>>خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: زرنگاری، یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایرانی‌اسلامی است که قدمتی دیرینه دارد و در گذشته برای تزئین متون مقدس، به‌ویژه قرآن کریم، شاهنامه و دیگر آثار ادبی و دینی به‌کار می‌رفته است. این هنر زیبا ترکیبی از نقوش هندسی، اسلیمی و >>ختایی است که با رنگ‌ها و مصالح خاص، جلوه‌ای چشم‌نواز خلق می‌کند.
در تذهیب، رنگ‌ها نقش مهمی دارند و اغلب از رنگ‌های طبیعی و معدنی همانند لاجورد، زرد طلایی، قرمز دانه، سبز نباتی و قهوه‌ای استفاده می‌شود اما مهم‌ترین عنصر بصری در این هنر، طلا است که با عیارهای مختلف از جمله ۱۲، ۱۸ و ۲۴ عیار به کار می‌رود و درخشش خاصی به اثر می‌بخشد و طلا در تذهیب یا به صورت طلای مایع (آب‌طلا) و یا ورق طلا روی سطح اثر قرار می‌گیرد و با تکنیک‌های خاص جلا داده می‌شود.
تذهیب نه تنها جلوه‌ای از زیبایی بصری و نظم هندسی است، بلکه بیانگر روح عرفانی و معنوی فرهنگ ایرانی و اسلامی نیز هست و باید اذعان کرد این هنر در طول قرن‌ها از ایران به سرزمین‌های دیگر همچون هند، عثمانی و کشورهای عربی گسترش یافته و همچنان به عنوان نمادی از هویت فرهنگی ایرانیان شناخته می‌شود.
محمد >>جانبخش در گفتگو با>> خبرنگار مهر، اظهار کرد: متولد سال ۱۳۶۸ هستم بنده در سال ۱۳۹۸ با اثری با عنوان شانه‌های چوبی زرنگار موفق به کسب همزمان دو نشان ملی شدم و همین اثر در ادامه مسیر هنری‌ام توانست در سال ۲۰۲۲ مهر اصالت یونسکو را از سوی سازمان جهانی صنایع‌دستی دریافت کند.
وی همچنین به فعالیت‌های بین‌المللی خود اشاره کرد و افزود: در سال ۱۴۰۱، کارگاه‌های آموزشی هنر زرنگاری را در چندین شهر پاکستان از جمله لاهور و فیصل‌آباد برگزار کردم و این فرصت برایم تجربه‌ای ارزشمند در معرفی هنر ایرانی به هنرجویان کشورهای دیگر بود.
>>زرنگاری؛ هنری اصیل با ریشه‌های ایرانی
هنرمند فعال در حوزه تذهیب، درباره هنر خود گفت: زرنگاری یا تذهیب، هنری اصیل و کهن ایرانی است که به تزئین متون با نقوش هندسی و گیاهی اطلاق می‌شود، طلا، اصلی‌ترین رنگ مورد استفاده در این هنر است و ریشه‌های آن با توجه به نقوش به‌کار رفته، به پیش از اسلام بازمی‌گردد.
>>جانبخش گفت: زرنگاری در دوره‌های اسلامی، به‌ویژه برای تزئین قرآن و آثار فاخر ادبی نظیر شاهنامه، به اوج شکوفایی رسید و از ایران به دیگر سرزمین‌ها مانند هند، عثمانی و مناطق عربی راه یافت اما با وجود ریشه‌های کاملاً ایرانی این هنر، امروزه برخی کشورهای عربی به‌دلیل کم‌کاری‌های فرهنگی در داخل کشور، مدعی زرنگاری شده‌اند.
>>هنر باید بازتاب تجربه انسانی باشد، نه ابزار تبلیغاتی
هنرمند و فعال در رشته هنری زرنگاری با با تاکید بر استقلال هنر از نگاه‌های سیاسی و رسمی، اظهار کرد: من در آثارم بیشتر به تجربه‌های انسانی، رنج‌ها، امیدها و دغدغه‌های مشترک بشری می‌پردازم و چنانچه گاهی مفاهیمی همانند مقاومت یا ازخودگذشتگی در آثارم مشهود است، ناشی از جهان‌شمول بودن این مفاهیم است.
وی با اشاره به رویدادهایی نظیر 《هفته هنر انقلاب اسلامی》 افزود: هنر را فراتر از مناسبت‌های تقویمی می‌بینم و مسیر هنری‌ام را از دل تجربه‌های شخصی و درونی دنبال می‌کنم البته این مناسبت و هفته هنر می‌تواند بستری برای گفتگوی آزاد و بدون پیش‌فرض درباره هنر را با هنرمندان فراهم کنند و از این لحاظ می‌توانند مفید باشند و این مناسبت‌ها نباید تلاش برای جهت‌دهی رسمی به هنر باشند.
>>جانبخش، شرایط هنر در جامعه امروز را پیچیده توصیف کرد و گفت: هنر متعهد می‌تواند نقش مؤثری در نقد، پرسشگری و بازتاب شرایط اجتماعی و آرمان‌ها ایفا کند.
وی در ادامه به چالش‌های هنرمندان در استان مرکزی پرداخت و گفت: کمبود زیرساخت‌های استاندارد، نبود حمایت‌های مالی و بی‌توجهی به گروه‌های هنری از مشکلات جدی در استان است به طوری که حتی تعاونی هنرمندان صنایع دستی نیز از داشتن یک مکان ثابت برای نشست‌ها و فعالیت‌های خود محروم هستند.
وی افزود: حمایت‌های مالی و دولتی از هنرمندان معمولاً کافی نیست و هنرمندان ناچارند برای ادامه فعالیت‌های هنری خود، با چالش‌های اقتصادی و مسائل معیشتی روبه‌رو شوند.
>>جانبخش از فشارهای اجتماعی و نبود تشکل‌های حمایتی به عنوان موانعی بر سر راه خلاقیت هنرمندان یاد کرد و افزود: هنرمندان متعهد، به‌ویژه آن‌هایی که نگاه نقادانه دارند، بیشتر از دیگران با این محدودیت روبه‌رو هستند و گاهی امکان بروز آزادانه آثارشان را ندارند.
وی افزود: برای ترویج هنر متعهد در میان نسل جوان، راهکارهایی چون حمایت از استقلال هنری، ایجاد فضاهای مستقل و غیرمتمرکز، آموزش تفکر انتقادی، استفاده آزاد از رسانه‌های دیجیتال و تقویت هنرمندان مستقل را می‌توان پیشنهاد کرد چرا که این اقدامات می‌تواند هنرمندان نسل جدید را به تعهد هنری و معنادار نزدیک‌تر کند.
این هنرمند با اشاره به چشم‌انداز هنری خود گفت: در آینده قصد دارم به موضوعاتی چون نابرابری، آزادی‌های فردی، حقوق بشر جهانی، تحولات فرهنگی نسل جوان و مسائل محیط‌زیستی بپردازم.
>>جانبخش، تعامل نهادهای فرهنگی با هنرمندان استان را «سطحی و نمایشی» دانست و تاکید کرد: در تمام سال‌های فعالیت هنری‌ام، هیچ مسئولی حتی یک‌بار هم از کارگاه من بازدید نکرده است و چنانچه مسئولان به دنبال تحول واقعی هستند، باید فضای آزاد برای خلاقیت و نقد را برای همه هنرمندان فراهم کنند، نه تنها برای افرادی که با یک ایدئولوژی خاص همسو هستند.