به گزارش >>تجارت نیوز، اولین بار سال 1391، محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در مصاحبه‌ای اعلام کرد که سن مصرف دخانیات در کشور به 11 سال رسیده است. او در همین اظهارات اعلام کرد: سالانه 65 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که 25 میلیارد نخ واردات رسمی، 35 میلیارد نخ تولید داخل و سایر نخ‌های سیگار قاچاق وارد می‌شود.
این آمار زمانی از سوی دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران مطرح شد که نزدیک به 6 سال از تصویب قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» در سال ۱۳۸۵ می‌گذشت. قانونی که هر چند به تصویب رسید اما مانند بسیاری دیگر از قوانین بدون داشتن ضمانت اجرایی رها شد و مفاد آن هیچ وقت عملیاتی نشد.
از آن تاریخ تا کنون تنها اتفاقی که با حمایت مسئولان رخ داده، افزایش قیمت سیگار به منظور جلوگیری از افزایش مصرف آن بوده که البته تجربه ثابت کرده که این راهکار نه تنها مانع از افزایش مصرف سیگار نشده که حتی در تمام این سال‌ها تعداد افرادی که به مصرف دخانیات روی آورده‌اند به شکل فزاینده‌ای رو به افزایش بوده است.
19 سال زمان برای زمین ماندن قانون جامع مبارزه با دخانیات
زمانی که قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» به تصویب رسید یکی از مفادی که به آن تاکید داشت ممانعت فروش سیگار توسط دکه‌های روزنامه‌فروشی بود. اما حالا بعد از 19 سال هنوز هم یکی از پرفروش‌ترین محصولات این دکه‌ها سیگارهای نخی است که عموما توسط جوانان کم سن و سال خریداری می‌شود.
آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت میزان افزایش مصرف سیگار در بین مردان را 3 درصد دانسته در حالی که این آمار در بین زنان بالای 18 سال به 11 درصد رسیده است.
تولید سالانه 72 میلیارد نخ سیگار در کشور
براساس آخرین گزارشی که از سوی وزارت صمت منتشر شده است، تولید سالیانه سیگار در داخل کشور نزدیک به 72 میلیارد نخ بوده که از این میزان کمتر از یک میلیارد نخ مربوط به واردات است. بر اساس همین آمار، میزان تولید سیگار در سال 1402 نزدیک به 69 میلیارد نخ بوده که در مقایسه با آمار کنونی رشد 5 درصدی را نشان می‌دهد.
اما بر خلاف آن چیزی که عموما در مورد میزان قاچاق سیگار به کشور مطرح می‌شود از تمام این اعداد و ارقام میلیاردی نزدیک به 500 میلیون نخ سیگار قاچاق شده که در برابر میزان تولید و مصرف بسیار ناچیز است.
گفتنی است میزان مصرف سالیانه سیگار در کشورمان، به نسبت سال 95 حدودا 35 درصد افزایش یافته و از 53 میلیارد نخ به 72 میلیارد نخ رسیده است. در آن سال میزان تولید سیگار در داخل تقریبا 45 میلیارد نخ بوده و پس از هفت سال به حدود 72 میلیارد نخ رسیده که نمایانگر رشد 59 درصدی است.
گردش مالی 70 هزار میلیارد تومانی محصولات دخانی در کشور
رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی در مصاحبه با «فرهیختگان» به تاریخ 2 اردیبهشت 1404 گردش مالی محصولات دخانی در کشور را 70 هزار میلیارد تومان برآورد کرده است. بنا به گفته او این رقم که تا پایان نیمه اول سال 1403 بررسی شده است رشدی 16 درصدی را نسبت به سال 1402 نشان می‌دهد.
از طرف دیگر، بنا بر آمار‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، با احتساب مصرف تفننی سیگار و قلیان، تخمین زده می‌شود که حدود 20 تا 25 درصد افراد جامعه دخانیات مصرف می‌کنند که تقریباً برابر با متوسط منطقه است.
