به گزارش خبرنگار اقتصادی >>خبرگزاری تسنیم، رهبر معظم انقلاب در سخنرانی 14 خرداد 1404، صنعت هسته‌ای را «صنعت مادر» خواندند و فرمودند: «صنعت هسته‌ای فقط برای انرژی نیست؛ بعضی خیال میکنند صنعت هسته‌ای فقط برای انرژی پاک و ارزان است ــ که البتّه همین‌جور هم هست ــ و این ناشی از صنعت هسته‌ای است، لکن فقط این نیست؛ این یک جزئی از فواید صنعت هسته‌ای است.»
این صنعت تأثیرات گسترده و عمیقی بر حوزه‌های مختلف علمی، اقتصادی و اجتماعی دارد. نگاهی به آمارها و دستاوردهای سازمان انرژی اتمی ایران نیز به وضوح نشان می‌دهد که این صنعت در حوزه‌های متنوعی از پزشکی و کشاورزی تا فناوری‌های پیشرفته، نقش محوری و اثرگذار ایفا می‌کند.
در این گزارش مروری به عرصه‌های مختلف اثرگذاری صنعت هسته‌ای پرداخته شده است.
>>تحولات بنیادین در پزشکی هسته‌ای
یکی از عرصه‌های مهم اثرگذاری صنعت هسته‌ای، تاثیراتش بر پزشکی است. بخش پزشکی هسته‌ای ایران شاهد رشد و توسعه فوق‌العاده‌ای بوده که آن را به یکی از پیشروترین بخش‌های این صنعت تبدیل کرده است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، در حال حاضر 117 مرکز پزشکی هسته‌ای در سراسر کشور فعالیت میکنند که بیش از 70 نوع رادیودارو مختلف تولید میکنند. این آمار نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر ایران در این حوزه است، زیرا تنها دو دهه پیش، کشور ما وابستگی کاملی به واردات این محصولات حیاتی داشت.
محمد قنادی، معاون سازمان انرژی اتمی، تأکید کرده که ایران اکنون از نظر تولید رادیوداروهای درمانی، مقام اول منطقه را دارد و در زمینه صادرات رادیوداروهای تشخیصی و درمانی نیز از جایگاه مطلوبی برخوردار است. سالانه حداقل یک میلیون بیمار ایرانی از رادیوداروهای تشخیصی نظیر تکنسیوم 99-ام استفاده میکنند، که نشان‌دهنده حجم عظیم نیاز داخلی و اهمیت استراتژیک این صنعت است.
>>انقلاب در کشاورزی هسته‌ای
صنعت هسته‌ای ایران همچنین در حوزه کشاورزی نیز دستاوردهای بی‌نظیری داشته است. محققان کشاورزی هسته‌ای کشور با استفاده از روش موتاسیون بریدینگ و پرتوتابی گاما، 14 رقم برنج، پنبه، سویا، کلزا و نارنگی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد معرفی کرده‌اند. این ارقام نه تنها مقاومت بالایی در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی دارند، بلکه عملکرد و کیفیت بهتری نیز ارائه می‌دهند.
یکی از برجسته‌ترین موفقیت‌های این حوزه، تولید دو رقم برنج کیان و هستی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز ویژگی‌های آن‌ها را به رسمیت شناخته است. این ارقام در شرایط خشکسالی 3 تن در هکتار و در شرایط آبیاری عادی تقریباً 6 تن در هکتار محصول می‌دهند، که در مقایسه با ارقام بومی، پنج برابر عملکرد بیشتری دارند.
ظرفیت تابش‌دهی 500 هزار تن محصولات کشاورزی که در 12 مرکز مهم کشور ایجاد شده، نمونه دیگری از گستردگی کاربردهای این صنعت است. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، اعلام کرده که این ظرفیت می‌تواند ضایعات کشاورزی را تا 40 درصد کاهش دهد، که در کشوری با 130 میلیون تن تولید کشاورزی سالانه، اهمیت استراتژیک فوق‌العاده‌ای دارد.
>>فناوری‌های پیشرفته و نوآوری‌های علمی
صنعت هسته‌ای ایران در حوزه فناوری‌های پیشرفته نیز پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. تولید پلاسمای سرد که در درمان سرطان و مبارزه با آفلاتوکسین در باغ‌های پسته استفاده می‌شود، نمونه‌ای از این پیشرفت‌هاست. همچنین، توسعه فناوری‌های لیزر و کوانتوم که ریشه در علوم هسته‌ای دارند، نشان از عمق تأثیرگذاری این صنعت بر سایر حوزه‌های علمی و فناوری دارد.
