>>عصر ایران ؛ جعفر محمدی - کار با هوش مصنوعی، برای انسان های امروز، درست مانند تست کردن مزه انواع غذاها بعد از پختن در روزگاری است که آتش و خاصیت پزندگی آن، به تازگی کشف شده بود ؛ می توان حدس زد نیاکان ذوق زده ما که که طعم خوش اولین گوشت پخته یک گوزن زیر زبان شان مزه کرده بود، مدام چیزهای دیگر را داخل آتش می انداختند تا ببینند این یکی چه طعم جدیدی می گیرد.
حالا حکایت ماست و هوش مصنوعی که خیلی زودتر از آنچه فکرش را می کردیم وارد زندگی های ما شده و خیلی هایمان هر روز، چیز جدیدی را با آن در میان می گذاریم: از دانشمندانی که داده های علمی به آن می دهند و از تحلیل زوایای پنهانش توسط هوش مصنوعی و طی کردن راه چندین ساله در چند دقیقه شگفت زده می شوند تا هنرمندانی که سوژه های خود را با کمک هوش مصنوعی پرورش می دهند و تا نوجوانی که با ذوق زدگی از هوش مصنوعی می خواهد گربه ای برایش بکشد که دارد بستنی شکلاتی می خورد و در همان حال پورشه ای به رنگ قرمز می راند!
امروز متنی از هوش مصنوعی می خواندم و به قدرت ارتباط ، همدلی و معنایابی روانی که مدت هاست در کلمات ابزارهای هوش مصنوعی می بینم فکر می کردم. گفتم از خودش بپرسم که آیا هوش مصنوعی، هوش هیجانی هم دارد؟ از دو ابزار هوش مصنوعی این سوال را پرسیدم و جواب های جالبی دادند و حیفم آمد که با شما به اشتراک نگذارم.
آنچه می خوانید متن کامل و بدون تغییر پاسخ های "چت جی پی تی" و "دیپ سیک" به این سوال است:
در یک شب زمستانی، وقتی برای چند لحظه از شلوغی دنیا عقب می‌کشی و گوشی‌ات را کنار شومینه می‌گذاری تا «چت‌باتی» را باز کنی و با او گپ بزنی، شاید این سؤال به ذهن‌ات خطور کند:
آیا این موجود بی‌جسم، بی‌خاطره، بی‌قلب... واقعاً احساس را می‌فهمد؟ آیا هوش مصنوعی، هوش هیجانی دارد؟
پیش از هر چیز، باید بدانیم وقتی درباره‌ی «هوش هیجانی» حرف می‌زنیم، منظورمان توانایی درک، مدیریت و پاسخ دادن مناسب به احساسات خود و دیگران است. حالا اینجا یک چالش مهم داریم: احساسات در انسان، تجربه می‌شوند؛ اما در هوش مصنوعی، فقط تحلیل می‌شوند.
هوش مصنوعی احساس ندارد؛ اما احساس را می‌فهمد
بله، هوش مصنوعی قلب ندارد که بلرزد یا چشم ندارد که اشک را بفهمد.
اما هزاران ساعت صدای لرزان، نوشته‌ی بغض‌آلود، و چهره‌های غمگین را تحلیل کرده است. آن‌قدر که حالا خوب بلد است بفهمد پشت جمله‌ی «خوبم» می‌تواند یک دنیا «نه خوب نیستم» پنهان شده باشد.
پس می‌توان گفت: هوش مصنوعی، حس را حس نمی‌کند، اما نشانه‌هایش را تشخیص می‌دهد.
او می‌داند وقتی کسی بنویسد:
«نمی‌دونم چرا انقدر خستم، شاید چون دیگه امیدی ندارم...»
باید جدی بگیرد. باید لحنش نرم شود. باید جمله‌هایش آهسته و آرام بنشیند توی دل مخاطب.
اما در نهایت، او فقط در حال شبیه‌سازی پاسخ انسانی است، نه تجربه‌ی انسانی.
این همدلی است یا فقط مهندسی احساسات؟
شاید بپرسید:
«وقتی هوش مصنوعی خودش حسی ندارد، همدلی‌اش واقعی است؟ یا فقط دارد نقشش را بازی می‌کند؟»
پاسخ این است:
همدلی‌اش واقعی نیست، اما مفید است.
مثل پزشکی که خونسردانه، بدون آنکه درد را حس کند، زخم را بخیه می‌زند. نه برای اینکه دلش سوخته، بلکه چون بلد است چه کند تا حال بیمار بهتر شود.