مصرف سیگار در بین جوانان دلایل متعددی دارد / تجربه یک هویت جدید از سوی جوانان با کشیدن سیگار می‌تواند یکی از عوامل مهم در گرایش آنها به استعمال دخانیات باشد
سعیده سماواتی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی درباره دلایل افزایش مصرف سیگار در بین جوانان به تجارت‌نیوز می‌گوید: عوامل متعددی در اشتیاق جوانان برای مصرف سیگار می‌تواند نقش داشته باشد. از الگوهای فرهنگی و هنری گرفته تا سرخوردگی‌های اجتماعی و درنهایت دسترسی آسان.
او می‌افزاید: عموما تجربه یک هویت جدید از سوی جوانان با کشیدن سیگار می‌تواند یکی از عوامل مهم در گرایش آنها به استعمال دخانیات باشد. عموما در پسرهای نوجوان تمایل به کشیدن سیگار برای بزرگ جلوه دادن خود در بین دوستان و همسالان است. اما اینکه الان ما با افزایش تعداد دختران سیگاری مواجه هستیم هم باز به الگوهای جامعه و البته تغییرات فرهنگی و ساختاری که در جامعه به وجود آمده است، باز می‌گردد.
دختران دهه 80 مصرف سیگار را در خانواده امری عادی یافته‌اند
سماواتی با اشاره به پژوهش‌های میدانی صورت گرفته اظهار می‌دارد: دختران دهه 80 که عموما والدین آنها متولد اواخر دهه 50 و یا اوایل دهه 60 هستند مصرف سیگار را در خانواده امری عادی یافته‌اند. بسیاری از آنها در پرسشنامه‌هایی که پر کرده‌اند به سیگاری بودن هر دو والد یعنی پدر و مادر اشاره کرده‌اند.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه می‌دهد: علاوه بر این از جایی به بعد قبح کشیدن سیگار در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی توسط زنان از بین رفت و همین مساله باعث شد که بسیاری از دختران جوان با الگوبرداری از بازیگران زن مصرف سیگار را تجربه کنند.
سخت‌گیری‌هایی که در اماکن عمومی برای معاشرت و تفریح جوانان صورت گرفت باعث شد تا این تفریحات به مکان‌های دنج و خلوت کشیده شود
سعیده سماواتی، در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به زیرزمینی شدن تفریحات جوانان و تاثیر آن بر افزایش تعداد دختران سیگاری می‌گوید: سخت‌گیری‌هایی که در اماکن عمومی برای معاشرت و تفریح جوانان صورت گرفت باعث شد تا این تفریحات از یک جایی به بعد به مکان‌های دنج و خلوت کشیده شود. یا دورهمی‌های دوستانه در فضای خانه‌های مجردی و یا کنج کافه‌های دنج. همین مساله باعث شد تا دختران راحت‌تر بتوانند اولین نخ سیگار را تجربه کنند به دور از نگاه‌هایی که آنها را قضاوت کرده و یا مورد هجمه قرار می‌دادند.
رفتارهای سلبی و قهری جوانان را از محیط جامعه به پستوی خانه‌ها و کافه‌ها هدایت کرد
این جامعه‌شناس می‌افزاید: اگر بخواهیم بروز چنین ناهنجاری‌هایی در جامعه را موشکافانه بررسی کنیم بیش از هر چیز به رفتارهای سلبی و قهری می‌رسیم که جوانان را از محیط جامعه به پستوی خانه‌ها و کافه‌ها هدایت کرد. به هر حال تجارت دخانیات در دنیا یک تجارت پرسود است که متولیان آن هیچ ترسی از تلاش برای افزایش سود خود ندارند. در این بین اما فرهنگ‌سازی و چگونگی برخورد با جوانان جامعه که بیش از همه در معرض این آسیب‌ها هستند می‌تواند امری تعیین‌کننده در افزایش یا کاهش معضلات در جامعه باشد.