پروفسور «فرانک فون هیپل» مدیر اسبق اداره علم و تکنولوژی کاخ سفید می‌گوید ارائه پیش نویس قطعنامه علیه ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی را در چارچوب تلاش برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک برای وضعیت ناشی از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ سازنده نمی‌دانم.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، با برگزاری پنج دور از مذاکرات ایران و آمریکا موضوع غنی سازی ایران به عنوان یکی از مهمترین مسائل در این گفت‌و‌گو‌ها مطرح است.
مساله اصلی در این زمینه این است که ایران خواهان حفظ غنی سازی بومی در داخل کشور است. غنی سازی بخشی از فرایند چرخه سوخت است که بومی نگه داشتن آن باعث حفظ ظرفیت بومی چرخه سوخت نیز هست.
از طرف دیگر آمریکا اعلام کرده که ایران نباید غنی سازی انجام دهد. برای برون رفت از این وضعیت موضوع تشکیل کنسرسیوم منطقه‌ای مطرح شده است.
«مجید تخت روانچی»، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت گفت: ما در مورد کنسرسیوم هسته‌ای صحبتی نکرده‌ایم، ولی ایده‌هایی در این زمینه مطرح شده است.
وی افزود: اگر کار به جلو برود و این موضوع به صورت جدی مطرح شود ممکن است آن را بررسی و نظر خود را بیان کنیم.
بر این اساس طرح موضوع کنسرسیوم از سوی ایران نبوده است و طرف مقابل آنرا مطرح کرده که ایران آنرا قابل بررسی دانسته است. اما نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که ایران موضوع کنسرسیوم را جایگزینی برای غنی سازی بومی نمی‌داند.
ایران اعلام کرده که به کنسرسیومی که سوخت تولید کند و نیاز کشور‌های منطقه از جمله عربستان و امارات را تامین کند می‌تواند کمک کند ولی این موضوع از بحث غنی سازی بومی توسط خود ایران کاملا مجزاست.
حتی در یک کنسرسیوم، آنچه برای ایران حائز اهمیت است «غنی سازی در داخل» خواهد بود. یعنی فرایند غنی سازی تحت هر کنسرسیومی در داخل ایران انجام شود.
در این میان تعدادی از دانشمندان هسته‌ای دانشگاه پرینستون آمریکا شکلی از کنسرسیوم را برای حل پایدار مساله هسته‌ای ایران پیشنهاد داده‌اند.
نویسنده گان این طرح سه دانشمند هسته‌ای دانشگاه پرینستون آمریکا «فرانک فون هیپل»، «الکساندر گلاسر»، «ضیا میان»؛ و «سید حسین موسویان» متخصص سیاست هسته‌ای خاورمیانه دانشگاه پرینستون هستند.
>>خبرنگار تابناک در گفت‌و‌گو با پروفسور «فرانک فون هیپل» از نویسندگان این طرح به بررسی این پیشنهاد و ارائه پیش نویس قطعنامه علیه ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی پرداخته که در ادامه آمده است.
پروفسور «فرانک فون هیپل» مدیر اسبق اداره علم و تکنولوژی کاخ سفید و استاد دانشگاه پرینستون است. حوزه تحقیقاتی «فون هیپل» در زمینه علوم و فناوری شامل مواردی، چون کنترل تسلیحات اتمی و منع اشاعه هسته‌ای، انرژی و توازن سیاست گذاری در عرصه‌های تکنولوژی است.
>>*ایالات متحده و سه کشور اروپایی پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ارائه به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آماده کرده‌اند که برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته، ایران را به نقض تعهداتش تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) متهم می‌کند. ارزیابی شما از این پیش‌نویس قطعنامه چیست و احتمال تصویب آن چقدر است؟
به نظر من این موضوع مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران قبل از سال ۲۰۰۳ در سایت‌هایی با آلودگی اورانیوم توجیه‌نشده است. از نظر سیاسی، ممکن است این اقدام مقدمه‌ای برای مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل و استفاده از مکانیسم «بازگشت تحریم‌ها» (مکانیسم ماشه) قبل از انقضای آن در اکتبر باشد. من این اقدام را در چارچوب تلاش برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک برای وضعیت ناشی از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ سازنده نمی‌دانم.
>>*به نظر می‌رسد در صورت تصویب، این پیش‌نویس اهرم اضافی‌ای به آمریکا در مذاکرات با ایران می‌دهد. تصویب این قطعنامه چه تأثیری بر مذاکرات ایران و آمریکا خواهد داشت؟
اگر ایران و آمریکا بخواهند به یک راه‌حل دیپلماتیک برسند، همچنان این امکان وجود دارد. من پیشنهادی را چند روز پیش با برخی از همکارانم در پرینستون ارائه کردم.
