13بدر روزی است که هر ساله ایرانیان به طبیعت پناه می برند و جشن شادی برپا می کنند؛ اما چه رمز و رازی در پشت این جشن باستانی نهفته است که قرن‌ها در قلب مردم ایران جا دارد؟ چه آداب و رسوم خاصی در این روز وجود دارد که این چنین محبوب و جذاب است؟ برای یافتن پاسخ این سوالات و درک عمیق تری از این جشن، با ما در این قسمت از نمناک همراه شوید.
سیزده بدر یا Sizdah Bedar - 13th Day of Nowrouz، یکی از جشن‌های باستانی ایرانی است که با ریشه‌های عمیق در تاریخ و فرهنگ ایران آمیخته شده است. این روز، به عنوان آخرین روز تعطیلات نوروزی، زمانی برای دوری از بدی‌ها و ورود به طبیعت در نظر گرفته می شود. باور بر این است که قدمت این جشن به دوران باستان بازمی گردد؛ زمانی که ایرانیان بر این باور بودند که در روز سیزدهم فروردین، نحسی و انرژی‌های منفی از بین می روند و این روز باید در طبیعت سپری شود تا سال جدید با خوشی و برکت آغاز گردد. این جشن با سنت‌هایی مانند گره زدن سبزه، پختن غذاهای محلی و برگزاری مسابقات و بازی‌های گروهی همراه است. برخی تاریخ شناسان معتقدند که این روز از دوران ساسانیان وارد فرهنگ ایرانیان شده و در آن دوران به مدت ۵ روز جشن گرفته می شد. در کتاب‌های تاریخی اشاره مستقیمی به وجود چنین مراسمی نشده است، اما در منابع کهن اشاره هایی به روز سیزدهم فروردین یافت می شود. به عبارتی گفته می‌شود ایرانیان باستان در آغاز سال نو، پس از دوازده روز جشن و شادی که به یاد دوازده ماه سال برگزار می شد، روز سیزدهم نوروز را به باغ و صحرا می رفتند و شادی می‌کردند و به این ترتیب، رسمی بودن دوره نوروز را به پایان می رساندند.
در مورد سیزده بدر سنت‌های قدیمی با باورها و خرافات مدرن پیوند می خورند. در ایران باستان، روز سیزدهم فروردین به عنوان روزی فرخنده شناخته می شد و هیچ اشاره‌ای به نحس بودن آن در فرهنگ اصیل ایرانی وجود ندارد. این روز به جشن تیرگان مربوط می شد که روزی مبارک و خوش‌یمن بود. با گذر زمان و ورود خرافات از فرهنگ های دیگر، باورهای اشتباه درباره نحس بودن عدد ۱۳ شکل گرفتند. اعتقاد به نحسی این روز از زمانی آغاز شد که در فرهنگ‌های مختلف، عدد ۱۳ به عنوان عددی بدشگون شناخته شد و مردم برای دوری از انرژی های منفی در این روز به دامان طبیعت پناه می بردند.
کتاب «آثار الباقیه» جدولی برای خوب و نحس بودن روزها دارد و در آن جدول، روز سیزدهم به عنوان روزی نیک و فرخنده ذکر شده است. پس از نفوذ فرهنگ اروپایی در زمان حکومت صفویان، باورهای خرافی درباره نحس بودن عدد ۱۳ و روز سیزدهم شکل گرفتند. تنها چیزی که درباره عدد سیزده در فرهنگ ایرانی وجود دارد، بخش ناپذیر بودنِ آن است که نشانه‌ای از دانش بالای ایرانیان از ریاضی و به کارگیری آن در زندگی روزمره دارد.
در شاهنامه فردوسی به طور مستقیم به جشن سیزده بدر اشاره‌ای نشده است؛ اما شاهنامه پر از اشعار و داستان‌هایی است که به جشن‌ها و آیین‌های باستانی ایرانی اشاره دارد و به تصویر کشیدن آداب و رسوم قدیمی ایرانیان در آن متداول است. در برخی تفاسیر و تحلیل‌ها، اشعاری از شاهنامه به عنوان شعر سیزده بدر تفسیر شده اند که به نحسی روز سیزدهم و نیاز به برگزاری جشن و شادمانی برای دوری از بدی‌ها اشاره دارند. این تفسیرها به خوبی نشان می دهند که چگونه اشعار فردوسی و داستان‌های شاهنامه با فرهنگ و آیین‌های باستانی ایران آمیخته شده اند و همچنان هم تأثیرگذار هستند.
امسال سیزده بدر روز چهارشنبه است و احتمال تعطیلی روز پنجشنبه چهاردهم فروردین نیز بسیار بالاست. این به معنای تعطیلاتی پانزده روزه است که از روز شنبه، شانزدهم فروردین مجدداً روزهای کاری و مدارس آغاز خواهند شد. در سیزده بدر ۱۴۰۴، می‌توانید با ارسال پیام‌های تبریک سیزده بدر به دوستان و خانواده، این روز را به آن‌ها شادباش بگویید.
در سیزده بدر، غذای سنتی و محبوب ایرانیان اغلب شامل انواع کباب‌ها، آش‌ها و غذاهای محلی است. یکی از رایج‌ترین غذاهایی که در این روز طبخ می‌شود، کباب کوبیده است. مردم معمولاً در فضای باز و طبیعت، باربیکیو برپا کرده و کباب کوبیده، جوجه کباب و دیگر انواع کباب‌ها را تهیه و میل می کنند. این غذاها به دلیل سهولت در پخت و لذت بخش بودن، طرفداران زیادی دارند. علاوه بر کباب، آش رشته نیز یکی دیگر از غذاهای سنتی و محبوب سیزده بدر است. این غذای گرم و مغذی، انتخاب خوبی برای گذراندن یک روز در طبیعت است. دیگر غذاهای محلی و سنتی مانند دلمه برگ مو و کوکو سبزی نیز در این روز سرو می شوند.
یکی از آیین‌های کهن ایرانی است. طبق برخی از منابع؛ پسر و دختر دوقلوی کیومرث نخستین بار در جهان در روز سیزده فروردین با یکدیگر ازدواج کردند. در آن زمان که عقد به صورت رسمی وجود نداشت، آن‌ها دو شاخه درخت را به هم گره زدند و اینگونه پایه گذار مراسم ازدواج شدند. این مراسم به خصوص در بین دختران و پسران دم بخت مرسوم شد و تا امروز هم باقی مانده است که با نیت بستن پیمان زناشویی، سبزه ها را گره می زنند. از طرفی شعر معروف سال دیگه، سیزده به در، خونه شوهر، بچه بغل که قدمت این شعر به دوران قاجار می رسد را هم میخوانند؛ البته گره زدن تنها مختص دختران و پسران دم بخت نبوده و همه می توانند سبزه‌ای گره زده و آرزو کنند. عقیده بر این بوده است که وقتی گره باز شود، مشکلات حل شده و آرزو برآورده خواهد شد.
دروغ سیزده یکی از وجوه مشترک فرهنگ ایرانی با فرهنگ‌های دیگر است. این سنت مشابه دروغ‌های روز اول آوریل در سایر کشورهاست که هر چهار سال یک بار با روز سیزده فروردین مصادف می شود. روز اول آوریل در اساطیر روم باستان مصادف با روز رستاخیز آتیس، الهه تبسم، است و شاد بودن و خندیدن در این روز مرسوم است. اینگونه، سنت‌های کهن ایرانی و شوخی‌های مدرن جهانی در سیزده بدر با هم تلاقی می کنند و این روز را به یادماندنی می سازند.