>>>>خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - فاطمه سعادتیان نیک: موضوع مهدویت و انتظار منجی موعود، از بنیادی‌ترین آموزه‌های اعتقادی در مکتب تشیع است که ریشه‌ای عمیق در تاریخ و فرهنگ شیعیان دارد. ائمه اطهار علیهم‌السلام همواره کوشیده‌اند تا این فرهنگ را در میان پیروان خود ترویج و تعمیق بخشند. نقش امام رضا (>>ع) در این میان، به اذعان کارشناسان دینی و پژوهشگران تاریخ اسلام، جایگاهی ممتاز و بی‌بدیل دارد؛ چراکه ایشان در یکی از حساس‌ترین ادوار تاریخ اسلام، علاوه بر تثبیت جایگاه امامت، ابعاد مختلف مهدویت را نیز برای شیعیان روشن کردند.
>>اهتمام ویژه امام رضا (>>ع) به مساله مهدویت
عبدالله ابراهیمی، کارشناس دینی در گفتگو با >>خبرنگار مهر با اشاره به رویکرد امام رضا (>>ع) نسبت به فرهنگ مهدویت اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های برجسته امام رضا (>>ع) اهتمام ویژه ایشان به موضوع مهدویت بود.
این کارشناس دینی افزود: نقش امام رضا (>>ع) در توسعه فرهنگ مهدویت بسیار گسترده است، چراکه گسترش آموزه‌های مهدوی یکی از رسالت‌های مهم ائمه اطهار (>>ع) بوده و ایشان تلاش کردند تا با روایات و فرمایشات خود، زمینه غیبت امام زمان (>>عج) را برای شیعیان تبیین کنند.
وی تصریح کرد: مسئله غیبت، امتحانی بزرگ برای همه مسلمانان به ویژه شیعیان محسوب می‌شود. اعتقاد به امامی که از آغاز امامتش پنهان باشد و در دوران غیبت، مسئولیت امامت و هدایت جامعه را بر عهده گیرد، برای بسیاری از مردم سنگین و دشوار بود و اگر زمینه‌سازی ائمه اطهار (>>ع) به ویژه امام رضا (>>ع) نبود، شیعیان نمی‌توانستند از چنین آزمونی سربلند بیرون >>آیند.
ابراهیمی افزود: امام رضا (>>ع) در شرایطی امامت شیعیان را بر عهده گرفتند که جامعه شیعه از لحاظ جمعیتی و جغرافیایی گسترش یافته بود اما هنوز آمادگی کافی برای فهم جایگاه امامت و مقابله با فتنه‌ها و تردیدهای دوران غیبت را نداشت. به همین دلیل، حضرت رضا (>>ع) متناسب با نیازهای زمان، اهتمام ویژه‌ای به ترویج و توسعه فرهنگ مهدویت نشان دادند و محورهای مختلف این آموزه را روشن ساختند.
این کارشناس دینی با اشاره به برخی روایات امام رضا (>>ع) اظهار کرد: فرمایشات ایشان علاوه بر معارف مهدوی، موضوعاتی نظیر نام و نسب امام عصر (>>عج)، تولد، خصوصیات، علامات، غیبت و حتی کیفیت ظهور امام مهدی (>>عج) را در بر می‌گیرد.
وی افزود: امام رضا (>>ع) گاهی جایگاه و مقام امام مهدی (>>عج) را مطرح نموده و فرموده‌اند که مهدی (>>عج) سومین یا چهارمین فرزند ایشان است. در روایاتی دیگر، ویژگی‌های ظاهری و جسمانی امام عصر (>>عج) ذکر شده، از جمله قدرت بدنی کم‌نظیر و صدایی که صخره‌ها را فرو می‌ریزد و عصای موسی (>>ع) و خاتم سلیمان در دست ایشان خواهد بود.
ابراهیمی تصریح کرد: حضرت رضا (>>ع) با ورود به ایران، هم تشیع را در این سرزمین توسعه و تکامل بخشیدند و هم فرهنگ مهدویت را گسترش دادند. آثار این حضور تاریخی و معنوی را می‌توان در وفاداری و پایبندی دیرپای ایرانیان به آموزه‌های اهل بیت (>>ع) و فرهنگ انتظار مشاهده کرد.
>>نقش تاریخی و فرهنگی امام رضا (>>ع) در گسترش تشیع و مهدویت
حجت‌الاسلام محمدرضا موسوی، پژوهشگر تاریخ اسلام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به شرایط خاص دوران امام رضا (>>ع) اظهار کرد: عصر امام رضا (>>ع) یکی از دوره‌های حساس و مهم تاریخ تشیع بود.
