به گزارش >>اقتصادآنلاین، هوش مصنوعی در ایران، خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، وارد فضای روزنامه‌نگاری شد؛ اما نه در مسیر استانداردسازی، دقت، و شفافیت. بلکه در سایه خلأ نظارت و بی‌قانونی رسانه‌ای، تبدیل به ابزاری برای دور زدن زحمت‌های واقعی خبرنگاری شد. اکنون پلتفرم‌هایی وجود دارند که در ازای پرداخت مبلغی مشخص، «گزارش اختصاصی تولیدشده با هوش مصنوعی» تحویل می‌دهند. این گزارش‌ها با الگوریتم‌هایی نوشته می‌شوند که لزوماً واقعیت را درک نمی‌کنند، بلکه صرفاً ساختار متنی را تقلید می‌کنند.
این محتوا‌ها اغلب تیتر‌هایی جنجالی، بدنه‌ای پر از جملات کلیشه‌ای و ارجاعاتی سطحی به منابع خارجی دارند، اما نه خبرنگاری پشت آن است، نه تحقیق میدانی، نه حتی صحت‌سنجی. آنچه تولید می‌شود، ترکیبی است از داده‌های پراکنده، بازنویسی‌شده و جذاب‌نما که ممکن است کاملاً جعلی باشد. در نبود قانون مشخص، این گزارش‌های ماشینی حتی در برخی رسانه‌های رسمی نیز جا باز کرده‌اند.
هوش مصنوعی ابزاری قدرتمند است، اما جایگزین شعور خبری نیست
هیچ‌کس منکر ظرفیت‌های هوش مصنوعی در کمک به روزنامه‌نگاری نیست. از کمک به تحلیل داده‌ها گرفته تا استخراج ترند‌های روز، ترجمه سریع منابع و حتی پیشنهاد ساختار نگارشی، این فناوری می‌تواند دستیار قدرتمندی برای خبرنگاران حرفه‌ای باشد. اما مسئله از جایی بحرانی می‌شود که مرز میان ابزار و جایگزین محو می‌شود.
تولید محتوا با استفاده از زبان‌مدل‌ها مانند ChatGPT یا بومی‌سازی‌های داخلی آن، در بهترین حالت می‌تواند «نویسنده‌ای مقدماتی» باشد؛ اما بدون حضور ذهن تحلیل‌گر، حس واقع‌گرایانه، و اعتبارسنجی انسانی، هیچ‌گاه نمی‌تواند درک ژرفی از پیچیدگی‌های سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی ارائه دهد. هوش مصنوعی نمی‌داند فقر در جنوب تهران چگونه معنا می‌شود، فساد چگونه ساختارمند می‌شود، یا یک اصلاح قانون چه پیامد‌هایی در واقعیت زندگی دارد. این‌جاست که ما به چیزی فراتر از هوش ماشینی نیاز داریم، هوش انسانی.
منفعت‌طلبی پنهان و تهدیدی برای استقلال رسانه‌ای
جذابیت تولید انبوه محتوا با هوش مصنوعی برای برخی رسانه‌ها وسوسه‌برانگیز است. می‌توان با کمترین هزینه، روزانه ده‌ها گزارش «اختصاصی» تحویل گرفت، بدون اینکه نیازی به تیم تحریریه، ویرایشگر یا خبرنگار داشت. اما این منفعت زودگذر، هزینه‌هایی بلندمدت مثل بی‌اعتمادی مخاطب، سطحی شدن محتوا، گسترش اطلاعات غلط و در نهایت سقوط مرجعیت رسانه‌ای در پی دارد.
نکته نگران‌کننده‌تر آن است که برخی نهاد‌ها و شرکت‌ها نیز با استفاده از این ابزار، گزارش‌هایی به نفع خود تولید و در رسانه‌ها منتشر می‌کنند. این روند به «گزارش‌فروشی» مشروعیت تازه‌ای داده است، نه خبرنگاری وجود دارد که زیر بار مسئولیت برود، نه رسانه‌ای که اعتبار خود را خرج کند. فقط یک خروجی وجود دارد که وانمود می‌کند گزارش است.
هوش مصنوعی باید کنترل شود، نه اینکه کنترل را در دست بگیرد
کاربرد هوش مصنوعی در رسانه نه الزاماً منفی است، نه ذاتاً مخرب. اما باید پذیرفت که این فناوری تنها یک ابزار است؛ ابزاری قدرتمند که اگر از مسیر درست استفاده شود، می‌تواند خبرنگاران را تقویت کند، و اگر رها شود، رسانه‌ها را به سطحی‌ترین شکل ممکن تقلیل می‌دهد. آنچه امروز در رسانه‌های ایران دیده می‌شود، هشدار جدی است، ورود بی‌برنامه هوش مصنوعی بدون چارچوب اخلاقی و نظارتی، فقط یک چیز تولید می‌کند؛ محتوای بی‌روح، بی‌منبع و بی‌مسئولیت.
در نهایت، هر چقدر هم الگوریتم‌ها هوشمند شوند، درک حقیقت، مسئولیت‌پذیری، شجاعت افشاگری و فهم عمیق از جامعه، فقط از ذهن انسان می‌آید. آینده روزنامه‌نگاری، ترکیبی از فناوری و انسان است، نه جایگزینی کامل انسان با ماشین.