>>خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مرجان سیف >>الدین: روز اسناد ملی در ایران به طور رسمی در ۱۹ اردیبهشت‌ماه و همزمان با روز بزرگداشت شیخ کلینی، صاحب مجموعه «اصول کافی» که نقش مهمی در جمع‌آوری احادیث داشته، نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری یادآور اهمیت حفظ و نگهداری اسناد ملی و میراث مکتوب برای مردم و مسئولان است.
ایران با پیشینه‌ای کهن در نگهداری اسناد، از دوران هخامنشیان تا امروز، همواره به ثبت و حفظ مدارک و مکاتبات دولتی توجه داشته است.
در دوره‌های مختلف تاریخی، به ویژه در عصر قاجار و پس از آن، تلاش‌هایی برای ساماندهی آرشیوها و بهره‌گیری از روش‌های نوین بایگانی با الگوبرداری از فرانسه و بلژیک صورت گرفت.
در سال ۱۳۴۹ با تصویب قانون تأسیس سازمان اسناد ملی ایران، این روند ساختارمند شد و در سال ۱۳۸۱ با ادغام این سازمان و کتابخانه ملی، «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران» شکل گرفت.
افرادی چون عباس اقبال، عبدالحسین نوایی، محمد قزوینی و ایرج افشار هر یک نقش مهمی در شناسایی و نشر فرهنگ ایرانی و اسلامی ایفا کرده‌اند؛ تلاشی که بدون بهره‌گیری از اسناد و میراث مکتوب میسر نبود. با وجود گنجینه‌های بی‌نظیر در مراکز آرشیوی ایران، بخشی از نسخه‌های خطی و کتاب‌های ارزشمند ایرانی در کتابخانه‌های سایر کشورها نیز نگهداری می‌شود.
>>سندی با قدمت ۷۰۰ سال
قدیمی‌ترین سند نگهداری‌شده در سازمان اسناد ملی، مربوط به حدود ۷۰۰ سال پیش مربوط به وقف نامه‌ای در >>باره ولایت فارس است. همچنین اسنادی از دوره مغول، اسناد دیوانی، وقف‌نامه‌ها و مدارکی درباره ساخت مناره‌ها و گنبدها، توجه شاهان صفوی به کربلا و نجف و اسناد موقوفات از دیگر آثار ارزشمند این مجموعه به شمار می‌روند.
دست‌نوشته‌هایی از مفاخر ادبی و علمی همچون جمالزاده، پروین اعتصامی، یحیی بختیاری، تقویم تهیه‌شده توسط >>نجم‌الملک، نخستین نقشه‌ها از کشور و شهرهای ایران نیز در این مرکز نگهداری می‌شود.
از جمله آثار ماندگار، شاهنامه‌های نفیسی چون «شاهنامه بایسنقری» (تهیه‌شده در قرن نهم به سفارش بایسنقر میرزا) و «شاهنامه طهماسبی» (هدیه شاه اسماعیل به پسرش شاه طهماسب) هستند که توسط فرهنگستان هنر منتشر شده است.
>>اهمیت اسناد ملی در هویت و تاریخ
لیلا >>قلیجائی، استاد دانشگاه اصفهان معتقد است اسناد هویت و مالکیت هر کشور را در موضوعات مختلف مشخص می‌کنند. او می‌گوید: وجود همین اسناد است که بر دنیا ثابت می‌کند جزایر سه >>گانه در مالکیت ایران، و نام خلیج فارس از ابتدا همین بوده است و با تکیه بر اسناد حقوقی می‌توان از این پیشینه و میراث تاریخی حفاظت کرد.
وی با اشاره به اینکه اسناد ملی به عنوان مدارک معتبر، پشتوانه اعتبار و حافظه تاریخی ملت‌ها هستند، افزود: «اسناد ملی و آثار مکتوب گذشته می‌توانند ابهامات و زوایای پنهان تاریخ را روشن سازند. اهمیت دادن به اسناد ملی، از شاخص‌های فرهنگی هر کشور است و میراث مکتوب اطلاعاتی درباره چگونگی شکل‌گیری هویت آیندگان در اختیار می‌گذارد.»
>>تعریف اسناد ملی و نقش سازمان اسناد
اسناد ملی شامل کلیه اوراق، مراسلات، دفاتر، پرونده‌ها، عکس‌ها، نقشه‌ها، کلیشه‌ها، نمودارها، فیلم‌ها، نوارهای ضبط صوت و سایر اسنادی است که در دستگاه‌های دولتی تهیه یا به آن‌ها تحویل داده شده و به طور مداوم در تصرف دولت بوده‌اند. میراث مکتوب، هم متون کهن و نسخ خطی و هم آثار دیجیتال و جدید را شامل می‌شود.
سازمان اسناد ملی ایران که در سال ۱۳۴۹ تأسیس شد، اکنون دارای ۱۲ شعبه استانی در سراسر کشور است. شعار امسال روز اسناد ملی و میراث مکتوب، «اسناد ملی ایران، روایت ملتی ماندگار» است.