چند نکته توجه‌برانگیز درباره عکس عراقچی در ایتالیا

رضا غبیشاوی در عصر ایران نوشت: مذاکرات ایران و امریکای ترامپ به ایستگاه پنجم رسید. مرحله پنجم این بار جمعه و نه شنبه، نه مسقط بلکه در رم ایتالیا برگزار شد. اینکه چرا به جای پایتخت عمان، مثل سه دفعه قبل، دوباره رم ایتالیا (مثل مرحله دوم) انتخاب شده نمی دانیم. نکته عجیب و غریب ماجرا هم اینکه در ایتالیا هم مذاکرات در اقامتگاه سفیر عمان برگزار می شود. به قول "امیرحسین قیاسی" در برنامه طنز "نیمه شب" عمانی ها سفره دار خوبی هستند و در ایتالیا هم ویلایشان را در اختیار ایرانی ها و امریکایی ها قرار داده اند تا راحت باشند. چه بسا اگر مذاکرات، مستقیم بود نیازی به رفتن وزیر خارجه عمان هم نبود کلید ویلا را می دانند تا استفاده کنند.

ولی از شوخی بگذریم خوبی مذاکرات در اقامتگاه سفیر عمان در رم، این است که اگر در هتل مذاکره می کردند باید دو طرف هزینه محل مذاکرات را پرداخت می کردند اما حالا مجانی است.

اما درباره میزبانی رم، آیا قرار است به صورت نمادین، پیام مثبتی برای اروپایی ها ارسال شود که یعنی بله، ما هوای شما را داریم و مذاکرات ایران - امریکا بدون حضور اروپایی ها (برخلاف قبل و از جمله برجام) به معنی نادیده گرفتن اروپا نیست. چون قبلا وزیر خارجه فرانسه هشدار داده بود توافق ایران و امریکا زمانی موفق می شود که نگرانی های امنیتی اروپایی ها نادیده گرفته نشود.

با این حال سوال قبلی دوباره تکرار می شود: اگر قرار بود این گونه باشد بهتر نبود در یکی از پایتخت های سه قدرت اروپایی یعنی پاریس، برلین یا لندن، مذاکرات انجام شود؟ یا حداقل شهر بروکسل به عنوان پایتخت اتحادیه اروپا که مقر این سازمان هم آنجاست.

در زمان برجام، مذاکرات در ژنو یا لوزان سوئیس یا وین اتریش انجام می شد. شهرها و کشورهایی که به بی طرف بودن و میزبانی از سازمان های بین المللی مشهورند. در نتیجه مذاکرات در زمین بی طرف انجام می شد. پیش از این و در زمان سعید جلیلی هم هر بار مذاکره در یکی از شهرهای منطقه و جهان برگزار می شد تا حامیانش، تحمیل شهرهای جدید برای میزبانی مذاکرات به طرف های غربی را به عنوان دستاورد اعلام کنند. یک بار مسکو، بار دیگر بغداد و عجیب تر از همه آلماتی قزاقستان که آخرش مشخص نشد ربطش به مذاکرات چیست.

برگردیم به مذاکرات کنونی، خلاصه اینکه ما و مخاطبان هنوز نمی دانیم چرا رم ایتالیا ؟ شاید برای اینکه به لحاظ مسافت و فاصله مسیر، میان ایران و امریکا، نقطه وسط است با این حال بازهم سوال پا برجاست: چرا ایتالیا و نه دیگر شهرهای اروپایی که به میانجی و بی طرف بودن شهره اند. عراقچی هم در پاسخ به این سوال تنها به این اکتفا کرده که شهر میزبان را میانجی (یعنی طرف عمانی) تعیین می کند. این حرف عراقچی یعنی من هم نمی دانم عمان تصمیم گرفته و ما قبول کردیم خودتان بروید از عمانی ها سوال کنید.

مذاکره در رسانه ها

بدترین نوع مذاکره، مذاکره علنی دو طرف در رسانه هاست. تقریبا چنین مذاکره، ای محکوم به شکست است مگر اینکه معجزه ای رخ داد. چون وقتی مواضع علنی و در رسانه ها بیان می شود عقب نشینی از آنها، شکست به شمار می آید و پرهزینه. درحالی که مذاکره برای توافق، به معنی عقب نشینی و امتیاز دهی و امتیازگیری است.

