مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: در سال‌گرد سانحۀ ورزقان طبیعی است که اعضای دولت مرحوم سید ابراهیم رییسی خاطره تعریف کنند و حتی لحن عاطفی‌تری به خود بگیرند یا مواردی مطرح کنند که بحث‌انگیز شود مانند آنچه دو وزیر سابق ( آقایان اسماعیلی و بذرپاش) دربارۀ وجود بقایای پیکر در منطقه گفته‌اند اما به این بهانه اتهام افکنی به دیگران یا نقل ناقص دور از اخلاق به نظر می‌رسد.
یکی از این موارد سخنان آقای محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور فقید است. همان سمتی که در حال حاضر در اختیار مهدی سنایی است.
آقای جمشیدی گفته: "به صراحت می گویم تأیید عضویت ایران در شانگهای فقط به خاطر گل روی آقای رییسی بود. البته باقی دولت ها هم تلاش کرده بودند و ما نافی زحمات آنان نیستیم اما موفق نشدند چون همگی غرب گرا بودند."
جدای این که توصیف دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی با عنوان "غرب‌گرا" این تصور را به وجود می‌آورد که انگار دولت متبوع ایشان "شرق‌گرا" بوده داستان شانگهای و پیوستن ایران به این پیمان را که در حیات مرحوم و همان موقع و در آغاز کار آن دولت هم نوشته بودم دوباره می‌آورم تا مشخص شود آقای جمشیدی بخشی از واقعیت را دربارۀ چرایی پذیرش ایران در پیمان شانگهیای بعد از سال ها مخالفت گفته و نه همه را تا بدانیم گُل رأی مرحوم رییسی بوده اما فقط این نبوده.
واقعیت این است که ۶ سال پیش از روی کار آمدن آقای رییسی و در همان سال ۹۴ خورشیدی قرار بود عضویت ایران در این سازمان نهایی شود اما تاجیکستان به دلیلی که گفته خواهد شد مخالفت می‌کرد.
۲۰ مرداد ۱۴۰۰و تنها یک هفته پس از استقرار رییس جمهوری جدید و در حالی که هنوز جانشین محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه مستقر نشده بود علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت:
«ساعتی قبل در گفت‌وگو با دوست و همکارم - نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه - تحولات افغانستان، سوریه و خلیج فارس را بررسی کردیم. خوش‌بختانه موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد»
بدین ترتیب، آقای شمخانی پیشاپیش خبر داده بود. منظور او از موانع سیاسی هم، چنان که اشاره شد مخالفت تاجیکستان بود. اما چرا تاجیکستان مخالفت می‌کرد و چرا پس از ۶ سال دست از مخالفت برداشت و اصطلاحا از خر شیطان پایین آمد؟
ماجرا از این قرار است که در سال ۱۳۹۴ محی‌الدین کبیری رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان (حنات) به روال سال‌های گذشته در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران شرکت کرد و به گرمی مورد استقبال قرار گرفت. این در حالی بود که چند ماه قبل از آن این حزب به اتهام تلاش برای سرنگون کردن حکومت تاجیکستان و جایگزین ساختن یک نظام اسلامی در این کشور فارسی‌زبان غیر قانونی اعلام شده بود.
محی‌الدین کبیری از شاگردان و دستیاران سید عبدالله نوری رهبر فقید این جنبش بود که می‌کوشید اسلام‌گرایان را در تاجیکستان پس از فروپاشی اتحاد شوروی روی کار آورد هر چند که وجه فرهنگی او می‌چربید اما نفوذ و شبکۀ خانوادگی امام علی رحمان‌اف (که بعدتر «اف» را از نام خانوادگی خود برداشت تا چهرۀ تازه‌ای از خود به نمایش بگذارد) بسیار قوی‌تر از آن بود که مجالی به دیگران بدهد.
سفر کبیری به تهران به مذاق حاکمان دوشنبه بسیار تلخ نشست تا جایی که تلویزیون تاجیکستان در اقدامی بی‌سابقه فیلمی پخش کرد که در آن ادعا می‌شد ایران در جنگ‌های داخلی این کشور دخالت داشته است! امری که از جانب تهران به شدت تکذیب و به تلاش‌های اسراییل برای ایجاد شکاف میان دو مردم هم‌زبان نسبت داده شد.
از دیگر اقدامات دولت «دوشنبه» بستن نمایندگی‌های کمیتۀ امداد و رای‌زنی‌های فرهنگی و چند نهاد اقتصادی بود. پی‌گیری رد پول‌های بابک زنجانی و همکاری نکردن طرف تاجیک هم از دلایل دیگر ذکر شده است.
محی‌الدین کبیری مهم‌ترین مخالف حکومت خانوادگی رحمان بر تاجیکستان بود و بر خلاف تبلیغات رسمی علیه او بیشتر به تبعات حکومت خانوادگی انتقاد داشت و مانند قبل خواستار روی کار آمدن حزب خود نبود بلکه گفته بود قصد دارد تاجیکستان را از سیطرۀ اقتصادی و سیاسی یک شبکۀ خانوادگی رها کند.
جدای این موارد یکی از ناخرسندی‌های دولت تاجیکستان از ایران هم این بود که وقتی کتب فرهنگی و ادبی درخواست می‌کنند آثار ایدیولوژیک می فرستند حال آن که برای آنها زبان فارسی اولویت دارد.
با این وصف می‌توان گفت مهم‌ترین مانع پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، مخالفت تاجیکستان بود و این مخالفت هم مشخصاً به سبب روابط جمهوری اسلامی با محی‌الدین کبیری و نهضت اسلامی و هم امتیاز گرفتن از آمریکا و اسراییل عنوان شد.
وقتی ایران به تاجیکستان اطمینان داد از طریق کبیری به دنبال روی کار آوردن دولت اسلام گرا نیست و پوتین هم از امام علی رحمان خواست مخالفت نکند تاجیکستان باعضویت ایران در شانگهای مخالفت نکرد و ایران به عضویت این سازمان درآمد.
هر چند روشن نشد «دوشنبه» واقعا بدبین شده بود یا با نگاه توطئه انگارانه این هم یکی از بازی‌های روسیه بود که کارت شانگهای را برای خود نگاه داشته بود.