پاسخ به سوالات متداول درباره خمس ابزار کار و ماشین آلات
احکام خمس در مورد ابزار کار و ماشین آلات، به دلیل اینکه این موارد جزء «مؤونه» (هزینه های زندگی و کسب و کار) محسوب می شوند، دارای تفصیلاتی است که باید طبق فتوای مرجع تقلید هر فرد عمل شود. در ادامه به صورت کلی و با توجه به نظرات مراجع عظام تقلید به این موضوع می پردازیم:
اصول کلی در خمس ابزار کار و ماشین آلات:
هدف از تهیه:
برای کسب درآمد (سرمایه کار): اگر ابزار کار یا ماشین آلات با هدف کسب درآمد و به عنوان سرمایه اصلی یا فرعی کار تهیه شده باشند، معمولاً مشمول خمس می شوند. به عبارت دیگر، اگر این ابزار و ماشین آلات برای تولید سود و امرار معاش از راه کسب و کار مورد استفاده قرار گیرند، اصل آنها (قیمت خرید) و در برخی موارد، افزایش قیمت آنها (در صورت فروش) مشمول خمس خواهد بود.
برای استفاده شخصی (مؤونه زندگی): اگر ماشین آلات یا ابزار (مانند خودرو شخصی، ابزار خانگی، یا حتی یک ابزار ساده که برای انجام کارهای شخصی و غیرکسبی مورد استفاده قرار می گیرد) برای نیازهای شخصی و در شأن فرد باشد و از درآمد همان سال تهیه شده باشد، خمس به آن تعلق نمی گیرد.
منبع تهیه:
از درآمد همان سال: اگر ابزار کار یا ماشین آلات از درآمد سال خمسی تهیه شده و تا پایان سال خمسی به آن نیاز بوده و در مسیر کسب و کار مورد استفاده قرار گرفته باشد، طبق نظر برخی مراجع، خمس ندارد. اما اگر با مازاد درآمد سال های گذشته که خمس آن پرداخت نشده، تهیه شده باشد، باید خمس آن پرداخت شود.
از مال مخمّس (خمس داده شده): اگر ابزار یا ماشین آلات از پولی که خمس آن پرداخت شده (مال مخمّس) خریداری شده باشد، اصل آن خمس ندارد. اما سود یا افزایش قیمت حاصل از کار با آن، در صورتی که تا پایان سال خمسی خرج مؤونه نشود، مشمول خمس خواهد بود.
خرید به ذمه: اگر ابزار یا ماشین آلات به صورت نسیه (به ذمه) خریداری شده و پول آن از درآمد سال های بعد پرداخت شود، برخی مراجع قیمت خرید را ملاک قرار می دهند.
فتوای مراجع تقلید
مقام معظم رهبری: به طور کلی، سرمایه، ابزار، آلات و ادوات کار که درآمد آن برای امرار معاش عادی استفاده می شود، مشمول خمس است، مگر در مواردی که با پرداخت خمس، توانایی ادامه کار و تأمین معاش عادی از بین برود.
آیت الله سیستانی: اگر ابزار و وسایل کار از درآمد کسب تهیه شده و مورد نیاز برای ادامه کار باشد، خمس دارد. اما اگر با پرداخت خمس، ادامه زندگی او مطابق شأن عرفی اش با مشکل مواجه شود، خمس آن واجب نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: به ابزار کار و ماشین آلات (در صورتی که سرمایه کار محسوب شوند) خمس تعلق می گیرد.