در هفته های اخیر، بخش مهمی از محتوای مذاکرات ایران و امریکا از خفا به علن درآمد. وقتی ویتکاف و وزیر خارجه امریکا در مصاحبه هایی به صراحت گفتند علاوه بر خط قرمز "نه به سلاح هسته ای" ایران، خط قرمز دیگری هم دارند و آن "نه به غنی سازی اورانیوم" است. این حرکت باعث شد طرف ایرانی هم به مذاکره علنی روی بیاورد و در بالاترین سطح (رهبری) تاکید کند صفر سازی غنی سازی ایران، غیرممکن است و تهران این گزینه را قبول نمی کند.

طرف های ایرانی از جمله وزیر خارجه و رئیس جمهوری و رهبری حتی پا را فراتر گذاشتند و شفاف گفتند ایران خود را برای شکست مذاکرات آماده می کند اگر طرف امریکایی بر صفرسازی غنی سازی ایران پافشاری کند و راضی به مصالحه و پذیرش این موضوع نباشد. این جمله آیت الله خامنه ای که: "گمان نمی‌کنیم (مذاکرات) به نتیجه برسد، نمی‌دانیم چه خواهد شد". در همین چارچوب قابل تفسیر است. یعنی ما خودمان را برای بدترین گزینه (شکست مذاکرات) آماده کرده ایم و حاضر نیستیم برای فرار از شکست، امتیاز دهیم و صفر غنی سازی را قبول کنیم. گرچه ناخودآگاه همه را به یاد جمله مشابه رهبری در سال ها قبل درباره برجام و سرنوشت این توافق انداخت.

عراقچی هم ساعاتی قبل از پرواز صبح جمعه به سمت رم ایتالیا برای مذاکرات توییت کرد: "صفر سلاح هسته ای = توافق در دسترس است / صفر غنی سازی = توافق در دسترس نیست". گرچه توییتر سابق و ایکس فعلی، همچنان در ایران فیلتر است اما مالکش ایلان ماسک کارآفرین و چهره نزدیک به ترامپ است.

صداوسیما هم به جای اسم آوردن از ایکس و توییتر، از عنوان کلی "فضای مجازی" استفاده می کند تا خدای نکرده اسم ایکس / توییتر فیلتر شده در صداوسیما برده نشود و مردم متوجه نشوند که وزیر خارجه مملکت در شبکه اجتماعی مطالب اصلی اش را منتشر می کند که همچنان فیلتر است.

البته صداوسیما به همین اکتفا نمی کند. به اقامتگاه سفیر عمان در رم (محل مذاکرات) هم می گوید "ساختمان دیپلماتیک سلطنت عمان" تا خدای ناکرده ملت متوجه نشوند نمایندگان ایران و امریکا کجا نشسته اند و مذاکره می کنند. خبرنگار اعزامی صداوسیما به مذاکرات ایتالیا هم در قالب خبر و گزارش تحلیل ارائه می کند و باید و نباید و جملات کلیشه ای تحویل می دهد و کم مانده در مصاحبه پایانی عراقچی، حرف دهان وزیر بگذارد و جزئیات مذاکرارت فعلی و آینده را تعیین کند. خوشبختانه عراقچی خود سخن گوست و سابقه سخنگویی وزارت خارجه را هم دارد و مسلط است و نیازی به "رساندن" خبرنگار صداوسیما ندارد.

به هر حال صداوسیماست دیگر. همین است که می بینیم و نمی توان انتظار زیادی داشت. همین که هنگام مذاکرات، گاندو عراقچی نمی سازد جای شکرش باقی است.

بازگردیم به مذاکرات. اصولا وقتی دو طرف موضوعات داخل مذاکره را به رسانه ها می کشند و علنی می کنند یعنی در داخل مذاکره، به بن بست رسیده اند. عراقچی در پایان مذاکرات هم از ایده ها و پیشنهادات عمان برای خروج از بن بست سخن گفت و نسبت به آنها ابراز خوشبینی کرد.

مشکل اینجاست که علاوه بر خط قرمز قبلی که از سوی ترامپ اعلام شد (ساخت سلاح هسته ای توسط ایران)، خط قرمز جدیدی از سوی امریکایی مطرح شده (غنی سازی ایران) و این، مذاکرات را دچار مشکل کرده است. خط قرمز دومی هم به صورت صفر و یک است. یک طرف می گوید نباشد و طرف دیگر می گوید باشد. احتمالا عمانی ها به دنبال ایجاد راهکار میانه و بینابینی هستند که خواسته و رضایت دو طرف را جلب کند.

