>>خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- فاطمه سعادتیان نیک: دهه اول محرم، مشهد مقدس بار دیگر به میعادگاه عاشقان حسینی از سراسر ایران و جهان بدل شده است. این روزها، اگر در سطح شهر قدم بزنید، با انبوهی از پوسترها و اطلاعیه‌های هیئت‌ها و موکب‌ها روبه‌رو می‌شوید؛ اطلاعیه‌هایی که هرکدام نشانی از یک محفل عزاداری، یک سنت قدیمی یا نوآوری در برگزاری مراسم دارند. مشهد حالا به شهری تبدیل شده که نه تنها ایرانیان بلکه شیعیان افغانستان، پاکستان و هندوستان نیز آئین‌های عزاداری خود را در آن برگزار می‌کنند. این گزارش، روایتی است از فضای عزاداری شهری، تنوع هیئت‌ها و حال و هوای سنتی و بین‌المللی محرم در پایتخت معنوی ایران.
>>شهر سیاه‌پوش و پوسترهای پرشمار
از ابتدای خیابان امام رضا (ع) تا کوچه‌های حاشیه‌ای بولوار و محله‌های قدیمی، مشهد یکپارچه سیاه‌پوش شده است. بنرها و پوسترهای متعدد با طرح‌هایی متنوع، نام سخنرانان و مداحان بنام، و حتی یادبود شهدای اخیر در گوشه و کنار شهر به چشم می‌خورد. برخی پوسترها سبک سنتی دارند، برخی دیگر با طراحی مدرن و حتی اشاره به موضوعات روز از جمله شهدای مقاومت و شهدای فلسطین رنگ و بویی تازه به عزاداری داده‌اند.
در کنار نام‌های >>آشنای مداحان و سخنرانان مشهدی، اسامی هیئت‌هایی از افغانستان، پاکستان و هندوستان نیز دیده می‌شود. این هیئت‌ها هر سال در یکی از شب‌های دهه محرم، عزاداری‌های سنتی خود را با زبان، سبک و نوای مخصوص کشور خود در مشهد برگزار می‌کنند. این تنوع، مشهد را به شهری جهانی و چند فرهنگی در عزاداری حسینی بدل ساخته است.
>>هیئت‌ها و مواکب؛ قلب تپنده عزاداری شهری
امسال، تعداد هیئت‌ها و موکب‌هایی که در محلات مختلف مشهد مراسم برگزار می‌کنند، از همیشه بیشتر است. «هیئت موکب خیمه»، «هیئت مجانین >>العباس»، «هیئت بیت‌الحسین»، «هیئت >>نورالثقلین»، «هیئت بیت الزهرا»، «خیمه >>زینبیه» و ده‌ها هیئت دیگر، هر شب پذیرای عزاداران هستند. هرکدام با سبک خاص، مداحان شاخص و برنامه‌های متنوع؛ از سخنرانی و روضه‌خوانی تا سینه‌زنی و تعزیه و حتی اجرای نمایش‌های آئینی ظهر عاشورا.
در بسیاری از این هیئت‌ها، حضور خانواده‌ها کاملاً مشهود است؛ از حسینیه کودک و نونهال گرفته تا اجرای برنامه‌های جداگانه برای بانوان. به‌ویژه در محلات سنتی و مذهبی مشهد، نوای روضه و سینه‌زنی تا نیمه‌های شب ادامه دارد و فضای شهر را آکنده از عطر ایمان و همدلی می‌کند.
>>عزاداری سنتی ملل؛ از افغانستان تا هند و پاکستان
یکی از وجه تمایزهای عزاداری محرم در مشهد، حضور و فعالیت هیئت‌های مهاجران و زائران کشورهای همسایه است. شب‌هایی هست که حسینیه حرم مختص عزاداری مهاجران افغانستانی و پاکستانی و هندی است. در این مراسم، سنت‌های کهن و آئین‌های خاص ملل جلوه‌گر می‌شود؛ از نوحه‌خوانی به زبان اردو و >>پشتو گرفته تا اجرای >>دمام‌زنی و سینه‌زنی حلقه‌ای و آئین‌های خاص عزاداری زنان و کودکان.
