خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها - مهدی بخشی سورکی: در میان دوازده امام شیعه، نام امام جعفر صادق علیه‌السلام با شکوهی خاص در عرصه علم و تربیت شاگردان برجسته می‌درخشد.
آن حضرت در دوره‌ای حساس از تاریخ اسلام می‌زیست که تحولات سیاسی و علمی چشمگیری در حال شکل‌گیری بود و دوران امامت ایشان، یکی از گسترده‌ترین بسترهای ترویج علوم اسلامی و تثبیت آموزه‌های شیعه محسوب می‌شود.
امام جعفر بن محمد الصادق علیه‌السلام، ششمین امام معصوم شیعیان، در سال ۸۳ هجری قمری در مدینه چشم به جهان گشود و پس از ۳۴ سال امامت، در سال ۱۴۸ هجری قمری در زمان خلافت منصور دوانیقی به شهادت رسید.
دوران امامت امام صادق (ع) و شرایط تاریخی
دوران امامت امام صادق (ع) مصادف بود با افول قدرت امویان و شکل‌گیری حکومت عباسی و این فضای انتقال قدرت باعث ایجاد نوعی خلأ و آزادی نسبی برای اهل‌بیت (ع) شد، که امام صادق (ع) با هوشمندی از آن برای گسترش معارف دینی و تأسیس یک نهضت علمی عظیم بهره برد.
بیش از چهار هزار شاگرد، در مکتب علمی ایشان پرورش یافتند که بسیاری از آنان از بزرگان حدیث، فقه، کلام و حتی علوم طبیعی بودند.
نقش علمی امام صادق (ع) و تأسیس مکتب جعفری
امام صادق (ع) نه‌تنها در فقه و کلام، بلکه در علوم عقلی و تجربی نیز نظرات ارزشمندی ارائه فرمود.
فقه شیعه، به‌دلیل استواری و انسجامش، به فقه جعفری معروف است و ایشان با تربیت شاگردانی همچون هشام بن حکم، محمد بن مسلم، زراره بن اعین، جابر بن حیان و مؤمن طاق پایه‌های معرفتی تشیع را مستحکم کرد. این مکتب، علمی‌ترین و عقلانی‌ترین برداشت از اسلام را در برابر جمودگرایی برخی مکاتب، و تحریف‌های فکری دیگر فرق اسلامی ارائه داد.
از ویژگی‌های برجسته امام صادق (ع)، گفت‌وگو با مکاتب مختلف و حتی اندیشمندان یهودی و مسیحی بود و مناظرات ایشان که در منابع متعدد نقل شده، گواهی بر دانش بی‌کران، منطق قوی و حلم بی‌نظیر آن حضرت است و این گفت‌وگوها، افزون بر دفاع از اصول دین، به تثبیت مرزهای اعتقادی تشیع کمک شایانی نمود.
شخصیت اخلاقی و سلوک فردی امام صادق (ع)
امام صادق (ع) تجسمی کامل از تقوا، فروتنی، سخاوت و حلم بود و نقل است که شب‌ها انبان نان و خرما بر دوش می‌گرفت و در خانه مستمندان مدینه می‌گذاشت، بی‌آن‌که کسی بداند چه کسی نان‌آور آنان است.
با اینکه علم‌آموزی و مناظره، بخش عمده‌ای از زندگی ایشان را شکل می‌داد، اما عبادت، زهد و بندگی خداوند، محور اصلی زندگی او بود.
در سال ۱۴۸ هجری قمری، منصور عباسی که از نفوذ معنوی و محبوبیت بی‌نظیر امام بیمناک بود، ایشان را به زهر مسموم کرد.
پیکر مطهر امام در قبرستان بقیع، کنار قبور دیگر ائمه مدفون شد، اما امروز تنها تربت بی‌نشانی از او برجاست که مظلومیت تاریخی اهل‌بیت را به جهانیان یادآور می‌شود.
دوران امام جعفر صادق علیه‌السلام را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ تشیع دانست؛ شخصیتی که با تدبیر، حلم و نبوغ علمی خود، دین را در برابر هجمه‌های فکری حفظ و آن را به ساحت عقل و علم رساند.
میراث عظیم علمی و معنوی آن حضرت، تا امروز چراغ راه حوزه‌های علمیه و اندیشمندان مسلمان است و الگویی بی‌بدیل برای جوامع دینی در عصر حاضر باقی مانده است.
امام صادق (ع) الگوی کامل در علم و دیانت و اخلاق
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به جایگاه والای امام جعفر صادق علیه‌السلام، ایشان را الگویی کامل در علم، دیانت و اخلاق دانست و گفت: امام صادق (ع) نه‌تنها در میان شیعیان، بلکه در نگاه عموم مسلمانان و حتی دشمنان خود نیز به عنوان عالم‌ترین فرد دوران خود شناخته می‌شد.
وی با بیان اینکه شخصیت علمی و معنوی امام صادق (ع) چنان برجسته بود که حتی خلیفه عباسی، منصور دوانیقی، به علم آن حضرت اذعان داشت، افزود: با وجود دشمنی‌های بسیار، منصور بارها اعتراف کرده بود که جعفر بن محمد، داناترین فرد عصر خود است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: در روایات، امام صادق (ع) به چهره‌ای خوش‌رو و اهل تبسم معرفی شده‌اند و ایشان بخش عمده‌ای از وقت خود را در حال نماز، روزه، ذکر و قرائت قرآن سپری می‌کردند و سلوک عبادی و روحانی ایشان الگویی کامل برای بندگان خداست.
وی با اشاره به شرایط حساس دوران امامت امام صادق (ع)، گفت: این دوره، مصادف با اوج هجمه‌های فکری و شبهات گسترده در جامعه اسلامی بود.
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: امام با وجود فشارهای سیاسی، رسالت عظیم امامت را بر عهده گرفتند و با تربیت شاگردان برجسته، پایه‌گذار نهضت علمی شیعه شدند.
حجت‌الاسلام رفیعی در ادامه افزود: یکی از احادیث بسیار مهمی که از امام صادق علیه‌السلام نقل شده، پنج ویژگی کلیدی برای در امان ماندن از وسوسه‌های شیطان است. وی اضافه کرد: امام صادق علیه‌السلام فرمودند: اگر پنج صفت در کسی باشد، شیطان نمی‌تواند بر او تسلط پیدا کند، صداقت و توکل بر خدا، رضایت به مقدرات الهی، صبر در برابر مصیبت‌ها، دوست داشتن خیر برای دیگران همانند آنچه برای خود می‌خواهد و ذکر فراوان سبحان‌الله.
وی در پایان تأکید کرد: این حدیث شریف، منشوری روشن برای زندگی مؤمنانه است و اگر در جامعه نهادینه شود، بسیاری از آسیب‌های اخلاقی و فکری برطرف خواهد شد.