در حالی که کشور با رشد روزافزون تقاضای برق مواجه است، ساختار زیرساخت‌های انتقال و توزیع برق همچنان در سایه ضعف‌های استراتژیک فرسوده و ناکارآمد باقی مانده است. جدیدترین گزارش‌های وزارت نیرو نشان می‌دهد که بیش از ۳۵ درصد خطوط انتقال برق و پست‌های فشار قوی کشور، بیش از ۳۰ سال قدمت دارند؛ این به معنای آن است که بخش بزرگی از ستون فقرات شبکه برق ایران، به شدت مستعد آسیب و اختلالات ناگهانی است.
این زیرساخت‌ها که در دوره‌ای با ظرفیت محدود و برای شرایط مصرفی بسیار کمتر طراحی شده‌اند، امروز باید بار فزاینده مصرف برق ناشی از افزایش جمعیت، توسعه صنایع و گسترش استفاده از سیستم‌های سرمایشی را تحمل کنند؛ بار فزاینده‌ای که هر سال به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد و به شدت از توان این تجهیزات فراتر رفته است.
در چنین شرایط بحرانی، تابستان هر سال به نقطه عطفی برای شبکه برق کشور تبدیل می‌شود. افزایش دما و مصرف همزمان در بخش‌های خانگی و صنعتی، زیرساخت‌های فرسوده را به بمب‌های ساعتی تبدیل می‌کند؛ حتی کوچک‌ترین اختلال در یک نقطه از شبکه می‌تواند به شکل یک زنجیره معیوب، خاموشی‌های گسترده و اختلال در مراکز حیاتی و واحدهای صنعتی را رقم بزند. این خاموشی‌ها نه به دلیل کمبود ظرفیت تولید برق یا منابع سوختی، بلکه ناشی از غفلت چند دهه‌ای در بازسازی و نوسازی شبکه انتقال و توزیع است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، کاهش محسوس سهم بودجه اختصاص یافته به پروژه‌های نوسازی خطوط انتقال برق است. پروژه‌های حیاتی و استراتژیک مانند خطوط شمال شرق، جنوب شرق، البرز، فارس–بوشهر درگیر کمبود اعتبار و توقف شده‌اند؛ موضوعی که به شدت موجب ضعف «اتصال حلقه‌ای» شبکه و افزایش ریسک قطعی برق در مناطق صنعتی و پایتخت شده است. این ضعف در شبکه انتقال به‌معنای بروز گلوگاه‌های انتقال برق است که حتی با افزایش ظرفیت اسمی تولید در نیروگاه‌های جدید، تأثیری بر کاهش خاموشی‌ها نداشته است.
مشکل به تأخیر در اتصال نیروگاه‌ها به شبکه و عدم هماهنگی کامل پروژه‌های نوسازی بازمی‌گردد؛ بسیاری از پروژه‌ها به‌ظاهر به مرحله افتتاح رسیده‌اند اما عملاً ظرفیت تولید آنها به دلیل مشکلات انتقال به مصرف‌کنندگان نمی‌رسد. این ناکارآمدی‌ها باعث شده است تلفات برق در خطوط انتقال کشور از حد استانداردهای جهانی و منطقه‌ای فراتر رود و به رقم نگران‌کننده ۱۱ درصد کل تولید برسد. این تلفات معادل خروج از مدار چندین نیروگاه متوسط است و به معنای هدررفت منابع گاز و برق در شبکه قبل از رسیدن به مصرف‌کنندگان نهایی است.
ضعف در به‌روزرسانی تجهیزات حفاظتی و افت کیفیت خطوط فوق فشار قوی نیز موجب بروز نوسانات ولتاژ، افزایش دمای کابل‌ها و قطعی‌های مکرر در صنایع شده که به کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید انرژی منجر می‌شود.
بی‌تردید، این وضعیت نشان از ضرورت بازنگری و سرمایه‌گذاری فوری و هدفمند در نوسازی و تقویت زیرساخت‌های شبکه انتقال برق دارد. بدون اقدام عاجل و راهبردی، استمرار خاموشی‌ها و بحران در تابستان‌های آینده نه تنها غیرقابل اجتناب است، بلکه می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت انرژی و توسعه اقتصادی کشور محسوب شود. اکنون زمان آن رسیده که با رویکردی علمی، تخصصی و سرمایه‌گذاری منسجم، شبکه برق کشور به‌عنوان رگ حیاتی اقتصاد، از نو ساخته و مقاوم شود.
انتهای پیام/