محمد اسلامی از دستاورد سازمان انرژی اتمی در حوزه لیزر خبر داده و گفته است: «در حوزه لیزر ما ترکیبی از لیزر و فناوری زیستی را با کمک مشتقات آب سنگین که برای داروهای دوتره استفاده می‌شود به دست آوردیم». وی تأکید کرده که مشتقات آب سنگین از بهروزترین دستاوردهایی است که کشورهای پیشرفته در آن وارد شده‌اند و ایران اکنون آمادگی صادرات این مشتقات را به کشورهای دیگر دارد.
>>اثرات اقتصادی و ضریب تکاثر
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهند که صنعت هسته‌ای دارای بالاترین ضریب اقتصادی در میان انرژی‌های مختلف است. هر دلار سرمایه‌گذاری در این صنعت، 1.9 دلار سود برای صنایع محلی، 4.3 دلار رشد تولید ناخالص داخلی و 1.4 دلار درآمد مالیاتی ایجاد می‌کند. این آمار نشان‌دهنده قدرت تکاثری بالای این صنعت در اقتصاد ملی است.
در حوزه آب سنگین، ایران توانسته سهم 12.5 درصدی از بازار جهانی را به دست آورد. محمد اسلامی اعلام کرده که قیمت هر کیلوگرم آب سنگین حدود 1000 دلار است و از آن 300 مشتق به دست می‌آید که در برخی موارد قیمت هر گرم آن چند ده هزار دلار است. قیمت هر تن متانولی که از آب سنگین تولید می‌شود، یک میلیون و 200 هزار دلار است، در حالی که متانولی که از پتروشیمی‌ها تولید می‌شود کمتر از 500 دلار است.
>>اشتغال‌زایی و توسعه نیروی انسانی
صنعت هسته‌ای در حوزه اشتغال‌زایی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. محمد اسلامی اعلام کرده که با توجه به پروژه‌های تعریف شده، ظرفیت نیروی انسانی سازمان تا هفت سال آینده سه برابر خواهد شد. در حال حاضر 5 هزار کارگر در ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر مشغول به کار هستند، که نشان‌دهنده اثرات مستقیم اشتغال‌زایی این پروژه‌هاست.
نکته قابل تأمل اینکه 40 درصد از متخصصان صنعت هسته‌ای ایران را زنان تشکیل می‌دهند. این آمار نشان‌دهنده نقش مهم این صنعت در توانمندسازی اقتصادی زنان و ایجاد فرصت‌های برابر است. همچنین، وجود 13 دبیرستان و دبستان انرژی اتمی نشان از سرمایه‌گذاری بلندمدت این صنعت در آموزش نیروی انسانی متخصص است.
>>جایگاه بین‌المللی و مقایسه‌های منطقه‌ای
ایران در سال 2023 با تولید 6.6 تراوات ساعت برق هسته‌ای در رتبه 30 جهان قرار گرفت. نسبت مراکز پزشکی هسته‌ای به جمعیت در ایران 1.36 مرکز به ازای هر میلیون نفر است که در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه وضعیت مطلوبی دارد. این موفقیت در شرایطی حاصل شده که کشور تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار داشته است.
غنی‌سازی اورانیوم نیز به عنوان رکن اساسی در تضمین تأمین پایدار سوخت برای راکتورهای قدرت و تحقیقاتی، اهمیت راهبردی بالایی دارد. این توانمندی نه تنها موجب تضمین تأمین سوخت راکتورهای تحقیقاتی و تولید رادیوداروها شده، بلکه قدرت چانه‌زنی بین‌المللی ایران را نیز افزایش داده است.
صنعت هسته‌ای ایران امروز نه تنها در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری پیشرفت‌های چشمگیری داشته، بلکه به عنوان یک صنعت مادر، زمینه‌ساز توسعه و رشد سایر بخش‌های اقتصادی نیز شده است. این صنعت با ایجاد زنجیره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی، از تولید انرژی پاک تا درمان بیماری‌های صعب‌العلاج، نقش حیاتی در امنیت ملی، سلامت عمومی و توسعه پایدار کشور ایفا می‌کند.
انتهای پیام/