارات در حوزه سلامت و انواع و اقسام بیمه‌ها هستیم که حتی باعث بی‌عدالتی هم می‌شود. اگر تمام اینها یکجا و به شکل نشان‌دار شوند، بسیار کمک‌کننده خواهند بود.
رئیسی تاکید کرد: به‌دلیل اجرای طرح‌های متنوع و شکست خورده، با مسئله بی‌اعتمادی هم مواجه هستیم. اگر از پزشکان بخواهیم در طرح پزشکی خانواده شرکت کنند، تصور آنها یک طرح از پیش شکست‌خورده دیگر است. علاوه بر این در پرداخت عادلانه به ارائه‌دهندگان خدمت هم مشکل داریم.
معاون وزیر بهداشت مانع دیگر را تعارض منافع عنوان کرد و گفت: در حال حاضر یک متخصص می‌تواند ۶۰بیمار را ویزیت و امرار معاش کند. اما با نظام ارجاع قطعا این تعداد مراجعات کاهش پیدا خواهد کرد و اگر تعرفه اصلاح نشود برای اجرای طرح چالش خواهیم داشت. علاوه بر این موارد پایداری منابع هم مهم است و اگر قرار به اجرای طرح باشد، باید برای سال‌های بعد هم تامین شود. اعتبار طرح پزشکی خانواده نباید وابسته به چیزی باشد.
افزایش هزینه‌های درمان؟
رئیسی در پاسخ به این سوال که چه تغییری در هزینه‌های درمان با اجرای طرح پزشکی خانواده رخ خواهد داد، بیان کرد: در قانون برنامه هفتم توسعه به صراحت میزان پرداخت از جیب بیماران از طریق نظام ارجاع و خارج از شبکه مشخص شده است.
به گفته این مسئول اتفاقی که با اجرای این قانون رخ می‌دهد، صرفه‌جویی بسیار بزرگ در انجام آزمایش و داروهاست؛ چون بیشترین محل هزینه‌های بیماران در این دو بخش صورت می‌گیرد و سهم ویزیت پزشکان در کل کشور از حوزه سلامت کمتر از ۱۵درصد است.
رئیسی همچنین از غربالگری سه سرطان پستان، دهانه رحم و دستگاه گوارش در قالب اجرای برنامه پزشکی خانواده خبر داد و گفت: در بحث پزشک خانواده از دوراپزشکی و تله مدیسین استفاده خواهد شد.
نگرانی از لیست طولانی انتظار
معاون وزیر بهداشت در پاسخ به این سوال هم آیا محدودیتی در ارائه خدمات درمانی ایجاد خواهد شد، توضیح داد: در این‌باره نگرانی وجود ندارد، زیرساخت‌ها برای اجرای طرح پزشکی خانواده فراهم است و ظرفیت خوبی برای ارائه خدمات وجود دارد؛ چون ۹۰درصد تخت‌ها دولتی است.
او ادامه داد: در سطح یک هم تمام خدمات دولتی است. در سطح ۲ هم کمتر شهر ۵۰هزار نفره را داریم که یک کلینیک تخصصی دولتی نداشته باشد؛ البته تمام اینها به شرطی است که پزشکان با این طرح همراه شوند و خدمت ارائه کنند.