یکی از اعضای هیئت پاکستانی‌های مقیم مشهد می‌گوید: هر سال شب‌های خاصی داریم که با نوای مداحان و سبک مخصوص خودمان عزاداری می‌کنیم. ایرانی‌ها هم به این مراسم می‌آیند و ما را همراهی می‌کنند. اینجا مشهد است؛ وطن دوم همه شیعیان.
حضور پررنگ مهاجران، موجب شده جشنواره‌ای از فرهنگ و سنت‌های عزاداری در شهر شکل بگیرد و حتی بسیاری از مشهدی‌ها نیز از این آئین‌ها استقبال کنند.
>>مراسم حرم مطهر؛ قلب تپنده شور محرم
در کنار فضای شهری، روضه‌ها و هیئت‌های مردمی، حرم مطهر امام رضا (>>ع) نقطه اوج عزاداری است. هر شب و روز، برنامه‌های منظم و متنوعی با حضور مداحان و سخنرانان مطرح کشوری و بین‌المللی برگزار می‌شود. هیئت‌های بزرگ مشهد و حتی برخی هیئت‌های مهاجران، مراسم ویژه‌شان را در صحن‌های حرم مطهر برگزار می‌کنند.
در دهه اول محرم، آئین‌های سنتی چون تعزیه، شبیه‌خوانی، سینه‌زنی سنتی، آئین علم‌بندان و حتی عزاداری ویژه کودکان، در نقاط مختلف حرم اجرا می‌شود.
رضا پور اسماعیل، یک کارشناس آئین‌های عاشورایی در مشهد می‌گوید: حرم امام رضا (>>ع) همواره محل تلاقی سنت و نوآوری بوده است. اینجا هم روضه‌های ساده و سنتی داریم، هم برنامه‌های مفصل با حضور هیئت‌های شاخص و حتی آئین‌های ویژه برای زائران غیرایرانی. این ترکیب، به عزاداری مشهد رنگ و بوی خاصی می‌دهد.
>>نوآوری و روایت‌های جدید در عزاداری
در کنار حفظ سنت‌ها، برخی هیئت‌ها سعی دارند با تلفیق هنرهای جدید، عزاداری را برای نسل جوان جذاب‌تر کنند. از پوسترهای خلاقانه تا استفاده هوشمندانه از فضای مجازی برای اطلاع‌رسانی و پخش مستقیم مراسم. برخی موکب‌ها با اجرای تئاترهای خیابانی یا پخش مستندهای عاشورایی، روایت‌های تازه‌ای از حماسه کربلا را به مخاطبان خود عرضه می‌کنند.
یکی از فعالان فرهنگی مشهد می‌گوید: تلاش می‌کنیم هیئت‌ها فقط محلی برای سینه‌زنی نباشد؛ مسائل اجتماعی، کمک به نیازمندان، و حتی گفت‌وگو درباره فرهنگ عاشورا را هم در برنامه می‌گنجانیم.
با توجه به جمعیت میلیونی زائران و عزاداران، شهرداری و دستگاه‌های شهری وظایف متعددی برعهده دارند. از ساماندهی ترافیک و پاکیزه‌سازی شهر تا نصب داربست‌ها، پرچم‌ها و تمهیدات لازم برای تأمین امنیت و آرامش مجالس.
نیروهای انتظامی و داوطلبان بسیجی در اطراف هیئت‌های بزرگ و مناطق پرتردد حضور دارند. خدمات رفاهی همچون توزیع رایگان آب، چای، شربت و حتی غذای نذری به وفور در شهر دیده می‌شود.
برنامه‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های عاشورایی در پارک‌ها و فضاهای شهری، به جذابیت و معنویت این ایام افزوده است.
>>پایتخت عزاداری با رنگین‌کمانی از فرهنگ‌ها
محرم در مشهد، محرم یک شهر نیست؛ محرم یک ملت و بلکه یک امت است. اینجا همه یک صدا و یکدل، زیر پرچم امام حسین (ع)، عزاداری می‌کنند؛ چه ایرانی، چه افغانستانی، چه پاکستانی و هندی. شهر سیاه‌پوش، هیئت‌های پرشمار، پوسترهای متنوع، آئین‌های سنتی و نو، و شور و شعور بی‌پایان مردم، مشهد را به یکی از بزرگ‌ترین پایتخت‌های عزاداری جهان اسلام بدل کرده است؛ جایی که سنت و نوآوری، ملیت‌ها و مذاهب، همه در سایه نام حسین (ع) به هم می‌رسند.