زهرا رجایی؛ در ژرفای ۸۰۰ متری آب‌های جنوبی ایران، در نقطه‌ای از دریای عمان که ساختارهای زمین‌شناسی آن با میدان هنگام در ارتباط است، منبعی پنهان از گاز طبیعی نهفته است که بنا بر برآوردهای اولیه، از نظر حجم و اهمیت راهبردی، فراتر از میدان عظیم پارس جنوبی ارزیابی می‌شود. این منبع، نه متعارف و نه متداول، بلکه از جنس گاز هیدراته است؛ ساختاری یخ‌مانند و فشرده از متان، که در شرایط فشار بالا و دمای پایین در بسترهای دریایی شکل می‌گیرد و به‌درستی از آن به‌عنوان «منبع نسل آینده انرژی» یاد می‌شود.
بررسی‌های تخصصی نشان می‌دهد ساختار به‌ظاهر ساده اما پیچیده گاز هیدرات، ظرفیتی چند صد برابر گاز طبیعی معمولی را در خود جای داده است. بر اساس داده‌های فنی، تنها یک متر مکعب از این منبع، پس از آزادسازی، توان تولید بیش از ۱۶۰ متر مکعب گاز متان را دارد؛ ظرفیتی که موقعیت گاز هیدرات را در معادلات آینده انرژی جهان برجسته می‌کند.
بر پایه مطالعات زمین‌شناسی انجام‌شده توسط پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی ایران، برآوردها حاکی از آن است که میدان گاز هیدرات دریای عمان بین ۱۰ تا ۲۱ تریلیون متر مکعب گاز قابل برداشت را در خود جای داده است. این رقم چشمگیر، در مقایسه با ذخایر تخمینی میدان عظیم پارس جنوبی که حدود ۱۴.۲ تریلیون متر مکعب برآورد شده، تفاوتی معنادار را نشان می‌دهد؛ موضوعی که ظرفیت کم‌نظیر این میدان تازه‌کشف‌شده را در صدر تحولات آینده صنعت گاز ایران قرار می‌دهد.
>>لزوم توسعه فناوری بومی برای استخراج ایمن گاز هیدرات
ایران تاکنون موفق به توسعه فناوری بومی برای استخراج گاز از هیدرات نشده است؛ فناوری‌ای که به‌مراتب پیچیده‌تر از روش‌های مرسوم حفاری گاز طبیعی بوده و مستلزم دانش فنی پیشرفته و تجهیزات فوق‌دقیق است. به‌گفته کارشناسان، کوچک‌ترین خطا در فرآیند استخراج این منبع پرظرفیت می‌تواند منجر به آزادسازی ناگهانی گاز، بروز مخاطرات زیست‌محیطی جدی و حتی وقوع انفجارهای غیرقابل‌کنترل شود؛ مسأله‌ای که اهمیت دسترسی به فناوری‌های پیشرفته در این حوزه را دوچندان می‌کند.
در این میان، کشورهای پیشرفته‌ای همچون ژاپن، چین، ایالات متحده و آلمان گوی سبقت را در توسعه فناوری‌های استخراج گاز هیدرات از دیگر رقبا ربوده‌اند و در خط مقدم این عرصه نوین قرار دارند. به‌عنوان نمونه، پروژه ملی ژاپن در منطقه نانکای ترنچ موفق شده است با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، عملیات استخراج گاز هیدرات را در مقیاس نیمه‌صنعتی با موفقیت به سرانجام برساند. در این روش، با کاهش فشار و تزریق گرما، مولکول‌های گاز از ساختار کریستالی خود آزاد شده و به سطح منتقل می‌شوند.
کارشناسان حوزه انرژی پیشنهاد می‌کنند که برای عبور از موانع فناورانه و مالی در مسیر توسعه میدان گاز هیدرات، کنسرسیومی سه‌جانبه میان ایران، عمان و یکی از شرکت‌های فناور پیشرو از ژاپن یا چین تشکیل شود. در این سناریو، عمان به‌عنوان کشوری غیرتحریمی با دسترسی به بازارهای جهانی، می‌تواند نقش پل ارتباطی را ایفا کرده و بستر لازم برای تعاملات بین‌المللی را فراهم آورد. این مدل همکاری، از نگاه متخصصان، گزینه‌ای هوشمندانه برای دور زدن محدودیت‌ها و تسریع بهره‌برداری از این منبع راهبردی انرژی به شمار می‌رود.
>>نقشه راه؛ از برداشت تا صادرات
نزدیکی جغرافیایی میدان گاز هیدرات به مرزهای عمان، ظرفیتی راهبردی برای اتصال به زیرساخت‌های موجود در این کشور، از جمله تاسیسات LNG قَلهات، ایجاد کرده است. بر اساس این موقعیت کم‌نظیر، امکان صادرات گاز به‌صورت مایع (LNG) از مسیر عمان فراهم است؛ مسیری که نه‌تنها ایران را به بازارهای پرتقاضای جنوب شرق آسیا و اروپا متصل می‌سازد، بلکه با کاهش هزینه‌ها و عبور از موانع تحریمی، مزیت رقابتی چشمگیری را نیز برای کشور به همراه دارد.
این میدان عظیم گازی، با ظرفیت فراوان خود، می‌تواند به‌عنوان یک منبع کلیدی در تأمین نیازهای داخلی ایران عمل کند و نقش تعیین‌کننده‌ای در جبران کسری گاز در فصل زمستان ایفا نماید. بهره‌برداری موفق از این منبع می‌تواند فشارهای ناشی از کمبود گاز در ماه‌های سرد سال را کاهش داده و پایداری تامین انرژی در کشور را تضمین کند.
>>افق ۲۰۵۰؛ ایران صادرکننده پایدار گاز
اگر روند توسعه این میدان عظیم گازی با موفقیت پیش رود، ایران قادر خواهد بود حداقل تا ۵۰ سال آینده تراز مثبت گاز را حفظ کند. براساس داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، در صورت ادامه روند فعلی مصرف، کشور از سال ۱۴۰۵ با کمبود شدید گاز مواجه خواهد شد. با این حال، در سناریوی خوش‌بینانه، گاز هیدرات می‌تواند این خلأ بزرگ را به‌طور کامل جبران کرده و حتی فرصت صادرات مجدد گاز را برای ایران فراهم آورد.
در حالی که جهان به‌سرعت در حال گذار از انرژی‌های فسیلی به سوی منابع تجدیدپذیر است، گاز طبیعی همچنان به‌عنوان «سوخت انتقالی» نقشی حیاتی و کلیدی در این روند ایفا می‌کند. در این میان، گاز هیدرات به‌عنوان منبعی نوظهور و بالقوه، فرصت بی‌سابقه‌ای برای بازتعریف جایگاه ایران در معادلات پیچیده انرژی جهانی فراهم می‌آورد. با این حال، تحقق این پتانسیل تنها در سایه اتخاذ رویکردی راهبردی، دیپلماسی اقتصادی هوشمندانه و تمرکز ویژه بر توسعه فناوری‌های نوین امکان‌پذیر خواهد بود.
انتهای پیام/