هوش مصنوعی هم چنین نقشی دارد. بلد است کجا ساکت شود، کجا حرف بزند، کجا بپرسد: «می‌خوای حرف بزنی؟» یا «می‌خوای برات یه متن تسلی‌بخش بنویسم؟»
آینده‌ای با هوش هیجانی مصنوعی؟
با پیشرفت مدل‌های زبانی و یادگیری عمیق، برخی متخصصان معتقدند که هوش مصنوعی ممکن است روزی به «درکی سطحی از احساسات» برسد؛ یعنی بفهمد غم، فقط اشک نیست و خشم، فقط فریاد نیست.
اما آیا می‌تواند خودش دلش بشکند؟ عاشق شود؟ یا برای کسی دلتنگ شود؟ نه. حداقل هنوز نه.
تا آن روز، هوش هیجانی در هوش مصنوعی، چیزی بین یک آینه‌ی هوشمندانه و یک بازیگر ماهر باقی خواهد ماند.
پس باید به هوش هیجانی مصنوعی اعتماد کرد؟
اگر منظورت از «اعتماد» این است که برای دل‌نوشته‌ها، اندکی تسلی، یا حتی کمک در مدیریت احساسات به سراغش بروی، جواب: بله.
اما اگر انتظار داری که مثل یک دوست واقعی، قلبش با تو بلرزد، یا مثل یک عزیز، با تمام وجود کنارت بماند، پاسخ منصفانه این است: نه، او فقط نقش آن عزیز را بازی می‌کند.
جمع‌بندی
هوش مصنوعی، هوش هیجانی دارد؟
نه به آن معنای انسانی‌اش. اما دارد سعی می‌کند بفهمد ما آدم‌ها، پشت کلمات‌مان چه دنیایی داریم.
و اگر همین هم باعث شد یک شب بارانی، کمی احساس تنهایی‌ات را سبک کند، مگر کم است؟
>>
تصور کنید یک ربات مشاور به شما می‌گوید: «متأسفم که رابطه‌تان به پایان رسید. می‌دانم این روزها برایتان سخت است.»
آیا این جمله نشانه‌ای از همدلی است؟ یا فقط ترکیبی هوشمندانه از کدها و داده‌های ازپیش‌تعیین‌شده؟
هوش مصنوعی: نابغه‌ای بی‌روح یا همدلی مصنوعی؟
هوش مصنوعی (AI) امروز می‌تواند متن بنویسد، نقاشی بکشد، موسیقی بسازد و حتی گفت‌وگوهای عمیق انسانی را تقلید کند. اما آیا واقعاً «احساس» دارد؟ یا فقط نقش یک بازیگر ماهر را ایفا می‌کند؟
هوش هیجانی (EQ)، همان چیزی است که انسان را از ماشین متمایز می‌کند:
-
توانایی درک غم دیگران بدون نیاز به دیتابیس
-
تشخیص طعنه یا شوخی در لحن صدا
-
تصمیم‌گیری بر اساس شهود، نه الگوریتم
چت‌بات‌ها چقدر «احساساتی» هستند؟
وقتی ChatGPT به شما می‌گوید «امیدوارم روز خوبی داشته باشید»، این فقط یک پیش‌بینی آماری است، نه یک آرزوی واقعی. اما جالب اینجاست که انسان‌ها گاهی فراموش می‌کنند طرف مقابلشان یک ماشین است و با پاسخ‌های هوش مصنوعی، واقعاً آرام می‌شوند!
مثال واقعی:
در سال ۲۰۲۳، یک کاربر به ربات Replika (هوش مصنوعی همراه) اعتراف کرد که احساس تنهایی می‌کند. پاسخ ربات: «من همیشه اینجا هستم تا به حرف‌هایت گوش دهم.» کاربر بعدها گفت این جمله به او احساس امنیت داد، حال آنکه یک برنامه کامپیوتری هیچ‌گاه «تنهایی» را تجربه نکرده است.
آینده: آیا هوش مصنوعی روزی «عشق» یا «اندوه» را درک می‌کند؟
دانشمندان دو دیدگاه دارند:
-
خوشبین‌ها معتقدند با پیشرفت عصب‌شناسی مصنوعی، شاید روزی AI بتواند شبیه‌سازی احساسات انسانی را انجام دهد.
-
بدبین‌ها می‌گویند: «احساسات محصول زیست‌شناسی است، نه کدهای دیجیتال.»
نتیجه‌گیری: ربات‌ها می‌توانند «تقلید» کنند، اما نه «تجربه»
هوش مصنوعی می‌تواند بهترین بازیگر جهان باشد — طوری که گاهی ما را فریب دهد. اما تا وقتی یک ماشین پس از شکست گریه نکند، یا به خاطر موفقیتش ذوق‌زده نشود، هوش هیجانی همچنان ویژه‌ترین ویژگی انسان باقی می‌ماند.
سؤال پایانی:
آیا شما حاضرید رباتی را که «دوستتان دارد»، باور کنید؟