>>*خبرگزاری آکسیوس در مقاله‌ای گزارش داد که پیشنهاد توافق هسته‌ای که آمریکا روز شنبه به ایران داد، اجازه غنی‌سازی محدود اورانیوم در خاک ایران را برای مدت‌زمانی نامشخص می‌دهد. آیا این به معنای آن است که آمریکا فقط برای مدت محدودی غنی‌سازی داخلی را می‌پذیرد؟
به نظر می‌رسد این موضع فعلی آمریکا در مذاکرات باشد.
>>*آکسیوس همچنین گزارش داد که ایران در صورت استقرار یک کنسرسیوم غنی‌سازی در خاک خود، با آن موافقت خواهد کرد. به نظر شما چه نوع کنسرسیومی می‌تواند برای هر دو طرف (ایران و آمریکا) قابل قبول باشد؟
برای یک راه‌حل مصالحه‌آمیز، پیشنهاد پرینستون را مطرح کردیم. در مذاکرات جاری بین ایالات متحده و ایران که با میانجیگری عمان در حال انجام است، درباره آینده برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران، پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای از سوی هر دو طرف مطرح شده است تا شکاف بین خواست آمریکا مبنی بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و اصرار ایران بر حفظ حقوق و دستاوردهایش در زمینه غنی‌سازی را پر کند.
بر اساس گزارش‌ها، ایران پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم هسته‌ای شامل عربستان سعودی و امارات متحده عربی را داده است که در آن ایران تحت نظارت این کشور‌ها و بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، اورانیوم را در مقیاس وسیع برای مصارف تجاری غنی‌سازی خواهد کرد. در مقابل، ایالات متحده نیز پیشنهادی مبتنی بر یک کنسرسیوم منطقه‌ای شامل ایران، عربستان سعودی، سایر کشور‌های منطقه و خود آمریکا را با ایران در میان گذاشته که در آن ایران غنی‌سازی اورانیوم را متوقف می‌کند. رویکرد‌های مطلق‌گرایانه درباره غنی‌سازی در ایران ممکن است مدلی قابل قبول برای هر دو طرف نباشد.
نگرانی‌ها درباره غنی‌سازی اورانیوم و اهداف بالقوه مرتبط با تسلیحات هسته‌ای در ایران و عربستان سعودی می‌تواند از طریق یک کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای مدیریت شود که در آن فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی بین کشور‌های عضو توزیع و به اشتراک گذاشته می‌شود، به جای آنکه برنامه‌های ملی جداگانه‌ای باشند.
در پیشنهاد پرینستون چارچوبی برای یک کنسرسیوم هسته‌ای چندملیتی منطقه‌ای ترسیم شده که شرکای اولیه آن ایران، عمان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهند بود.
توسعه، تولید و بهره‌برداری از سانتریفیوژ‌های غنی‌سازی اورانیوم، هسته اصلی برنامه و دستاورد‌های فناورانه ایران بوده است. در یک سازمان چندملیتی منطقه‌ای، طبیعی است که ایران این تمرکز را حفظ کند.
ایران می‌تواند تحقیق، توسعه و تولید سانتریفیوژ‌ها و همچنین بهره‌برداری از آبشار‌های آزمایشی و پایلوت را در مجتمع‌های هسته‌ای فعلی خود ادامه دهد.
ایران نسل‌های مختلفی از سانتریفیوژ‌ها را توسعه داده و تا حدی مستقر کرده است. سانتریفیوژ‌های نسل اول (IR-۱) که بخش عمده سانتریفیوژ‌های نصب‌شده را تشکیل می‌دهند، امروزه منسوخ محسوب می‌شوند. ایران می‌تواند این ماشین‌ها را برچیده و از رده خارج کند. سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر (مانند IR-۲، IR-۴ و IR-۶) نیز می‌توانند کاهش یافته و تحت نظارت ذخیره شوند تا زمانی که کارخانه غنی‌سازی کنسرسیوم آماده نصب شود.
قطعات جدید سانتریفیوژ‌ها در انبار‌های تحت نظارت ذخیره شده و در صورت نیاز به کارخانه غنی‌سازی کنسرسیوم در کشور دیگری ارسال شوند. این سانتریفیوژ‌ها توسط تکنسین‌های ایرانی مونتاژ و راه‌اندازی خواهند شد، اما انتقال دانش فنی به کشور‌های دیگر انجام نخواهد شد.
ایران می‌تواند توسعه سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر مانند IR-۷، IR-۸، IR-۸B و IR-۹ را ادامه دهد، اما فعالیت‌های غنی‌سازی آزمایشی محدود به سطوح کم (حداکثر ۲ درصد) و تحت نظارت IAEA خواهد بود.
>>*با توجه به اینکه ایران غنی‌سازی داخلی را یک خط قرمز می‌داند و حتی مشارکت در یک طرح کنسرسیومی را جایگزینی برای غنی‌سازی داخلی نمی‌داند، آیا آمریکا در نهایت موضع ایران در این مورد را خواهد پذیرفت؟
به نظر من دولت ترامپ چنین نخواهد کرد.