این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: پس از شهادت امام موسی کاظم (>>ع)، شیعیان با اختلافات و تردیدهای جدی مواجه بودند و برخی فرقه‌ها نیز به وجود آمدند. امام رضا (>>ع) با تدبیر و حکمت، وحدت و انسجام شیعیان را حفظ کردند و با بیان آموزه‌های مهدوی، افق آینده را برای پیروان اهل بیت (>>ع) روشن ساختند.
وی گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات امام رضا (>>ع) تأکید بر اصل امامت و تبیین ویژگی‌های امام غایب بود. وی افزود: امام رضا (>>ع) در مناظرات، جلسات علمی و سخنان خود، مسئله مهدویت را به عنوان یک اصل بنیادین مطرح می‌کردند و تاکید داشتند که امام موعود از نسل ایشان است. این >>تأکیدها اطمینان و امید را در دل شیعیان نسبت به آینده زنده نگاه می‌داشت و آنها را برای پذیرش دوران غیبت آماده می‌کرد.
موسوی به تأثیر حضور امام رضا (>>ع) در ایران اشاره و خاطرنشان کرد: حضور ایشان و پذیرش ولایتعهدی، فرصت مناسبی برای گسترش تشیع در ایران فراهم آورد. وی تاکید کرد: ایرانیان با ارتباط مستقیم با امام رضا (>>ع)، به عمق معارف اهل بیت (>>ع) پی بردند و آموزه مهدویت در ایران ریشه‌دار شد. این استاد دانشگاه افزود: آثار این حضور را می‌توان در وفاداری و پایداری ایرانیان نسبت به مکتب اهل بیت (>>ع) و اعتقاد راسخ به ظهور منجی موعود مشاهده کرد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام تصریح کرد: امام رضا (>>ع) با بیان احادیث و روایات، نشانه‌ها و ویژگی‌های امام عصر (>>عج)، دوران غیبت، وظایف منتظران و اهمیت دعا برای فرج را برای مردم تبیین کردند. وی افزود: این آموزه‌ها تا امروز نیز در فرهنگ شیعه تداوم یافته و به عنوان یکی از عوامل هویت‌بخش این مکتب باقی مانده است.
وی با تاکید بر نقش ماندگار امام رضا (>>ع) در هویت شیعی بیان داشت: اگر امروز فرهنگ انتظار و امید به آینده روشن در جامعه شیعه زنده است، بخش عمده‌ای از آن مرهون مجاهدت‌ها و تلاش‌های امام رضا (>>ع) است که تشیع را در این سرزمین نهادینه کردند و مهدویت را به عنوان یک اصل حیاتی معرفی کردند.
بررسی ابعاد تاریخی و فرهنگی نقش امام رضا (>>ع) در توسعه مهدویت و تشیع، نشان‌دهنده آن است که ایشان در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ اسلام، با دوراندیشی و تدبیر، شیعیان را برای عبور از فتنه‌های بزرگ و دوران دشوار غیبت آماده ساختند. به اذعان کارشناسان، امام رضا (>>ع) نه تنها با تبیین جایگاه امامت و معرفی ویژگی‌های امام عصر (>>عج)، شیعیان را از دام شک و تردید نجات دادند، بلکه با حضور در ایران، تشیع و فرهنگ انتظار را در این سرزمین عمیقاً نهادینه کردند.
کارشناسان تاکید دارند که آموزه‌های رضوی درباره مهدویت، تنها به بیان نشانه‌ها و ویژگی‌های امام غایب محدود نبوده، بلکه ایشان سعی داشتند با تربیت فکری و اعتقادی شیعیان، آنان را به سوی فهم عمیق‌تر از مفهوم امامت و وظیفه منتظران رهنمون سازند. این تلاش‌ها موجب شد که فرهنگ انتظار، امید به آینده روشن و پایداری بر اصول حق، به عنصر اصلی هویت ایرانیان شیعه تبدیل شود و ایران در طول قرون، به عنوان پایگاه اصلی تشیع و فرهنگ مهدوی در جهان اسلام شناخته شود.
در مجموع، به نظر می‌رسد که نقش ماندگار امام رضا (>>ع) در توسعه مهدویت و تشیع، نه تنها محدود به دوران حیات ایشان نیست، بلکه آثار و برکات آن تا امروز نیز در فرهنگ، هویت و باورهای شیعیان ایران و جهان اسلامی جاری است. امید است جامعه اسلامی با بهره‌گیری از معارف رضوی و آموزه‌های مهدوی، همواره در مسیر انتظار و تحقق آرمان‌های الهی گام بردارد.