چین و هند در دهه‌های اخیر، به‌عنوان دو قدرت نوظهور آسیایی، در عرصه فناوری مسیر‌های متفاوتی را طی کرده‌اند. در حالی که چین با تمرکز بر تولید و سرمایه‌گذاری سنگین در تحقیق و توسعه، جایگاه برجسته‌ای در عرصه نوآوری فناورانه پیدا کرده، هند بیشتر به سمت خدمات رفته و اکنون تلاش دارد تا عقب‌ماندگی خود را در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و نیمهرساناها جبران کند. این گزارش به بررسی دلایل این شکاف و اقدامات جدید هند برای جبران آن می‌پردازد.
شکاف تاریخی در مسیر توسعه
به گزارش برنا، ریشه عقب‌ماندگی فناوری هند در دهه ۱۹۸۰ نهفته است، زمانی که چین تصمیم گرفت بر تولید متمرکز شود و به تدریج به قطب جهانی در زنجیره تأمین تبدیل شد. در مقابل، هند راه خدمات را در پیش گرفت و در حوزه‌هایی، چون فناوری اطلاعات، برون‌سپاری و پشتیبانی فنی، پیشرو شد. امروز، چین با ۳۰ درصد از تولید جهانی در حوزه صنعت، در حالی بر جهان تسلط دارد که سهم هند از این بخش تنها ۳ درصد است.
این تفاوت جهت‌گیری باعث شده چین زیرساخت‌های لازم برای ساخت محصولات پیشرفته را از پیش فراهم کرده باشد، در حالی که هند هنوز به ایجاد چنین بستر‌هایی نیاز دارد. به گفته پرانای کوتستانه، رئیس برنامه ژئوپلیتیک فناوری در اندیشکده تاکشیلا، برای چین، ساخت یک محصول جدید و ورود آن به بازار سخت نیست، چون زیرساخت‌های تولید از قبل آماده‌اند، اما هند همچنان درگیر رویکرد خدمات‌محور است.
ضعف در تحقیق و توسعه
یکی از عوامل مهم در عقب‌ماندگی هند نسبت به چین، میزان پایین سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه است. طبق آمار رسمی، هند تنها ۰.۶۴ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف این حوزه می‌کند، در حالی که چین ۲.۴ درصد و آمریکا ۳.۵ درصد از GDP را به R&D اختصاص داده‌اند. حتی شرکت چینی هواوی، به تنهایی در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۳ میلیارد دلار در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده؛ رقمی بیش از کل هزینه عمومی و خصوصی هند در این زمینه.
در همین حال، بخش خصوصی هند نیز تمایلی جدی به سرمایه‌گذاری کلان در فناوری‌های پیشرفته از خود نشان نمی‌دهد. هزینه‌های سنگین اولیه (Capex) و عدم قطعیت بازگشت سرمایه، باعث می‌شود بسیاری از سرمایه‌گذاران ریسک ورود به حوزه‌های نوظهوری، چون طراحی تراشه یا مدل‌های زبان بزرگ را نپذیرند.
فرار مغز‌ها و مهاجرت استعداد‌ها
هند یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان استعداد‌های هوش مصنوعی در جهان است. بسیاری از نخبگان علمی و فنی این کشور جذب بازار‌های غربی شده‌اند و در مراکزی، چون دره سیلیکون فعالیت می‌کنند. این در حالی است که چین، با وجود تربیت کمتر پژوهشگران سطح بالا، توانسته بیشتر آنها را در داخل کشور نگه دارد و برای توسعه اکوسیستم داخلی بهره ببرد.
پایال آرورا، استاد دانشگاه اوترخت، با اشاره به این پدیده می‌گوید: «ذهنیت رایج در هند این است که دره سیلیکون ادامه‌ای از خود ماست. ما نخبگان را به آمریکا می‌فرستیم، جایی که دیگر برای منافع هند کار نمی‌کنند، بلکه به آمریکایی‌ها خدمت می‌کنند.»
واکنش دولت هند و ابتکارات جدید
در واکنش به این عقب‌ماندگی، دولت هند در سال ۲۰۲۴ برنامه‌ای به نام IndiaAI را با بودجه‌ای معادل ۱.۲۶ میلیارد دلار راه‌اندازی کرده است. این برنامه هدف دارد زیرساخت‌های هوش مصنوعی در کشور را توسعه دهد، مدل‌های زبانی بومی ایجاد کند و شرکت‌های داخلی را برای طراحی تراشه تشویق نماید. بخشی از این پروژه شامل احداث خوشه‌های بزرگ پردازنده‌های گرافیکی (GPU) برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی است.
همچنین در حوزه نیمهرساناها، گروه تاتا با سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد دلاری، ساخت کارخانه‌ای در گجرات را آغاز کرده است. شرکت‌هایی مانند Micron آمریکا نیز با سرمایه‌گذاری ۲.۷۵ میلیارد دلار در حال راه‌اندازی واحد‌هایی برای تست و مونتاژ تراشه‌ها در هند هستند. این در حالی است که چین از سال ۲۰۱۴ با اختصاص ۱۵۰ میلیارد دلار و راه‌اندازی پارک‌های فناوری، برنامه خودکفایی در نیمهرساناها را کلید زده بود، در حالی که سیاست هند در این حوزه، تا سال ۲۰۲۱ تدوین نشده بود.
نقش بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی
با محدودتر شدن دسترسی به چین برای سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل تعرفه‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیکی، هند فرصت طلایی برای جذب سرمایه خارجی به دست آورده است. در ژانویه ۲۰۲۵، مایکروسافت اعلام کرد ۳ میلیارد دلار در زیرساخت ابری و هوش مصنوعی هند سرمایه‌گذاری خواهد کرد. آمازون نیز ۱۲۰ میلیون دلار برای توسعه فناوری و تولید در این کشور کنار گذاشته است.
با این حال، به‌زعم ناظران، برای شکوفایی واقعی نوآوری فناوری در هند، صرف اتکا به سرمایه خارجی کافی نیست. آنچه نیاز است، «باور در مقیاس»، افزایش سرمایه‌گذاری داخلی، کاهش بوروکراسی و ایجاد یک اکوسیستم تولیدی منسجم است.
در حالی که هند در خدمات دیجیتال، اقتصاد پلتفرمی و صادرات نرم‌افزار موقعیت برجسته‌ای دارد، در حوزه‌های کلیدی فناوری مانند تولید نیمه‌رسانا، طراحی سخت‌افزار و نوآوری هوش مصنوعی از چین عقب مانده است. دولت و بخش خصوصی هند اکنون باید با هماهنگی بیشتر، رویکردی جسورانه‌تر اتخاذ کنند تا شکاف موجود را پر کرده و از فرصت‌های پیشرو در دوران جدید ژئوپلیتیکی بهره‌مند شوند.
انتهای پیام/