به گزارش برنا، با این حال، مسئولان مدیریت بحران و کشاورزان با بسیج همه‌جانبه و به‌کارگیری فناوری‌های نوین، توانستند نه‌تنها مانع افت تولید شوند، بلکه رکورد تازه‌ای در برداشت گندم ثبت کنند: تولیدی ۲۴ درصد بالاتر از پارسال و خرید ۱.۶۲۴ میلیون تن گندم به ارزش ۳۳ هزار میلیارد تومان. این روایت، تصویر روشنی است از تاب‌آوری بخش کشاورزی خوزستان در زیر فشار خشکسالی.
در سالی که شاخص‌های هیدرولوژیک حکایت از «سال خشک» داشت، ستاد بحران آب خوزستان به ریاست استاندار، با تشکیل بیش از ۵۰۰ جلسه مشورتی متشکل از مدیران منابع آب، نمایندگان جهاد کشاورزی، اتاق بازرگانی و نمایندگان تشکل‌های کشاورزی، به تحلیل نقشه‌های بارش، پیش‌بینی‌ها و برداشت آب پرداخت. این نشست‌ها، ضمن بررسی راهکارهای کوتاه‌مدت برای تأمین آب شرب و صنعت، به تدوین بسته مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی منجر شد.
سامانه‌های پیشرفته پایش و پیش‌بینی
یکی از نقاط عطف مدیریت بحران، استقرار سامانه‌های پیشرفته پایش آنلاین جریان رودخانه‌ها و سطوح مخازن سدها بود. با اتصال ایستگاه‌های سنجش از راه دور به مرکز هماهنگی مدیریت بحران، مسئولان توانستند در هر لحظه از وضعیت منابع آب مطلع شوند و با پیش‌بینی تغییرات جریان ورودی، برنامه‌ریزی زمان‌بندی حق‌آبه‌ها را به دقت تنظیم کنند. همچنین به‌کارگیری مدل‌های عددی پیش‌بینی اقلیمی و هیدرولوژیک کمک کرد تا سیاست‌های ذخیره و رهاسازی آب، بر اساس احتمال وقوع بارش‌های تابستانه یا شدت تبخیر تنظیم گردد.
ترغیب به روش‌های نوین آبیاری
با وجود کم‌آبی، مصرف آب در بخش کشاورزی کماکان بالا بود. از همین رو دستگاه جهاد کشاورزی خوزستان، طرح ترویجی «آبیاری هوشمند» را در بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از زمین‌های دیم و آبی استان اجرا کرد. این طرح شامل تجهیز مزارع به سنسورهای رطوبت خاک، استفاده از تانکرهای پرفشار قطره‌ای و نصب سامانه‌های کنترل از راه دور بود. کشاورزانی که تحت پوشش این طرح قرار گرفتند، با کاهش ۲۰ تا ۳۵ درصدی مصرف آب، بازدهی محصول را تا ۱۵ درصد افزایش دادند.
همراهی کشاورزان و خرید تضمینی
در کنار تلاش‌های فنی، حسن اعتماد کشاورزان و همراهی آن‌ها نقش مهمی ایفا کرد. سازمان تعاون روستایی با اعلام به‌موقع قیمت خرید تضمینی و تسریع در پرداخت مطالبات، انگیزه کشت گندم را حفظ نمود. در این دوره، ۱.۶۲۴ میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری شد؛ معادل ارزشی بالغ بر ۳۳ هزار میلیارد تومان. پرداخت تسهیلات بانکی با کارمزد پایین به خرید نهاده‌های کشاورزی و تعمیر تجهیزات آبیاری نیز از جمله مشوق‌هایی بود که دولت در اختیار بهره‌برداران قرار داد.
نتایج و پیامدها
نتیجه این مجموعه اقدامات، بیش از افزایش ۲۴ درصدی تولید گندم بود؛ استان خوزستان، با شکستن رکوردهای پیشین، نه‌تنها امنیت غذایی خود را تضمین کرد، بلکه توانست بخشی از بازار تأمین گندم کشور را به خود اختصاص دهد. کاهش تلفات بخشی از محصول در زمان برداشت و افزایش کیفیت گندم خریداری‌شده (خردایش کمتر و درصد خالص‌تر بودن دانه‌ها) از دیگر دستاوردهاست.
پیامد مهم‌تر این موفقیت، اثبات امکان پایداری کشاورزی تحت شرایط سخت اقلیمی و کم‌آبی است. کارشناسان معتقدند که استفاده از فناوری‌های نوین، پایش مدام و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق خشک کشور باشد.
چشم‌انداز و توصیه‌ها
با توجه به تغییرات اقلیمی و تداوم فشار بر منابع آب، مسئولان کشاورزی و منابع طبیعی باید به توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و باران‌افشانی مصنوعی بیندیشند. همچنین مدیریت هماهنگ میان بخشی (آب، کشاورزی، صنعت و محیط زیست) و تسهیل فرآیند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه آبیاری نوین، می‌تواند سکوی پرتابی برای تکرار موفقیت خوزستان در سال‌های آینده باشد.
در نهایت، تجربه خوزستان نشان می‌دهد که بحران آب – هرچقدر هم عمیق باشد – با همکاری همگانی، استفاده از فناوری و مدیریت به‌موقع قابل عبور است و می‌تواند به نقطه قوتی برای افزایش بهره‌وری کشاورزی و امنیت غذایی بدل شود.