عکس و مکث

درباره عکس منتشر شده از مذاکرات رم ایتالیا هم این چند نکته به ذهن می رسد. عکس وزیر خارجه عمان (بدر آلبوسعیدی) منتظر در کنار همتای ایرانی (عباس عراقچی) نشسته در اتاقی از ریزیدانس یا اقامتگاه سفیر عمان در رم.

1- مذاکرات در اقامتگاه سفیر عمان در رم ایتالیا برگزار شد. جز در مرحله دوم مذاکرات کنونی، این موضوع در طول 20 و چند سال مذاکرات هسته ای، بی سابقه است. هنوز دقیقا نمی دانیم چرا این تصمیم گرفته شده تنها چیزی که اعلام شده این است که عمان میزبان است چه مذاکرات مسقط عمان باشد چه رم ایتالیا.

2- برای مذاکرات ایران و امریکا چون غیرمستقیم است وزیر خارجه عمان هم مجبور شده از مسقط به رم ایتالیا بیاید. دفعه قبل هم چنین شد. این نیز در تاریخ مذاکرات هسته ای و ایران – امریکا، بی سابقه است که وزیر خارجه ای از کشورش راهی محل مذاکرات در کشوری دیگر شود تا میانجیگری را عملی با حمل و جابجایی متن های مکتوب میان دو طرف انجام دهد.

3- در این عکس بخشی از مذاکرات ایران و امریکا به نمایش درآمده است. وزیر خارجه عمان انگار که طرح ها و پیشنهادات مکتوبی ارائه می کند یا متن مذاکرات میان دو طرف ایرانی و امریکایی را در حال جابجایی است. برخلاف عکس های قبلی، خبری از لپ تاپ نیست. تعدادی خودکار آبی احتمالا بیک هم دیده می شود. وزیر خارجه عمان منتظر و عراقچی با دقت در حال مطالعه است. حالا یا پیشنهادات عمان است یا متن ارسالی ویتاکاف.

یعنی عراقچی با همان خودکارهای بیک آبی رنگ، جواب ها را روی برگ آ4 می نویسد؟ انصافا این شیوه خیلی سخت و دشواری است. در سختی های وزیر خارجه ایران بودن یکی باید همین مذاکرات غیرمستقیم مکتوب دست نویس با طرف امریکایی را اضافه کرد.

4- وزیر خارجه عمان در این عکس بدون دشداشه و عمامه معروف عمانی است. با کت و شلوار و کروات. در سفر مقامات کشورهای جنوب خلیج فارس به خارج از منطقه، کنار گذاشتن لباس رسمی کشور خود، یک گزینه است.

موی کوتاه سر وزیر هم جالب توجه است. برخی برای اینکه عمامه بهتر قرار بگیرد موی سر را کوتاه نگه می دارند. نام خانوادگی وزیر خارجه عمان هم البوسعیدی نوشته اما بوسعیدی هم گفته می شود که هم معنی اند. آلبو شبیه آل به معنی فرزندان است و در بخش هایی از مردم عرب ایران هم دیده می شود مثل آلبوبیری یا آلبوغبیش یا آلبوناصر یا آلبو صالح یا آلبوخضیر و ... .

5- در این عکس، برخلاف عکس هایی که قبلا از مذاکرات پیشین منتشر شده بود اثری از اعضای تیم ایرانی مذاکرات نیست. ایا روبه رو نشسته اند یا اصلا نیستند مثلا وزیران خارجه ایران و عمان تنها در اتاق حضور دارند و مذاکرات تنها دارند؟

و سوال پایانی : عراقچی درباره اینکه چرا ویتکاف (نماینده ترامپ و مسوول هیات امریکا) زودتر محل مذاکرات را ترک کرد گفت که می خواست به برنامه پروازی اش برسد این در حالی است که ویتکاف از هواپیما و پرواز اختصاصی استفاده می کند (مثل وزیر خارجه ایران) نه اینکه بلیط هواپیما تهیه شود و با پروازهای عمومی رفت و آمد کند.